Салыстырмалы   фонетика   -

отырып  зерттейтін  фонетиканың  бір саласы,   екіншіден,   салғастырмалы  фонетика,   яғни  шыққан  тегі   әр түрлі   тілдердің

дыбыс жүйесін салыстыра зерттеуге негізделген фонетика. Сонымен салыстыр-малы фонетика белгілі бір тілдің дыбыс

құбылыстарын   өзге   тілдердің   дыбыс   жүйесімен   салыстыра   зерттейді   екен.   Мысалы,   М.Томановтың   “Түркі   тілдерінің

салыстырмалы   фонетикасы”   (1981),   “Түркі   тілдерінің   салыстырмалы   тарихи   фонетикасы”   (Л.,   1984)   деп   аталатын

еңбектерде туыс тілдердің дыбыс жүйе-сі салыстыра зерттеліп, олардың ұқсастықтары мен айырым белгілері айқындалған.

Салыстырмалы және тарихи фонетика көбінесе бір-біріне тығыз байланысты болады да, зерттеулерде қатар қолданылады.

Салыстырмалы фонетика тіліміздегі дыбыс жүйесінің қалыптасу тарихын танып-білудегі аса маңызды құрал. Оның негізгі

мақсаты – туыс тілдердегі дыбыс жүйесінің ататілдік үлгісін (моделін) жасап, олардың ары қарай дамуынын, дыбыстық

сипатын,   түрлі   дыбыстық   құбылыстардағы   өзгеріс-тердің   өту   сипатын   қайта   жаңғыртып,   дыбыстық   құрамды   са-

лыстырмалы тұрғыдан сипаттап беру. Оның басты тәсілдері: тілдегі дыбыстардың тектестігін, салыстырылатын тілдердегі

әр түрлі деңгейдегі дыбыстық сәйкестіктер мен ауытқуларды анықтау, ең алғашқы ататілдік фонемалардың үлгілерін жасау,

дыбыстық   құбылыстардың   хронологиялық   және   таралымдық   шегін   анықтай   отырып,   тарихи-салыстырмалы   тұрғыдан

сипат-тама   жасау.     Бұл   тұрғыдан   алғанда,   туыс   тілдер   жүйесінің   тари-хи   дамуындағы   заңдылықтарды   фонетика-

фонологиялық дең-гейлерде анықтау неғұрлым тиімді. Зерттеу бағыты екі түрлі бо-луы мүмкін: 1) ретроспективтік, яғни

2

тілдің дыбыстық жүйесі-нің қазіргі күйінен ертедегі  бастапқы күйіне  қарай зерттеу және 2) проспективтік,  яғни тілдің

дыбыстық жүйесінің ертедегі бас-тапқы күйінен қазіргі күйіне қарай зерттеу. 

жүктеу/скачать 0,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: