Г. К. Андабаева КӘсіпорын экономикасы
жүктеу/скачать 316,05 Kb.
|
Кәсіпорын экономикасы
К 1/(1 Е)t , (7.1)
Инвестицияқ жобаның экономикалық тиімділік көрсеткіштерін анықтауда өнім мен қолданылатын ресурстардың базисті, әлемдік, болжамдық және есепті бағалары қолданылуы мүмкін. Базисті бағалар – уақыттың нақты кезеңінде қалыптасқан баға. Олар инвестициялық мүмкіншіліктерді техника-экономикалық зерттеу кезеңінде қолданылады. Болжамдық баға - өнімнің, ресурстардың, қызмет түрлерінің бағасы өзгерісінің болжамдық индексіне сәйкес инвестициялық жобаны жүзеге асырғандағы t жылының соңындағы баға. Оларды келесі формула арқылы анықтауға болады Бt Бб It , (7.2)
Есепті баға – базистік бағаны жалпы инфляция индексіне сәйкес келетін дефляторға, яғни экономикадағы немесе нақты ресурс, өнім, қызмет түрі бағасының орташа деңгейін жоғарлату индексіне көбейту арқылы анықталады. Жобалық және есепті баға инвестициялық жобаның техника- экономикалық түсініктеме беру кезеңінде қолданылады. Техника- экономикалық түсініктемеде есептеулер отандық базисті, керек жағдайда - әлемдік баға бойынша жүргізіледі. Егер шығындар мен нәтижелердің ағымдағы мәні болжамдық бағамен есептелген жағдайда тиімділіктің интегралды көрсеткіштерін анықтауда есепті баға пайдаланылады. Бұл инфляцияның түрлі деңгейінде алынатын нәтижелерді салыстыру үшін қажет. Базисті, болжамдық және есепті баға теңгемен есптелеуі немесе тұрақты шетел валютасымен есептелуі мүмкін (АҚШ доллары, герман маркасы, экю және т.б.) Инвестициялық жобалар тиімділігін бағалаудағы есептеулерде сату көлемі өзгерісінің әсерінен болатын өнім мен тұтынылатын ресурстар бағасының өзгерісінің әсерін міндетті түрде ескеру керек (таурлар мен қызмет түрлері нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың қанағаттандырылуына әсері). Таза дисконтталған табыс (NPV, ТДТ) бастапқы қадамға келтірілген, барлық есепті кезеңдегі ағымдық эффектілердің қосындысы немесе интегральдық нәтижелердің интегральдық шығыннан артық болуы ретінде анықталады T ТДТ (Нt t 0 Шt ) /(1 E)t , (7.3)
Есептеудің уақыттық кезеңі жобаны жүзеге асыру кезеңінің негізінде анықталады, оның құрамына кәсіпорынды (өндірісті) құру, оны қолдану және ликвидациялау уақыты да кіреді. Егер инвестициялық жобаның ТДТ мөлшері оң болса, онда ол тиімді, яғни қабылданған дисконт нормасынан төмен емес инвестициялық қаржылындыру деңгейін қамтамасыз етеді деп қорытынды жасауға болады. Инвестиция рентабельділігі немесе инвестиция табыстылығының индексі (ИР, PI) келтірілген эффекттің инвестиция мөлшеріне қатынасы арқылы анықталады T ИР 1/ К (Нt t 0 Шt ) /(1 Е)t (7.4) Егер табыстылық индексі (инвестиция рентабельділігі) бірге тең немесе одан артық болса, инвестициялық жоба – тиімді, ал бірден кем болса – тиімді емес. Инвестиция табыстылығының ішкі нормасы (TIH, IRR) келтірілген эффект мөлшері келтірілген инвестициялық қаржыландыруға тең болатын Еішкі дисконт нормасымен сипатталады, яғни Еішкі төмендегі теңдіктен анықталады T (Нt t 0 Шt ) /(1 Е t ішкі T ) 1/(1 E t 0 ішкі ) (7.5) Осы формуламен есептелген табыстылық норма мөлшері инвестормен талап етілетін капитал табысының мөлшерімен салыстырылады. Егер TIH талап етілетін табыстылық нормасына тең немесе одан артық болса, онда жоба тиімді деп есептелінеді. Инвестицияны ақтау кезеңі (Тақт) – инвестициялық жобаны іске асыру басынан бастағандағы ең аз (минимальды) уақыттық кезең, осы кезең шегінен кейінгі таза дисконтталған табыс (ТДТ) теріс болмайды, яғни ақтау кезеңі – бұл инвестициялық жобаны іске асыру басынан бастап бастапқы инвестициялық қаржыландыру мен инвестициялық жобаны жүзеге асыруға қажетті басқа да шығындарды оны іске асырғандағы жиындық шығындар орнын толықтыратындай кезеңге дейінгі уақыт. Инвестициялық жобалардың тиімділігін толықтай бағалау және оны жүзеге асыру бойынша шешім қабылдау үшін тек жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерді қолданған жеткілікті болмайды. Экономика тұрақты емес және несиеге төленетін пайыздық ставка өте жоғары болған жағдайда, инвестициялық жобаларды іске асыру туралы шешім қабылдауда ескерілетін көрсеткіш – несие қаржыларын қайтару кезеңі. Бұл кезең төмендегі теңдіктен анықталады Бt – Пt = 0, (7.6)
жүктеу/скачать 316,05 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|