Г. К. Кенжебаев ҚазаҚстан тарихынан әңгімелер Жалпы білім беретін 11 жылдық мектептің 5-сыныбына арналған оқулық
жүктеу/скачать 6,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3.
Қаһарман қала – отырар. 1219 жылы қыркүйек айында моңғолдар Отырар қаласын қор ша ды. Жер гі лікті халық басқыншы ларға қарсы ерлікпен 6 ай бойы күрес ті. Отырарды қорғайтын әс керді қа ла басшысы Қайырхан өзі бастап жүр ді. Отырар – моңғолдарға ерекше қарсылық көрсеткен қаһарман қала болды. Отырардың ішкі және сыртқы қамалы берік те мықты еді. Қала биіктігі 18 метрге жететін қорғанмен қоршалған. Қорғанның үш жерінде қақпа бо- латын. Қаланы айнала су толтырылған терең ор қа зылған. Қорған қабырғасында ғы тесіктер арқылы садақшылар оқ жаудырады. Моңғол шапқын шыларына осындай мықты қоршалған қала қабыр ғасын қирату оңайға түспеді. Отырар қаласын ересектермен бірге әйелдер де, балалар да ерлікпен қорғады. Қала тұр- ғындары қазандарға су мен май қайнатып, Моңғол күштері ат- ты әскерден құралды. Әскерде қатал тәртіп ор- натылды. Әскер тү мен ге (10000 адам), мың дық- тарға, жүздік терге бө лін- ді. Егер соғыс даласынан бір жа уынгер қашса, сол үшін бүкіл ондық, он жауынгер үшін жүз дік, жүз жауынгер қашса, мыңдық түгел өлтірілді. Қалаларды басып алу үшін қорған бұзғыш жә- не тас ат қыш құралдар, өр тегіш жебе, таран, саты пайдаланылды. 87 қабырғаға өрмелеген моңғолдардың үстіне шаш- ты. Моңғолдар енді отты жебелермен атқылай бас тады. Атылған жебелер қорғаннан асып түсіп, қала ішінде өрт басталды. Бес ай қоршаудан соң азық-түлік пен су қоры да бітіп, қала тұрғын дары арасында аштық бас- талды. Қала әбден титықтаған сәтте Қараша деген әскербасы түн ішінде қаланың қақпасын ашып, моңғолдарға беріледі. Моңғолдар осы қақпа арқылы қалаға басып кіреді. Қайырхан 20 мыңдай жауынгерімен қаланың ішкі қамалына бекініп алып, тағы бір ай бойы қаланы соңғы жауынгері қалғанша қорғады. Ақыры моңғолдар ішкі қамалға да басып кірді. Қайырхан тірі қалған екі жауынгері үшеуі жау- мен шайқаса берді. Екі жауынгері өліп, оғы таусылса да Қайырхан тас, кірпіш лақтырып, қарсыласуын тоқтатпайды. Моңғолдар тұт қын- ға алынған Қайырханды азаптап өлтірді. Қала қиратылып, халқы қырылды, тірі қал- ғандарын басқыншылар Моңғолияға айдап әкетті. Осы қасіреттен кейін, талай ғасыр бойы гүлденген Отырар қаласы күл мен үйіндіге ай- налды. Көшпелі моңғол тай- па ларының өмірі мен тұрмысы туралы әңгімеле. Шыңғысхан туралы не білесің? Оған сипат- тама бер. Шыңғысхан қазақ же- ріне қай жылдары, не үшін шабуыл жасады? Отан қорғау деген сөздің мәнін түсіндір. Отырарды қаһармандықпен қорғаушылардың ерлігі жайлы әңгіме құрастыр. |