Еркіндік — адамның немесе жеке ұлттың, халықтың өз мүдделері мен мүмкіндігіне сай әрекет етіп, өз қалауын жүзеге асыруы. Адамдар өз әрекеттерінің объективті жағдайларын қалауынша таңдап алуға ерікті емес, алайда олар нақтылы және салыстырмалы еркіндікке ие. Ғылыми-техникалық ілгерілеу әрбір адамға, әлеуметтік топқа, тұтас ұлтқа қызмет ете отырып, олардың табиғаттың объективті заңдарын игеруіне, іс жүзінде қолдануына жәрдемдеседі.
56.Адамгершіліктің алтын қағидасы (Конфуций) және бұлжымас императиві (И.Кант).
Неліктен адамгершіліктің алтын ережесі, шын мәнінде, алтын деп аталады? Бәлкім, ол барлық діндерді алтын жіптей өткізетіндіктен және көптеген көне кітаптарда кездеседі. Немесе әдептің алтын ережесі алтын металдардың ең құндысы болғаны сияқты нұсқаулардың ішіндегі ең маңыздысы болғандықтан осылай аталған шығар.Адамгершіліктің алтын ережесі: басқаларға өзіңе қалай қарағыңыз келсе, солай қарым-қатынаста болыңыз. Бұл сөздер әртүрлі нұсқаларда жиі әртүрлі Ізгі хабарларда Исаға қатысты. Сондай-ақ бұл сөздерді елші Пауыл, Жақып және басқалар айтқан. Мұхаммед пайғамбар да дәл осылай үйреткен: ол адамдар өзімізге ұнайтын нәрсені істеу керек, ал өзіміз қаламайтын нәрсені істеуден аулақ болу керек деген. Оның үстіне Мұхаммед пайғамбар оны иманның басты қағидасы деп атаған. Негізінде ол дұрыс.Басқалармен үйлесімді қарым-қатынас принципін қысқаша қалыптастыруға мүмкіндік беретін ереже дұрыс киіну, қанша уақыт намаз оқу және қай қолмен тамақтану туралы нұсқаулардан әлдеқайда маңызды. Өйткені көршімізді жек көріп, оған жамандық тілесек, мұның барлығын сақтаудың еш мәні жоқ. Иса бұл туралы да былай деді: “Мен сендерге жаңа өсиет айтамын: бір-біріңді сүйіңдер. Мен сендерді қалай сүйсем, сендер де бір-біріңді солай сүйіңдер”.
Канттың категориялық императиві
Категориялық императив – адамзат санасында өмір сүретін адам мінез-құлқының мәңгілік, өзгермейтін заңы мен идеалы. Бұл біздің ішіміздегі моральдық заң, оны белгілі бір әрекеттерді жасағанда басшылыққа аламыз. Қазіргі кезде Канттың моральдық заңы (категориялық императив) былай түсініледі: адам өз іс-әрекеті бәріне үлгі болатындай әрекет етуі керек; басқа адамға құрал ретінде емес, тек мақсат ретінде қарау.
Достарыңызбен бөлісу: |