Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
жүктеу/скачать 5,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
- The article deals with the issues relating to multi- media technology in the process of teaching.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Батешов Е.А. Некоторые вопросы корректности распределения грантов поступления в ВУЗ РК...
254
Для этого необходимо найти коэффициенты a и b в уравнение искомой прямой y=ax+b. Это уравнение называется уравнением прямой регрессии. Используем формулы для расчета коэффициентов a и b:
xy S S a (1)
ax y b (2), где
y y x x S i n i i xy 1 ,
2 1 n i i xy x x S
В нашем случае средние данные равны: x =78,1
y =73,4
Проведем расчет xy S и
S :
y x x S i n i i x y 1 (80,6-78,1)(70,3-73,4)+(74,7-78,1)(73,7-73,4)+(84 78,1)(82,3-73,4)+(85,2-78,1)(76,6-73,4)+(83,9-78,1)(80,3-73,4)+(77,2-78,1) (73,3-73,4)+(73,1-78,1)(69,8-73,4)+(68,5-78,1)(62,1-73,4)+(70,8-78,1)(65,7-73,4)+(83,3- 78,1)(79,7-73,4)=2,5*(-3,1)+(-3,4)*0,3+5,9*8,9+7,1*3,2+5,8*6,9+(-0,9)*(-0,1)+(-5) (-3,6)+(-9,6)*(-11,3)+(-7,3)*(-7,7)+5,8*6,3=-7,75 1,02+52,51+22,72+40,02+0,09+18+108,48+56,21+36,54=325,8
xx S 2,5
2 +3,4
2 +5,9
2 +7,1
2 +5,8
2 +0,9
2 +5+9,6
2 +7,3
2 +5,8
2 =6,25+11,56+34,21+50,41+33,64+ 0,81+25+92,16+53,29+33,64=341,57 Подставим найденные значения xy S и
S в формулы (1) и (2) и найдем значения
и b:
95 , 0 57 , 341 8 , 325 xx xy S S a
b=y-ax=y-0,95x=73,4-0,95*78,1=73,4-74,2=-0,8 По значениям a и b находим искомое уравнение линии прямой регрессии последовательности чисел минимальных баллов, необходимых для поступления на грант в 2009 году: y=0,95x-0,8 Построим график данного уравнения и сравним его с идеальным графиком y=x (уравнением, когда минимальные баллы для всех групп обучения вне зависимости от языка обучения едины). По оси X расположены минимальные баллы для поступления на грант в казахские группы, по оси Y – минимальные баллы для поступления на грант в русские группы.
Батешов Е.А. Некоторые вопросы корректности распределения грантов поступления в ВУЗ РК...
x 0 1 2 3 y -0,8 0,15
1,1 2,05
255
А в идеале формула должна была иметь вид y=x
Исходя из уравнений и графиков построения отчетливо видно, что отклонение от идеального при распределении грантов было значительным. Теперь сравним выборочные средние величины последовательности минимальных баллов для поступления на гранты казахских и русских групп с использованием критерия t – критерий Стьюдента. Для этого вначале рассчитаем выборочные дисперсии первой 2 1 S и второй 2 2
последовательности чисел. Дисперсия как статистическая величина характеризует, насколько частные значения отклоняются от средней величины в конкретных выборках.
10 1 1 1 2 2 1 n k k x x n S ( 2,5 2 +3,4
2 +5,9
2 + 7,1
2 +5,8
2 +0,9
2 +5 2 +
9,6 2 +7,3
2 +5,8
2 )= 34,157
1 1 1 2 2 2
k k y y n S (3,1
2 +0,3
2 +8,9
2 + 3,2
2 +6,9
2 +0,1
2 +3,6
2 +
11,3 2 +7,7 2 +6,3
2 ) = 10 1 (9,61+0,09+79,21+10,24+47,61+0,01+12,96+127,69+59,29+39,69)=38,64 Далее рассчитаем интегрированные показатели отклонений частных значений из двух сравниваемых выборок от соответствующих им средних величин:
4157 ,
1 2 1 2 1 n S m
864
, 3 2 2 2 2 2 n S m
Теперь рассчитаем t – критерий Стьюдента
7 ,
7 , 2 7 , 4 2797 , 7 7 , 4 864 , 3 4157 , 3 4 , 73 1 , 78 2 2 2 1 2 1 m m x x t
Число степеней свободы в нашем случае равно n 1 +n 2 -2=10+10-2=18 А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Батешов Е.А. Некоторые вопросы корректности распределения грантов поступления в ВУЗ РК...
y= x y=0,95x-0,8 X Y s d d y y 256
Используя таблицу критических значений t-критерия Стьюдента для заданного числа степеней свободы и вероятностей допустимых ошибок, равных 0,5 выясняем, что искомое значение t больше табличного, что означает средние значения из двух выборок действительно статистически достоверно различаются с вероятностью допустимой ошибки. Делая вывод по данной статье, хотелось бы констатировать тот факт - нельзя в борьбе за грант разделять его распределение в зависимости от языка обучения будущего студента. В настоящее время для того, чтобы определить, сколько грантов выделить на специальности проводится анализ, сколько учеников в текущем году заканчивают среднюю школу на казахском, и сколько на русском языке обучения. В зависимости от данной пропорции формируется количество грантов по языкам обучения. Мы утверждаем, что на определение проходного балла поступления в вузы большое значение имеет не только количество выпускников средних школ нынешнего года, но и количество выпускников прошлых лет, желающих в этом году стать студентами. На получение гранта при зависимости от языка обучения влияет и тот факт, что часть абитуриентов нынешнего года не планирует поступать в вузы Казахстана, а хотят продолжить обучение в России, Украине и т.д. (не путать со стипендиатами по программе «Болашак»). Так, к примеру, в 2009 году в г. Астане из более чем трех тысяч выпускников школ ЕНТ сдавали 2519. При поступлении в вузы других стран наш сертификат ЕНТ не обязателен. Поэтому абитуриенты, планирующие обучение за рубежом, уже заранее отказались от процедуры ЕНТ. Без учета вышеизложенных фактов происходит искусственное повышение разницы минимальных баллов необходимых для поступления на грант учебы по языкам обучения в высшие учебные заведения страны.
ЛИТЕРАТУРА 1.
«Казахстанская правда» №124 (25938) от 12 августа 2009 года. 2.
Немов Р.С. Психология: учеб. для студентов высш. пед. учеб. заведений: в 3 кн. /– 4-е изд. – М.: Гуманитар. Изд. Центр ВЛАДОС, 2004. – Кн.3: Психодиагностика. Введение в научное психологическое исследование с элементами математической статистики. – 565 с.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 К.Д.БАЕТОВ 257
философия ғылымдарының кандидаты, А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің профессоры БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРГЕ КӘСІБИ БІЛІМ БЕРУДЕ МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
преподaвания. The article deals with the issues relating to multi- media technology in the process of teaching.
Адамның сана-сезiмiнiң дамуы таным процесi арқылы жүзеге асырылады. Таным дегенiмiз табиғаттағы заттар мен құбылыстардың қасиеттерi мен өзара қатынастарының адам санасында идеалды образдар жүйесi ретiнде бейнеленуi. Таным процесiнде адамның өзiн қоршаған орта туралы алған бiлiмi тереңдей түседi, заттар мен құбылыстардың шынайы болмысын тани алады [1]. Таным процесiнiң негiзгi заңдылықтарын гносеология – таным теориясы зерттейдi. Таным теориясы арқылы болмыс жөнiнде ұғымның қалыптасуы мен дамуы, оның ақиқаттылығы мен объективтiк қатынастары айқындалады. Таным процесiнiң даму жолы да диалектикалық материализм тұрғысынан қарастырылады. Диалектикалық материализм таным процесiнде бейнелеу ұстанымын басшылыққа алады, ал оның қозғаушы күшi – практика болып табылады. Бейнелеу - танып-бiлуге тиiс объектi мен танушы субъектiнiң арасындағы қарым-қатынас. Табиғаттағы кез келген зерттелiп отырған объектiнiң iшкi жақтары мен өзара байланыстары, оның өмiр сүру және даму заңдылықтары ғылыми теорияда тұжырымдалады. Теория - ғылыми танымның ең жоғарғы нәтижесi. Теория – белгiлi бiр ғылым саласында басшылыққа алатын идеялар жүйесi. Теория мен әдiс – философиялық iлiмнiң жүйесiн құрайды. Ал, ғылыми тұрғыдан дәлелденбеген болжамға негiзделген теория – гипотеза болып саналады. Әдiснамалық (зерттеу әдiстерi туралы iлiм) тұрғыдан ғылыми теория мынадай мiндеттер атқарады: 1) түсiндiру – объектiнiң болмысын, мән-мағынасын, даму заңдылықтарын ашу; 2) болжау – теориялық зерттеу объектiсiнiң болмысын, iшкi табиғатын ашу арқылы оның болашақтағы даму бағытын көрсету; 3) әдiснамалық мiндет - әрбiр ғылыми теория ғылымның сол саласының дамуына жол ашу; 4) практикалық мiндет - ғылыми теория қоғамның дамуына, ғылым мен техниканың жетiлдiрiлуiне пайда келтiру үшiн практикада қолданылуы тиiс. Танымның қалыптасуы ұзақ және күрделi процесс. Таным процесiнде тұлғаның өмiрге, қоғамға, болмысқа деген көзқарасы дамиды. Қоѓамдаѓы кез келген мєселені тиімді, дұрыс шеше алатын, еңбек іс-єрекетіне жєне танымдық іс-єрекетке қабілетті адамды тұлѓа деп айта аламыз.
258
Таным процесi нақты сезiнуден басталып, абстрактiлi ойлауға (ақыл- ой таразысы) өтедi. Психологиялық, физиологиялық тұрғыдан танымның бастапқы кезеңi түйсiктен, қабылдаудан, елестетуден тұрады. Бұл кезең танымның сезiмдiк формалары деп аталады. Танып-бiлудiң бiрiншi сатысы түйсiк пен қабылдаудан басталып, соның негiзiнде ойша елестету пайда болады. Таным адамның сезiм мүшелерiне әсер етуден басталады. Сондықтан да бұл сатыны сезiмдiк форма деп атайды. Түйсiк деп сыртқы дүние мен құбылыстардың жеке қасиеттерiнiң адамның сезiм мүшелерiне тiкелей әсер етуден пайда болатын мидағы бейнелердi түсiнемiз. Сонымен, түйсiк сананың сыртқы әлеммен байланысы. Психологияда адамның түйсiне алу қабiлетiн сезгiштiк деп атайды. Ол абсолюттiк және айырма сезгiштiк деп екiге бөлiнедi. Абсолюттiк сезгiштiк – сезiм мүшелерiнiң әлсiз тiтiркендiргiштердi, ал айырма сезгiштiк – тiтiркендiргiштердiң арасындағы болмашы айырмашылықты түйсiне алудың дәрежесiн көрсетедi. Түйсiктер өзiнiң табиғаты бойынша экстерорецептивтi (сыртқы) және интерорецептивтi (iшкi мүшелер арқылы), проприорецептивтi (бұлшық еттер арқылы) болып бөлiнедi [2]. Ақпаратты өңдеу барысында түйсiк екi жақты әрекеттi орындайды: қандай жүйе басымдық рөл атқарады және сол үшiн қандай мақсат қойылады. Мысалы, графикалық ақпаратты өңдеуде түйсiк образды және вербальды кодтау жүйесi ретiнде қатысады, бiрақ, образды жүйенiң әсерi жоғары болады. Ал, мәтiндiк ақпаратты өңдеуде, керiсiнше, вербальды кодтау жүйесi басым болады да, образды жүйенiң әсерi аз болады. Абстрактылы ақпаратты өңдеуде толығымен вербальды жүйе қолданылады, образды жүйе әрекетсiз қалады. Түйсiкте заттар мен құбылыстардың жеке сапалары мен қасиеттерi сәулеленетiн болса, қабылдауда олар мида тұтастай зат күйiнде бейнеленедi. Қабылдауда заттардың және құбылыстардың формасы, дыбысы, түсi, дәмi, иiсi т.с.с. қасиеттерi тұтас күйiнде толық бейнеленедi. Қабылдау – түйсiктегiдей бiр анализатордың ғана емес, бiрнеше анализаторлардың бiрлескен әрекетiнiң нәтижесi. Мәселен, сабақта көрсетiлген бейнемәлiметтi көру және есту анализаторларының өзара байланысып жұмыс iстеуi нәтижесiнде қабылдайды. Қабылдау ерiктi және ерiксiз болып екiге бөлiнедi. Ерiксiз қабылдаған ақпараттың 24 сағаттан кейiн 50%-ы ұмытылады екен [3]. Студенттiң немесе оқушының оқу материалын өз ықтиярымен қабылдауы, оның зейiн аударуына байланысты. Зейiн аударуды сенсорлық (көрiнетiн, естiлетiн) немесе ойлау оқиғаларына ақыл-ой күш-жiгерiн шоғырландыру негiзiнде анықтауға болады. Зейiн деп адам санасының қандай да бiр нысанаға бағыттала тұрақталуын айтамыз. Оқыту процесi әрқашанда студенттiң немесе оқушының меңгере алатын ақпаратынан анағұрлым көп ақпараттан тұрады. Сондықтан да үлкен көлемдi ақпарат ағынын пайдалану кезiнде студенттер мен оқушылар зейiнiн тек А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Баетов К.Д. Болашақ мұғалімдерге кәсіби білім беруде мультимедиалық технологияларды...
259
қажеттi мәлiметтерге аудару керек. Когнитивтi психологияның мамандары зейiн аударуға келесi факторлар әсер етедi деп есептейдi: түйсiк, адамның көзiнiң ақпаратты өткiзу қабiлетi, қызығушылық деңгейi. Қызығушылық деңгейi студенттiң, оқушының оқу материалына терең үңiлуiне, бiлуге құмарлығының оянуына түрткi болады. Оқу пәндерiн салыстыруға, сол арқылы қандай да бiр ой қорытындысын шығаруға көмектеседi. Қызығушылық деңгейдi жоғарылатуды әртүрлi стимулдарды (мәтiндiк, дыбыстық, бейнелiк, т.б.) бiр оқыту жобасына бiрiктiруге мүмкiндiк беретiн мультимедианы, гипермедианы қолдану арқылы қол жеткiзуге болады. Оқытудың нәтижелiлiгi ақпаратты қабылдауға мүмкiндiк беретiн
сенсорлы-персептiк процестердiң ерекшелiгiне, яғни,
пайдаланушының ақпаратты қабылдауына, ол ақпаратты жадыда сақтауына, және қажеттi уақытта пайдалану мүмкiндiгiне байланысты болады. Белгiлi бiр уақыт аралығында берiлетiн ақпарат көлемi қабылдаушының физиологиялық ерекшелiгiне сәйкес өзгерiп отыруы қажет. Организмнiң белгiлi бiр уақыт аралығындағы өңдейтiн ақпарат мөлшерi ақпараттық жүктеменi құрайды. Бұл жүктеменiң организмге оң немесе терiс әсерi белгiлi бiр бағыттаушы және қорғаныс реакцияларына байланысты болады. Ақпараттық жүктеме бағыттаушы реакцияларды туғыза отырып қорғаныс рефлекстерiне әсер етпесе, онда ол оң ақпараттық жүктеме болып саналады. Мұндай жоғары тиiмдiлiктi оқыту процесiне қол жеткiзу үшiн ақпараттық жүктеме көп болмауы керек. Адаптивтiк немесе өзгерiс резервтерiн ескере отырып оқытуды тиiмдiлендiру үшiн адамның жағдайын бағалау және соған сәйкестi өзгерiстер енгiзiп отыру қажет. Мультимедиалық технологиялар оқу материалын тұлғаның ақпаратты жеке қабылдау ерекшелiгiн ескере отырып ұсынуды жүзеге асырады. Таным процесiне әсер ететiн факторларға образды танып бiлудi де жатқызуға болады. Оқыту процесiнде студенттен немесе оқушыдан сенсорлы қызығушылықтың барынша күрделi тiркестерi талап етiледi. Студент пен оқушының мақсаты - ұсынылған ақпаратты ажырата бiлу және оны меңгеру. Мультимедиа дыбыстан, графиктен, бейнеақпараттан, мәтiннен құралған ақпаратты игеру үшiн барлық мүмкiндiктердi ұсынады. Осының нәтижесiнде ынта, қызығушылық белгiлi бiр сезiм рецепторларына ықпал жасайды, әртүрлi сенсорлық жағдайлар ақпаратты түрлiше түйсiнуге әсер етедi. Қабылдаудың өзiне тән бiрнеше ерекшелiктерi бар. Солардың бiрi - апперцепция. Бұл қабылдау мазмұны адам мүддесiнен, өмiрге қатынасынан, бағыт-бағдарынан, бiлiмi
мен бұрынғы
тәжiрибесiнен түйiндеп отыратындығын көрсетедi. Апперцепция - латын тiлiнен аударғанда „қабылдауға қосымша” дегендi бiлдiредi. Яғни апперцепция заттар мен құбылыстарды әр қырынан тани алу. Егерде адамда тұрақты апперцепция
260
қалыптасса, ондай адамның бiлiмi мен тәжiрибесi тиянақты болады [5]. Мультимедиалық технологиялар студенттер мен оқушылардың апперцепциялық қабылдауына да оң ықпалын жасайды. Қабылдауды адамның сенсорлық қызығушылығын ашатын қабiлетi ретiнде де қарастыруға болады. Ақпаратты қабылдаушы адамның неғұрлым көрнекiлiк, дыбыстық ақпаратты алу және оған қайта оралу мүмкiндiгi көп болса, соғұрлым ақпарат иконалық жадыға көп жазылады. Иконалық жады адамға болашақта өңдеу үшiн, маңызды ақпараттарды iрiктеуге мүмкiндiк бередi. Сонымен қатар, көрнекiлiк әсер арқылы қабылданған ақпаратты сақтауды, және оған жылдам қол жеткiзудi де иконалық жады сипаттайды. Оқыту процесiнде ақпаратты өңдеудiң бастапқы кезеңiн сипаттайтын бөлiмi қабылдаудың көлемiн зерттеу болып табылады. Оқу құрылымының интерактивтiлiгi, мультимедиалылығы ақпаратты қабылдау көлемiн көбейтедi. Танымның келесi әрi жоғары баспалдағы – елестету. Елестету – бұрын қабылданған, бiрақ, қазiр көз алдымызда жоқ заттың немесе құбылыстың бейнесiн жаңғырту. Қабылдау адамның сезiм мүшелерiне әсер ету арқылы жүзеге асырылса, елестету бұрынғы түйсiну мен қабылдау негiзiнде орындалатын процесс. Сонымен, танымның сезiмдiк формалары ретiнде ұғымдарды қалыптастыру сатыларының сұлбасы мынадай жүйеде құрылады: түйсiк
қабылдау елестету. Ендi, танымның логикалық формаларын қарастырайық. Ұғым, пiкiр, ой қорытындысы танымның логикалық формаларына жатады. Танымның сезiмдiк және логикалық формалары өзара тығыз бiрлiкте болады. Ұғым дегенiмiз объективтi құбылыстарды, қасиеттердi, қатынастарды бейнелейтiн ойлаудың формасы. Яғни, ұғым - заттар мен құбылыстар туралы санада қалыптасқан ой. Ұғымда заттардың жалпы және негiзгi қасиеттерi бейнеленедi. Ойлау – ой қорытындылары формаларының бiрi. Ой қорытындылары – бiрнеше пiкiрлерден жаңа бiр пiкiр шығару тәсiлi. Ойлаудың логикалық формасы - пiкiр. Пiкiр ақиқат немесе жалған пiкiр болуы мүмкiн. Танымның бұл логикалық формалары iс-әрекет үстiнде жүзеге асырылады. Өйткенi, iс-әрекет кезiнде субъектi сыртқы дүниемен өзара әсерлеседi. Соның нәтижесiнде заттар мен құбылыстардың психикалық образы жасалады. Сондықтан iс-әрекет – бұл да категория, танымның практикалық формасы, әрi ғылыми зерттеудiң әдiснамалық ұстанымы мен теориясына айналған. Іс-әрекеттiң автоматты түрге келтiрiлiп (дағдылану), практикада пайдаланылуы – танымның соңғы нәтижесi. Таным теориясының басшылыққа алатын ұстанымдарының бiрi – теория мен практиканың ылғи бiрлiкте болуы. Белгiлi бiр құбылыстың, оның бейнесiнiң немесе ұғымның ақиқаттығының критерийi практика болып саналады. жүктеу/скачать 5,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|