Философия және саясаттану факультеті

Алайда, кәсіптің пайдалылығына қарамастан, ол көбінесе онымен айналысатын адамдарға өте қымбат. Әсер әрқашан Елеулі емес, бірақ оның нақты бағасын кеңесші сезінеді. A. Storr (1980) осы " төлемнің бірнеше маңызды аспектілерін бөледі":

- клиенттердегі ұқсастықты жоғалту және "еру" қаупі;

- теріс салдарлар жеке өмірге әсер етуі мүмкін (отбасы, достар);

-өмірдің қараңғы жақтарымен және психикалық патологиямен тұрақты қақтығыс салдарынан психикалық бұзылулар қаупі (С. Jung бұл "подсознательной инфекция"деп атайды).

Кеңесшілер жиі Клиентті тануда олардың артықшылығы өте салыстырмалы екенін ұмытады,өйткені олар клиенттерді ерекше жағдайларда және әдетте қысқа уақыт көреді. Консультанттардың нақты өмірде клиенттердің қызметін бақылауға мүмкіндігі жоқ және тек олардың айтуы бойынша олардың дабылдары, қорқыныштары, сәтсіздіктері туралы, және аз дәрежеде — жетістіктер туралы біледі. Жиі кеңесші клиенттің жеке бұзылуларын асыра көреді, және қате көрінудің басты салдары өмірдің оң аспектілерін түсіну мен анықтауға емес, емдеуге бағдар болады. Емге бағдарлану консультантты клиентпен тым байланыстырады, одан шын мәнінде қажет болған сайын үлкен күш-жігерді талап етеді және ақыр соңында "қара көзілдірік"арқылы өмірге қарауға мәжбүр етеді.

Кәсіби қызметке шамадан тыс тартылу жиі кеңесшінің отбасы азап шегеді. Біріншіден, этика талаптары консультантқа отбасымен өзінің "психотерапиялық" әсерлерімен бөлісуге мүмкіндік бермейді, сондықтан отбасы мүшелері консультант немен айналысатынын ғана көрсетеді. Бұл отбасы мүшелерінің кәсіби пікірлерінен туған-туысқандарына өз жұмысы туралы не және қалай сөйлейтінін ойлауы тиіс. Екіншіден, кеңес беру үлкен эмоционалдық шығындарды талап етеді, кейде бұл отбасындағы эмоциялық қайтарымды айтарлықтай азайтады. Кезде, жұмыс күні бойы тиесілі тыңдау, басқа адамдардың және тереңдей түсетініне, олардың қамқорлық, кешке соншалықты қиын мәнін терең ұғуға заботами әйелінің немесе күйеуінің және балаларға. Және бұл кеңесшінің мамандығын ұсынатын жалғыз мәселе емес.

Психологиялық кеңес беру және психотерапия үлкен эмоциялық жүктемені, жауапкершілікті талап ететін және табыстың белгісіз критерийлеріне ие мамандықтарға жатқызылған. Осы мамандық өкілдері "жану синдромы" (Paine, 1981; Maslach, 1982;Corey, 1986) қауіп төндіреді.

Кәсіби деформация немесе "жану синдромы" кеңесшінің қызметінің ерекшелігі ретінде.

"Жану синдромы" -күрделі психофизиологиялық феномен, ол ұзақ эмоциялық жүктемеден Эмоциялық, ақыл-ой және физикалық сарқылу ретінде анықталады. Согеу (1986) және соавт бар Naisberg-Fennig сипаттамасы бойынша Синдром. (1991), депрессивті күйде, шаршау мен шөлейттену сезімінде, энергия мен энтузиазм жетіспеушілігінде, өз еңбегінің оң нәтижелерін көру қабілетін жоғалтуда, жалпы жұмыс пен өмірге қатысты теріс қондырғыда көрінеді. Адамның белгілі бір белгілері бар адамдар (мазасыз, сезімтал, эмпатикалық, интроверсияға бейім, гуманистік өмірлік қондырғысы бар, басқалармен теңестіруге бейім) осы синдромға көбірек ұшырайды (Edelwick, Brodsky, 1980).

"Жану синдромы"жиі кездесетін себептері қандай? Толық аударуға үміткер емес, олардың кейбірі ғана атап өтейік:

- жұмыстың монотондылығы, әсіресе оның мағынасы күмәнді болып көрінсе;

- мойындау мен оң баға жетпеген кезде үлкен тұлғалық ресурстарды жұмысқа салу;

- жұмыс уақытын қатаң регламенттеу, әсіресе оны орындаудың нақты мерзімдері кезінде;

- консультанттың оларға көмектесуге үнемі қарсы тұратын" ақталмаған " клиенттермен жұмыс істеу және осындай жұмыстың елеусіз, қиын елеулі нәтижелері;

- кәсіби ортадағы шиеленіс пен жанжалдар, әріптестерінің тарапынан жеткіліксіз қолдау және олардың шамадан тыс сыншылығы;

- жеке тұлғаның жұмыста өзін-өзі танытуы үшін жағдайлар жетіспеуі, көтермеленбеген, тәжірибе мен инновациялар бәсеңдеген кезде;

- әрі қарай оқу және кәсіби жетілдіру мүмкіндігінсіз жұмыс істеу;

- консультанттың шешілмеген жеке жанжалдары.

"Жану синдромының" ушығуын бөгет ететін маңызды факторлардың бірі өз жұмысы үшін жеке жауапкершілікті қабылдау болып табылады. Егер кеңесші сәтсіздіктен немесе нашар көңіл-күйден пассивті позицияны иеленсе және айналасындағыларды айыптаса, әлсіздік пен үмітсіздік сезімі тек артады. Жауапкершілік әр түрлі тәсілдермен ауыстырылуы мүмкін: "маған жол бермейді, себебі клиенттер кеңес беруге қарсы және өмірде ештеңе өзгертуді қаламайды"; " еңбекті ұйымдастыру кінәлі, ал мұның бәрі маған байланысты емес"; консультанттың мұндай пассивті ұстанымы оны сыртқы жағдайлардың алдында капиталдандыруға және кәсіби цинизмнің пайда болуына ықпал ететін Құрбан сезінуге мәжбүрлейді. Сондықтан кеңесшіге жауапкершілік сезімін сезіну және шектеулер мен кедергілер болған кезде де жұмыс істей білу өте маңызды. Өзінің ұйқысыздығы үшін кінәні айналасындағыларға және жағдайларға ауыстырудың орнына, өз күш-қуатын және көңіл-күйді қазіргі мүмкіндіктерді жүзеге асыруға бағыттап, шарттардың ӛзін өзгерту туралы ойлаған дұрыс.

"Жану синдромы" жолын бөгеудің нақты жолдары да бар":

Szasz (1965) күнделікті сегіз-он науқасты қабылдайтын маманның жоғары деңгейде жұмыс істеуге мүмкіндігі жоқ екенін көрсетеді. Бұл дилемманың ең жақсы шешімі - жұмысты оқу, зерттеу, ғылыми мақалаларды жазу;

— өз жұмысына әртүрлілік енгізу, жаңа жобалар құру және оларды ресми инстанциялар тарапынан санкциялауды күтпестен іске асыру;

- өз денсаулығын сақтау, ұйқы және тамақтану тәртібін сақтау, медитация техникасын меңгеру;

- әлеуметтік өмірді қанағаттандыратын; тепе-теңдігі бар бірнеше Достардың болуы (басқа кәсіптердің болуы);

— үмітсіз барлық жағдайларда жеңімпаз болуға ұмтылу және қажетсіз өзін-өзі оқымастан және агрессиялықсыз ұтыла білу;

- өзін-өзі бағалай білу қабілеті;

— жаңа тәжірибеге ашықтық;

- жұмыс пен өмірде оң нәтижелерге қол жеткізу үшін асығыс емес және жеткілікті уақыт бере білу;

— ойластырылған міндеттемелер (мысалы, клиент үшін өзіне үлкен жауапкершілікті алуға болмайды, ол өзі жасайды);

-кәсіби ғана емес, сонымен қатар басқа да жақсы әдебиетті оқу, қандай да бір пайда бағдарсыз өз рахат үшін;

- жаңа адамдармен кездесуге және тәжірибе алмасуға мүмкіндік беретін семинарларға, конференцияларға қатысу;

- кәсіби және жеке тұлғалық жағынан айтарлықтай ерекшеленетін әріптестермен мерзімді бірлескен жұмыс;

- кеңес беру жұмысымен байланысты туындаған жеке мәселелерді талқылауға мүмкіндік беретін кәсіби топтың жұмысына қатысу;

— ләззат беретін хобби.

Сонымен, "жану синдромынан" аулақ болу үшін кеңесші кейде болуы керек, бірақ міндетті түрде өз өмірін өзі қалағандай өмір сүре ме деген баға беруі керек. Егер бар өмір қанағаттандырмаса, оң өзгерістер үшін не істеу керек екенін шешу керек. Тек өз өміріңіздің сапасына тиісті түрде қамқорлық жасай отырып, тиімді кеңесші болуға болады.



Педагогикалық диагностиканың сандық әдістерінің басталуын XIX ғасырдың екінші жартысы деуге болады. Бұл кезде көрнекті неміс психологы В.Вунттың басшылығымен дүние жүзіндегі ең алғашқы тәжірибелік психологиялық зертхана құрылған болатын. Мұнда педагогикалық диагностика мақсатында техникалық құрылғылар мен құралдар қолданыла бастады. Сондай-ақ осы уақытқа физикалық(денелік) және психологиялық құбылыстарының құрылуын жеделдеткен негізгі психофизикалық заңның ашылуы жатады. Негізгі психофизикалық заң психологиялық құбылыстарды өлшеудің мүмкіндіктерін ашты және де осы жаңалық сезімдікпайымдарды өлшеуге арналған субьективті шкалалар дегеннің пайда болуына алпы келді. Осы заңға сәйкес өлшемнің негізгі обьектіс адамның сезімдік пайымдары болды және де ұзақ ұақыт бойы XIX ғасырдың соңына дейін педагогикалық диагностика сезімдік пайымдарды өлшеумен ғана шектелді. Адамның негізгі педагогикалық процестеріне, қасиеттеріне және жағдайларына қатысты педагогикалық диагностиканың қазігі заманғы әдістерінің қалыптасуынң бастапқы кезеңі ретінде XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басы деп есептеуге болады. Бұл уақытта белсенді түрде әрі маман педагогтардың қатысуымен ықтималдар теориясы мен математикалық статистиканың кейінірек сандық педагогикалық диагностиканың ғылыми әдістері арқа сүйей бастаған салалары дами бастады. Тәжірибелік мәліметтерді статистикалық өңдеудің алғашқы және екінші әдістері дәл сол жылдары пайда болды. Алайда бастапқыда математикалық статистиканы психологияда емес, биология, экономика, медицина секілді ғылым салаларында қолдана бастады. Алғашқы психометриялық мекемені Англияда көрнекті ағылшын психологы Гальтон ашқан болатын. 1884 жылы ол Антропометриялық зертхананы ашты.Бұл зертхананың мақсаттарының бірі- адамның қабілеттері жайлы статистикалық мәліметтерді алу болды. Бұл зертханаға келушілердің өз қабілеттерін өлшеуіне мүмкіндіктері болды және де осы психометриялық тәжірибеден 10000 адам өтті. Гальтон психологияда статистиканы қолданудың бастамашысы болды және де ол статистикалық әдістерді жасап шығуда көп еңбек сіңірді. Гальтон 1877 жылы психологияда корреляция әдісін қолдануды ұсынды. Гальтон, Пирсон және Фишер секілді математик ғалымдарды бірлесе жұмыс істеу үшін өз жағына тартты,сондықтан олардың математикалық статистикадағы атақтары психолоктармен бірге жұмыс істегендіктерінің арқасында шықты.Фишер дисперсионды анализді ойлап тапса, ал өзге ағылшын ғалымы Гальтонның замандасы Спирмен - факторлы талдауды ойлап тапты.
Бақылау сұрақтары:

1.Трансактілі талдау қенес беру барысынд

2. Гештальттерапия қеңес беру құрылымындағы