Қолына-барыс септігі арқылы зат есімнен жасалған дара жанама толықтауыш.
5. Біресе қабағын шытып, біресе күрсініп І.бірыңғай пысықтауыштар
ІІ.қимыл-сын
ІІІ.күрделі, дара
ІҮ.бірі көсемше тұлғасы арқылы есімді сөз тіркесінен, екіншісі көсемше тұлғасы арқылы етістіктен жасалған.
1.Абай алды І.Синткасистік қатынас- бастауыш-баяндауыштық(предикаттық) ,өйткені олар-сөйлемдегі бас мүшелер.
ІІ.Байланысу тәсілі-орын тәртібі ( оның ішінді алшақ тұрып)
ІІІ.Байланысу түрі-қиысу
ІҮ.Синтаксистік бірлік- сөйлем. Өйткені тұрлаулы мүшелер ғана қамтылған.
2.тымағыналды І. Синткасистік қатынас –толықтауыштық
ІІ. Байланысу тәсілі- қосымша арқылы ( табыс септігінің жалғауы)
ІІІ.Байланысу түрі- меңгеру
ІҮ.Құрлысы-жай
3.қолына алды І. Синткасистік қатынас –толықтауыштық
ІІ. Байланысу тәсілі- қосымша арқылы (барыс септігінің жалғауы)
ІІІ.Байланысу түрі- меңгеру
ІҮ.Құрлысы-жай
4.біресе қабағын шытып, біресе күрсініпалды І. Синткасистік қатынас –пысықтауыштық
ІІ. Байланысу тәсілі- орын тәртібі
ІІІ.Байланысу түрі- қабысу
ІҮ.Құрлысы-күрделі
Талдаудың бұл түрі аяқталған соң, келесі кезеңіне өтеміз.
Сөйлемнің құрылымдық, мағыналық ерекшеліктерін айқындау синтаксистік талдаудың үшінші кезеңі сөйлемнің құрылымдық мағыналық ерекшеліктерін айқындауға бағытталады. Бұл кезең басты төрт саты бойынша жүргізіледі. Бастапқы сөйлемге талдау жасап көрейік:
Абай біресе қабағын шытып, біресе күрсініп тымағын қолына алды. І. 1.1.айтылу сазы-хабарлы
1.2 айтылу мақсаты-хабарлау
ІІ.2.1 орындалу нәтижесі-болымды
2.2 уақытқа қатысы-ашық рай, өйткені баяндауышы жедел өткен шақта тұр.
ІІІ.Құрамына қарай-жай сөйлем.
ІҮ.Құрлысына қарай: жайылма- тұрлаусыз мүшелері бар;
толымды- жасырып тұрған мүше жоқ;
жақты-бастауышы бар, баяндауыш бастауышпен ІІІ жақта қииыса байланысқан.
бірыңғай мүше- бар,бірыңғай пысықтауыш( біресе қабағын шытып, біресе күрсініп) айқындауыш мүше-жоқ;
оқшау сөз-жоқ;
