Философия және саясаттану факультеті

Кеңес беру мектеп психологының жұмысында маңызды орын алады. Мектепте бұл жұмыс түрін психолог негізгі ретінде таңдайды. Бұл бірқатар себептерге байланысты болады.

Мектепте психологиялық жұмыстың топтық формаларын ұйымдастыру өте қиын, және психологқа топтарды топтастыруға көп күш жұмсауға тура келеді. Мұғалімдер сабақтан кейін, әдетте шаршағандар үйге асығады немесе өз жұмысының үй бөліктерімен айналысқысы келеді (дәптерлерді тексеру, келесі күні сабақ жоспарын жасау). Егер жүктен аз жұмыс күнін бөлуге тырысса, онда мұнда да қиындықтар туындауы мүмкін, себебі мұғалімдердің жұмыс графиктері әдетте сәйкес келмейді. Мұндай қиындықтар оқушылармен де, егер психолог олармен топтық сабақтарды ұйымдастырғысы келсе, пайда болады. Сабақтан кейін балалар шаршап, толыққанды демалуды қажет етеді. Сондай-ақ балаларды сабақтан алған дұрыс емес, себебі олар осы мектеп пәні бойынша артта қалуы мүмкін.

Ата-аналармен топтық жұмыс әртүрлі себептермен күрделенеді: олардың негізгі жұмысына шамадан тыс жүктелуі, шаршауы, мектепке тұрақты емес баруы, көбінесе директор шақыртылғаннан кейін ғана. Егер психолог көбінесе консультативтік жұмыспен айналысса, мектептегі аталған ұйымдастырушылық қиындықтар төмендейді. Бұдан басқа, жеке кеңес беру барысында психолог мұғаліммен, оқушымен немесе ата-анамен дербестендірілген терең қарым-қатынас жасау, өз клиентінің жеке тарихын, оның жеке-психологиялық ерекшеліктерін және ол тұрған нақты проблемалық жағдайды ескере отырып, жеке психологиялық-педагогикалық Ықпал етудің жеке құралдарын қолдану мүмкіндігіне ие.

Әрине, мектепте кеңес беру әдісін қолдану психологтың уақыты мен күш-жігерінің үлкен шығындарымен байланысты, алайда жоғарыда сипатталған себептерге байланысты бұл әдіс кейбір жағдайларда неғұрлым тиімді.

1. Мектептегі психологиялық кеңес беру принциптері

Құпиялылық принципі:

Мектепте психологиялық кеңес беру мектепке қатысты тәуелсіз психологиялық орталықтағы психологиялық орталықтардан ең алдымен психолог пен оның клиенттерінің мектеп қарым-қатынасы құрылымындағы жағдайынан ерекшеленеді: психолог педагогикалық ұжымға енгізілген, мұғалімдер бір-бірін жақсы біледі, ата-аналар мен оқушылар өзара қарым-қатынас жасайды. Осыған байланысты мектеп психологы "ақпараттың таралып кетуі"жоспарында өзіне талап етілетін және абай болуға тиіс. Олар мен оның клиенттерінің консультацияларда талқылайтын Интимно-тұлғалық егжей-тегжейлері тек олардың арасында қалуы тиіс. Өз клиенттерінің проблемаларын мектеп қызметкерлерінің біреуімен-мектеп әкімшілігінің өкілімен немесе мұғаліммен, сондай - ақ ата-аналардың немесе оқушылардың біреуімен талқылауға жол берілмейді.

Мұғалімдер, ата-аналар мен оқушылар психологқа кеңес алуға тек әңгіме құпиялығына сенім болғанда ғана келеді. Егер психолог өзін жария етпеу принципін бұзуға мүмкіндік берсе, бұл факт дереу мектепте жалпы талқылаудың мәні болады және кеңес алғысы келетіндердің саны айтарлықтай азаяды немесе олар мүлдем жоғалады. Әсіресе, жасөспірімдер мен жоғары сынып оқушыларына кеңес бере отырып, құпиялылықты сақтау маңызды, өйткені бұл қағидаттың бұзылуы адамгершілік сатқындық ретінде бағаланады және жасөспірімдер, жасөспірімдер мен қыздар арасындағы психологтың беделі тез құлдырауы мүмкін.

Кеңес-бұл психолог пен клиент диалогы*.

Диалог түрінде ұйымдастырылған Кеңес неғұрлым тиімді. Бұл ретте диалог психолог пен клиент ұстанымдарының сыртқы айқын теңдігі ретінде ғана емес: олар бір - біріне қарама-қарсы отырады және интеллигентті, тыныш әңгіме жүргізеді-клиент өз жағдайын әңгімелейді және кеңес психологынан сұрайды, психолог тыңдайды және кеңес береді.

Диалог принципі бойынша құрылған психолог пен клиенттің әңгімесінің ішкі мазмұны аса құнды. Психолог пен клиенттің ішкі диалогы олардың бірлескен өзін-өзі көрсету және өзін-өзі анықтау еркіндігін мойындауға және осының салдарынан, әрқайсысының жеке бас бостандығын екі жақты қабылдауға құрылады. Психологиялық кеңес беру барысында психолог пен клиенттің "еркіндігінің қосалқылығы" неде?

Біріншіден, психологтың өзін-өзі анықтау еркін болуы мүмкін деген фактіні қабылдағанда консультацияға қатысушының екеуі де: психолог та, оның клиенті де болуы мүмкін. Соңғысы әңгімелесу үшін ашық болуы мүмкін, бірақ жабық болуы мүмкін (психологиялық қорғау, компенсаторлық рөлді ойнату, жоқ фактілерді ойлап табу және т.б.).). Психолог, өз кезегінде, диалогқа дайын немесе дайын болмауы мүмкін (өзінің жеке қиындықтарын клиенттің проблемасына көрсету, кәсіби тәжірибесі жеткіліксіз, өзін нашар сезіну және т.б.).

Демек, бір жағынан, ол міндетті түрде диалогқа кіруді талап ете отырып, клиентке берудің қажеті жоқ. Екінші жағынан-психолог өзінің өзін, өзінің диалогқа психологиялық дайындығын және диалогтік қабілетін дамытады.

Екіншіден, психолог пен оның клиенті диалогта коммуникативтік және мінез-құлықтық белсенділікті таныта алады. Психологтың белсенділігі клиенттің алдында психологиялық жағынан ашылуынан тұрады (өзінің жеке психологиялық қорғаныстарын жояды, табиғи мінез-құлыққа емес, табиғи мінез-құлыққа ұмтылады). Психолог әңгімелесу барысында белсенді болуы мүмкін: сұрақтар қою, рұқсат етілген коммуникативтік арандатушылық жасау, қарсылық білдіру немесе келісу, ашулану немесе таңдану. Психолог Клиентті жай ғана ести алады, жуып, басымен теріп, қайталай алады: "Мен сізді түсінбеймін...". Кез келген жағдайда ол проблемаға, клиенттің сипатына, өзінің көңіл-күйіне, кеңес беру жағдайына сәйкес келетін белсенділік түрін таңдауға еркін. Клиенттің өзі де белсенді сөйлей алады: ол өз жағдайын және өзін бағалайды, өз проблемасын ойлайды, психологқа белгілі бір түрде қарайды (мысалы, оның кәсіби құзыреттілігіне сенеді немесе сенім білдірмейді). Ол көп сөйлесуге мүмкіндігі бар, немесе қатты үнсіз немесе жылау.

Үшіншіден, консультацияның нәтижесі - бұл психолог пен клиенттің екі жақты жауапкершілігінің "сомасы" екенін атап өткен жөн. Психолог тарапынан бұл жауапкершілік оның кәсіби білімдерімен, тәжірибесімен және психологиялық консультацияға деген қарым-қатынасының маңыздылығымен өлшенеді. Өз кезегінде, клиент сондай-ақ кеңес беру нәтижесіне жауапты, бұл өзінің проблемалық жағдайын шешу немесе реттеу бойынша белгілі бір күш-жігерді салуға дайындықтан көрінеді.

Бейтарап және ашықтық принципі:

Жоспарланған консультацияға дайындалу және мектепте өзінің клиенті туралы Әлеуметтік-психологиялық ақпаратты жинай отырып, психолог өзіне бейтарап және ашық қарым-қатынас жасауы тиіс. Клиентке (немесе клиенттерге) осындай қарым-қатынасты жасау қажеттілігі психолог кеңес беру кезінде өмірлік драманың немесе кәсіби проблемалық жағдайдың барлық қатысушыларының ұстанымдарын түсінуі, қабылдауы және сезінуі тиіс, бірақ бұл ретте бір жазалаушы судья, ал басқа қорғаушы бола алмайды. Кеңес қатысушылары (мұғалімдер, ата-аналар және оқушылар) туындаған қиындықтарды өздері шеше алуы, өзара келісе алуы, бір-бірін түсінуі қажет.

Психолог бұл жерде-бейтарап кеңес беруші және адамдар арасындағы қарым-қатынаста позитивке жалпы қозғалыстың "орналастырушы". Өзіне ашықтық жағдайын қолдау өте маңызды, себебі психолог әдетте кеңес беру барысында өз клиентіне кеңес береді немесе кеңес береді, бірақ бұл кеңес беру процесінің соңында ғана емес, оның басында ғана орын алады. Бұл ретте Кеңес пен ұсыныстар кеңес барысында " өсе " және құралады, және бұл құрылымға бір мезгілде психолог пен клиент қатысады. Кеңес пен ұсыныстар-бұл психологтың да, оның клиентінің де күш-жігерінің нәтижесі, олардың диалогының нәтижесі, олардың консультацияға екі жақты еркін белсенділігінің нәтижесі.

Дербестік принципі:

1. Оқу процесінің қенес беруді қажет ететің мәселелері

2. Білім беру жүйесіндегі жеке және топтық кеңес беру жұмыс мақсаты, құрылымы, барысы