Демокрит жанды зат қозғалысының себебі ретінде түсінген. Жан материалды. Ол өте ұсақ, жылтыр, қозғалмалы, отты атомдардан тұрады. Олар бүкіл денеге жайылған
Демокрит 460 -. 370 до н. э.
Анаксагордың космологиясы
Ғаламның дамуына бастама беретін қозғалыс - сана жұмысы. «Бәрі біртұтас болды: сонда Сана келді және бәрінің тәртібін орнатты». Сана шексіз, оқшауланған және элементтердің жалпы бірігуіне ешқандай қатынасы жоқ; егер ондай жағдай бола қалса, онда ол эволюция үдерісіне араласып кетіп, ештеңені бақылай алмай қалады».
Анаксагор (б.з.д. 500—428 жж.)
Платонның жан туралы ілімі (“Федр” және “Тимей” диалогтарда )
Жаратушы мәңгі дүниежүзілік жанды және аспандағы денелерді -құдайларды өзі жаратқан. Ал құдайлар адамдарды және олардың жандарын жасаған. Жаратылған жан құдайлардың жетекшілігінде ақиқат әлеміне, идеялар дүниесіне саяхаттап барады. Сонда алған білімге қарай жан өзіне лайықты денені және өмір салтын өзі таңдайды.
(б.д.д 427-347жж.):
Платонның үнгір туралы аллегориясы
Платон адамдардың көбі үңгірдегі адамдарға ұқсайтынын айтады. Олар үңгірдің артқы қабырғасына қарап, сырттағы заттардан түскен көлеңкені көреді. Заттардың қандай екенін көру үшін адам күн сәулесі түсіп тұрған жерге шығуға тиіс. Бірақ адамдардың көбі үңгірде отыра беруге үйреніп алған. Олар сыртқа шығуға қорқады. Оларға нақты дүниенің сыртқы белгілері жеткілікті. Олар заттарды шынайы күйінде көргісі келмейді. Нақты дүниенің сыртқы белгілерін қабылдау мен олардың шынайы мәнін саналы түрде үғыну үшін өмірін сарп етуге дайын философтар ғана
