Г. К. Сатыбалдиева биология гылымдарының кандидаты

О) В.И. Вернадский.
8. Биосфераны д  негізін  кім  салды?
A) Э. Леруа және П.Тейяр де Шарден;
B) Э.Зюсс; 
..
C )Э . Геккель;
О) В.И.  Вернадский.
9. Ж ердің  геосфераларына  жатады:
A) педосфера;
B) жарты сфера;
C) арахносфера;
О)
 неосфера.
10.  В.И.Вернадский  бойынша  биосфераныц  күрамьша  кслесі 
компоненттер жатады:
A) тірі зат;
B) малдан шыгатыи зат;
C) жасаиды зат;
Р )  антизат. 
_ 
~
11.  Атмосфераныц  құрамындагы  оттегі жатады:
A) тірі затқа;
B) сіресіп қалган затқа;
C) биогенді затқа;
О) биокостық затқа. 
-
12. 
Тіршіліктіц 
жогары 
концептраііііисы 
биосфераныц 
қандай  шекарасында  байқалады:
A) а гмосфералар және литосфераның;
B) атмосфералар және гидросфераның (мұхит беті);
C) гидросфераның және литосфераның (мұхит түбі);
Э) 
аімосфералар,  гидросферамым жәие литосфсрапың 
(жағалаудагы аймак).
13.  Биосфераныц  томенгі  шекарасында  тіршіліісгіц болуы
4  км литосферамен терецдікте жүреді:
A) оттек жоқ болуы  ;
B) таулы жыныстардың биік қысымы  ;
C) жер жер  койнауларының жогары  қызуы  ;
Д) жалгыздық сезімі.
98

14. Озоплмқ 
к я б а п м ц  
і и я і
 
м і і і і с м
:
Л) ультракүлгін сәулелеиу болімі  кылгады;
B) инфрақызыл сәулелену болімі  кылғады;
C) онын шектерінің артынан  өмір еиуі 
шек 
кояды; 
О) витамин  істеп  шыгару туралы.
!5. «Ноосфера» терминін  гмлммга 
кім енгізді'1
A) Э. Леруа және П.Тейяр де Шарден;
B) Э.Зюсс;
C) Э. Г екксль;
Б ) В.И.  Вернадский.
16.  Ноосфера туралы  оқудын авторы  кім?
A)  В.И.Николаев;
B)  В.И.Вернадский;
C)  А.И.ГІерельман;
Ә) Ю.  Н.Куражковский.
17. «Табигатты  қолдану» термилін  ісім  енгізді?
A) К.К.Марков;
B) В.И.Вернадский;
C) Н. Ф. Реймерс;
О) Ю. Н.Куражковский.
18.  «Табигатты  қолдану»  және  «табигат  қоргау»  ұгымдардмп 
ара  катмсы  қандай:
A) олар тепе-тең;
B) «табигатты  колдану» үгымы  кобірек кең, «табига ггы
коргаудаи» көрі;
C) «табигат 
коргау» 
ұгымы  кобірек ксц, «табигатгы  колдаиудаи»
көрі;
О) бұл әртүрлі үгымдар.
19.  Тұрақі ы  табигатгы  колдану  себен геріне  жоне  табипп 
гы
коргауга жатады:
A)саяси;
B) діни;
C) гуманисгік;
О) эстетикалык.
99
і
\

20. Тұрақты табиғатты  колдану  пріінциіігарыііа  жагады:
A) экологиялық қауіпсіздіктің устінде экономикалық 
пайдалылык  принциптары;
B) табигат қоргау принциптерінің қолдануымен;
C) қорлардың принциптерін жогары игеру;
О)
 табигатты қоргаудың және табиги ресурстарды  колдану 
дивергенция принциптері.
21. Табиғи  қорларга  жа гады:
A) атлантикалық майшабақ;
B) адамдық ішекқұрт;
C) магниттік бұргыла;
О) атмосфера озоны.
22. Қандай  табиғи  қорлар  потенциалдыларка  жа гады?
A) мұнайдың,  газдың, көмірдің жану энергиясы;
B) атомдық ( яд р о л ы қ ) энергия;
C) өзендердіц энергиясы;
О)  гермоядролық энергия.
23. Қандай  табиги  қорлар ауыснайтындарга  жатады  ?
A) үй қояндары;
B)көңдер; 
г  ;  Й
C) күнгей энергия;
Э) құйып алулардың энергиясы.
24.  Қандай  табиги  қорлар сарқылмайтыіідарга жатады?
A) мұнайдың, газдың,  көмірдің жану энергиясы;
B) атомдық ( яд ролы қ) эиергия;
C) топырақ;
Э) тірі  организмдардың геноқоры.
25. Табиги  қорларды  атацыз:
A) мұнай, газ, көмір;
B) атомдық ( ядролық ) энергия;
C) биологиялық қорлар;
О) топырақ.
26. Табиги  ортаныц  нашарлау  ссбсптері:
A) ғылыми - техникалык алга басудың дамуы;
B) экологиялық тәрбиелеуді  және білімиіц күшейуі;
C) адам қажеттіліктерінің азаюы;
О)
 дұрыс жауабы жоқ.
100

27.  Қандаіі  заттардыц  жср  аііналымм  жсрдс  абсолшгіі 
туйыкталған?
A) геологкялық;
B) биологиялык;
C) жасанды;
Р ) барлық.
28.  Адамныц  табигатка  эссрлсрініц  каіісмсы  жанама  болмп 
келеді?
A) фреондардың колдануы;
B) жел электр станцияларының қүрылысы;
C) аңшылық түрлердің кобеюлері;
Э) топырактардың мелиорациясы.
29.  Адамныи  табигатка  эссрлсрініц  кайсмсм  'іура  болмн
келеді?
A) парникті  күшті әсерден;
B) озондык қабатты бүзудан;
C) аңшы және балык кәсібінен;
О) топырактардың эрозиясынан.
30.  Қандан  әссрлерден  табигатта  адам  жсгс  тапылмаганмсіі
болып  келеді?  '
A) ядролык кару байқауда;
B) атомдық станциялардагы апатта;
C) фреондардың колданудан кейін олардыи озонга эссрі;
О) малдарды жерсіндіруден.
31.  Глобальды  климаттыц жылуы:
A) экологиялык апат;
B) экологиялық дагдарыс;
C) экологиялык афессия;
О) гумамитарлык апат.
32.  Қандай  экологиялык  жагдайлар  глобалді  ткологиялмк
дагдарыска  жатады?
A) Балхаш ластану көлі;
B) халықтың шамадан тыс  көп  проблемасы;
C) СПИД індеті;
О) Балканахтагы дагдарыс;
101

33.  Табиғатгы 
қ о л д а у ш ы л а р д ы ц  
экономикалы қ  баскаруына 
жатады: 
^ 
:
A) табигат ластайтын заттардың ПДК  құруы;
B) мадақтау багаларды  қолдану және экологиялык батпактар
өнімі; 
4
C) экологиялық құқықты бұзуга арналган айын  нүлдар;
Р )  қылмыстық жауаптылық;
34.  Экологиялық экснсртизаныц  келесі  түрлері  зацмен  алдып 
ала ескерілгсн:
A) тәуелсіз; 
Й
й
B) ведомстволық;
C) гылыми;
Э) қогамдық. 
V
35. 
М емлекетгік 
экологнялық 
экснертизалар 
қапдай 
каржыландыру арқылы жүзеге асады:
A) КР мемлекеттік қаражатының ;
B) инвестор құралдарының;
C) құжатнама тапсырыс берушісінің;
О) қогамдық ұйымдардың (біріктірулердің).
36. Геоэкологиялық зерттеу жэие  картаға  гүсіру  мына 
мақсатпен  өткізіледі:
A) аймақтың геоэкологиялық жагдайын багалау;
B) планктон мекендеу орталарын зергтеу;
C) кәсіпорындардың жұмыс шарітарын зерггеу;
Г>) көне шогінділерден сынама алу.
37.  Фитохимиилық байқау дегеніміз:
A) таулы жыныстардан сынама алу;
B) осімдіктен  сынама алу;
C) судан сынама алу;
О)
 түпкі тұнбалардан сынама алу.
38. Аналитикалық карталар  қандай  картарларга  жатады?
A) 
гопырақтарда 
бөлек 
элементгердің 
конценірациялары, 
тұкымдарда аэрация  аймақтары және т.б.;
B) нақты  материал  карталары;
C)  құрылысты-формациялы  карта;
О) тектоникалық карта.
1
0
2

39. Қандаіі  каргалар снитстикалык тоика жаталы  *
A)  топырактарда  бөлек  элеменггердің  коннентраіиіяларыиыц,
тұкымдарда аэрация аймактары және т.б.;
B) накты материал карталары;
C) ландшафты-индикациялы карталар;
О) су өткізгіш жыныстардың картасы.
40.  Қандай  карталар  нсгізгілсрге 
ж атады ?
A) тектоника карталар.
B) су өткізгіш жыныстардың картасы.
C) геологиялық ортаның экологиялы-геологиялык жаі дайын 
багалайтын;
О) топырактарда бөлек элсмснтгердің коицептрациялары, 
аэрация аймактарыидагы жыиыс гар жэнс  г.б.
41.  Эколоіиялық  корсеткіштср  каіііпа  гоитарга  іпаргіы
бөлінген?
A) 3 топқа;
B) 2 топка;
C) дұрыс жауапбы жок;
О) 5 топқа.
42.
 
Қазакстан  Республикасыныц аумагы 
каішай лаіідш афггы
айм аққа 
жатады?
A) солтүстік суббореалды;
B) бореалды;
C) онтүстік суббореалды;
Е>) арктикалық.
43.  Адам  омірін  қамтамасыз  етуге  қажеггі  жоік*  онын
материаллық ондірісінс  катысы  бар іабигат  ілсмеіп гсрі:
А) табиги ресурстар;
Б) табиги  шартгар;
С)табиги -  ресурсты  потсициал;
Д) дұрыс жауабы жок.
44.  Адам  оміріне  жоие  қызмстіне  эсср  стетін,  бірак  шіыи 
матсриалдық ондірссіне  қа гысы  жок  габигат элемеш  ісрі.
А) табиги ресурсгар;
Б) табиги шаріт ар;
С) табиги ~ ресурсты  потеициал;
Д) дұрыс жауабы жок.
1
0
3

45.  Қ о р ш аган   ортамеіі  жэне  ад ам л ар д ы и   денсаулы гы ііы іі 
н аш ар л ау ы   қайты іисы з  озгеруі  болаты и   э к о л о г и я л ы қ   а и а т   қалай 
ата л ад ы ....
А) экологиялық апат;
Б) экологиялық катастрофасы; 
|
С) экологиялық жанжал;
Д) экологиялық нағыз табигаттың бұзылуы.
46.  А тм осф еран ы ц   эко л о ги ясы ,  п ід р о сф ер аи ы ц   ж о л о гш іс ы , 
жер  қ ы р т ы с ы н д а г ы   я п іи   ту и б ан ы ц   экологи н сы ,  лнгосф сраііы іі 
экологиясы . О с ы л а р д ы ң  б а р л ы гы   қ а л а й  а т а л а д ы   ...
А) гидроэкология;
Б) геоэкология; 
Щ
С )гео х и м и я;'
Д) Жер экологиясын. 
4 
ШІИ
47. Г еоэкологи яга ж а гп ай ты н ы ?
А) Метеоэкология;
Б) Атмосфера экологиясы;
С) Педоэкология;
Д) Кэсіпорын экологиясы.
48. Қ о р ш аган   ор тап ы   не  күрай ды ?
А)Пайдалы қазбалар;
Б) Жер геосферасы;
С)Табиғи ресурстар;
Д) Тау жыныстары.
49. Геоэкология объектісі болы н таб ы л м ай  
гыііы 
к а й сы сы ?
А) өнеркэсігі;
Б) Атмосфера;
С) Дүниежүзілік мұхит;
Д) Жер қыртысы.
50.  О зоііііы іі  ең жогаргы  
биіктік 
концсігі рациисы  кандай?
А) тропосферадағы биіктік  17-25км;
Б) стратосферадагы биіктік 50-55км;
С) тропосферрадагы биіктік  10-15км;
Д) стратосферадагы биіктік 40-50км.
104

Г л о с с іір и іі
А биотикалы к  орта  -   олі  табигаттын  барлык  факгорларыпыи
кешені.
Абнотикалық  факторлар 
-  
(гр. 
*а* 
-   теріс 
жоне 
Шощох 
тірішілік,  өмір)  -  
бейорганикалык 
ортаныц  гірі 
орішшшдерге 
жасайтын  тікелей  немесе  жанама  әсерлерініц 
жиыитыгы;  сырткы 
ортаның бейорганикалык, фиэикалык 
жәпе химиялык жагдпйлары.
А втогроф гы   ағзалар  -  
(гр. 
Ли№8
  -  
озі  жонс  ігорһй 
- 
корек) 
аутотрофты  организмдер  -  
коршалган  ортадагы  бейорганик.і.іык 
заттардан 
фотосинтез 
пемесе  хсмосиптез 
процесі  иотижссінлс 
тіршілігіне  қажетті  органикалық  заі 
түзетін  орі-анизмдср;  химиялык 
реакииялар 
барысында 
босайтын 
эпергияларды  немесе  соулс 
энергиясын 
пайдалана 
отыра  оргапикалык  емес  коспалардап
органикалық заттарды синтсздсуші апалар.
Адаптации 
(лат. 
Асіаріаііо 
-  
бейімделу)  -  
жапуарлар 
организмдерінің,  олардыи 
мүшелер  жүйелерінің  ісүрылысы  мсн 
кызметі  жагынан  белгілі  бір тіршілік 
ортасыпа бсйімделу  гіронес:;  бір 
биологиялык түрдің морфофизиологиялык 
мінез-күлық погіуляциялык 
т.б.  оган  ыңгайлы  табиги  ортада 
озіне  тән  омір  сүруіне  мүмкіндік
беретін ерекшіліктері.
Аллогсидік  сукцсссиялар 
— сыртған  әсер  стстіп  іеохимиялык
күштер жэне анфопогендік процестер.
Анабиоз 
(гр.апаЬіозіз  -  
жандану,  кайта  гірілу) 
-  
колаіісыз 
жагдайда  организмиің  тіршілік 
кабілстіпіц  уакытша  жойылып,  пс 
мүлдем  әлсіреп  кету  құбылысы 
иемесс  эволюциялык  даму  жолында 
организмнің  тіршілік  оргасына  физиологиялы
қ  бейімделуі;  уакыіша 
күй,  мұнда  өміршендік  процесстердіц 
баяулатылгандыгы  соінпадык 
тіршіліктің барлық кұбылыстары толыгымсн 
байкалмайды.
Антофилдер 
-  тозандардагы 
шырындыктард
ы 
пайдаланатындар.
Антропогспдік  фактор 
— (грек.  апіһгороя  — адам,  §спо5  --  ісгі, 
пайда  болуы,  лат.  Ғасіог  -  
іс-эрекет) 
-  
адамныц  барлык  прі 
организмдердін  мекен  ортасы 
ретіндегі  табигатты  озгсртуіпс  экеп 
соғатын  немесе  олардын  тірішлігіне 
тікелей 
эсер 
етегін  сан  алуап
эрехетгері.
Ареал 
—  (лат 
.агеа
  -   алац, 
ксністік)  -   өсімдікіер  мсп 
жануарлар түрінің,  туысынын,  түкымдасыныц  ісүрлыкіа  Нч.  судағы 
таралган  аймагы;  берілген  таксон  таралыгі  жэие  опыц  дамуыпып 
толык  циклі  өтетеін  жердіц  немесе теціздіи  беті  (түр,  тон,  катар  жэие 
т.б.).  Ареал  онда  агзалар  сопыц  бойымсп  иемесс  біркалыіпы 
орналасса  ол  т*ұтас  болады,  егер  апалардың  таралуы  екі  пемесс
105
\

бірнеше 
бір-бірінен 
оқшауланган 
аймақтармен 
шектелсе 
онда 
бөлінген болады.
А реалогия  -   ареалдар  жоніндегі  биогеографияның  маңьпды 
салаларыныңбірі. 
.  *
Ареалогиялык  биогеография 
-   жер  шарындагы  әр  тур.іі 
организмдердің  (түрлердің)  таралу  аймагын  аныкгап,  олардың  сол 
аймақтардагы  орналасу  ерекшеліктерін  зерттейді,  соның  негізінде 
анықтамалык жэне кадастрльіқ қарталар жасалады;
А реалды қ-м и н и м ум   —  өсімдіктер  кауымдастықтарындагы  жиі 
кездесетін түрлерді тіркеуге арналган  кішкене аумақ.
А ридтік  бедер  —  шөлдерге,  ш өлейперге  жэне  күргақ  далаларга
тэн 
бедердің  типі. 
Золдық 
әрекетгердің, 
үгілудін, 
жазыктық
шайылудың,  мезгілдік  агын  сулардың  жэне  тагы  да  баскалары 
өсерінен қалыптасады.
Антроііогенез  (грек.  апіһгороз  —  адам,  ^епезіз  —  шыіу  тегі)  — 
антропология  гылымының  адамның  шыгу  тегін,  даму  гарихын,  оиың 
жеке  биол.  түр  оолып  қалыптасуын  жэне  адамзат  қогамының  даму 
кезеңдерін  әрі  жаратылыстану,  эрі  қогамдық  гылымдарга  сүйене 
отырып зерттейтін негізгі саласы.
А тмосф ера |  жердің ауа қабыгы.
Бедер  -  көрінісі,  мөлшері,  пайда  болуы,  жасы  жэне даму  тарихы 
жағынан  әр  түрлі  жер  беті  лішіндерінің  жиынтыгы.Қыраттарды 
түзетін  оң  пішіндерді  жэне  ойпандардан  тұратын  теріс  пішіндерді 
кұрайды.  Масштабына  карай  мынадай  топтарга  боледі:  планеталық 
(материктер мен  мұхит шарасы),  мегапішіндер (таулы  жүйелер, жазык 
өңірлер),  макропішіндер  (тау  жоталары,  тауаралык  ойпаңдар), 
мезопішіндер  (төбелер,  өзен  аңгарлары,  сайлар),  микропішіпдер
(эрозиялық жырмалар, карст шұңқырлары), нанопішіндер (шалгындық 
томарлар,  кеміргіштердің іидері, жел  иірімдері).
Бноі ендік  з а т г а р   —  су  объектілерінде  фи гоиланісіондардың 
жылдам  осіп-онуіне  зиянкес  су  агзаларының  өсуіне,  су  козінің
эвтрофиялық  дамуына  себепші  болып,  судың  оздігшен  тазару 
процесіне  кері  ыкпалы болатыи заггар.
Биогеоі раф н я  —  жер  шарындагы  өсімдіктер  организмінің 
таралуы  меи  олардың  өр  жсрдегі  топтаиуын,  табиги  жагдайы  мен 
геологиялық  гарихына байланыстыра зерттейтін  гылым.
Биоі еоценоз 
— (био...,  гео...  жэне  гр. 
Коіпоз
  —  жалпы)  — тіршілік 
ету  жагдайлары  ұқсас,  белгілі  аумақта  өсстін  озара  байланысты 
түрлердің (популяциялардың) тыныс-тіршілік ортасы.
Биогеографиялық  фация 
-   тіршілік  жагдайында  бір  биотоп 
шегінде болмашы  ерекшеліктерімен  сипаітататын  үлескілер.
106

Биогеосфсра 
-   Жер  шарыньш  тіршілік  іиогьгрлшіган  кабыгы; 
гидросфера  мен  атмосферанын,  жер  беті  кабыгынын,  лигосфсраныц 
жапсарласкан 
тұсында 
орналасқап. 
Биогеосфера 
биосфера 
биосферамен  салысырганда  толымсыздау  ұгым.  Биогсосфсра  алам 
тұракты  мекен  ететін  және  калыпты  өмір  сүретін  Жсрдін  бірсгей 
кабаты  болып  табылады.  Терминді  орыс  галымы  ІО.  К.  Г-фремои 
ұсынды (1959),
Биоічасса 
й   (гр. 
Віоз-
  өмір  жәпе  масса)  -   бір  түрдіц,  түрлср 
гобының  немесе  бүтіндей  бірлестіктердін  (өсімдік.  микрооргаінгш 
жэне  жануарлардың)  тіршілік  ететін  мекенгнің  бірлік  бетіне  пе 
көлеміне  келетін  жалпы  массасы;  аудан  немссс  колем  (г/м“  иемесе 
г/м3) бірлігіне салмагы бойынша орнектелген  гірі  агзалар моліпері. 
Бентос 
-  су қоймаларының түбіндегі организмдср жныіггыгы. 
Биологиялмк  алға  басу 
(прогресс)  дсгсніміз  -   даракгар 
санының,  жүиеленген.  сан  алуаидыцтың  (едәуір  усақ  жүйелеіиеп. 
тогітар санының) аргуы және аймактың кеиеюі.
Биом 
(био...  лат.  о т а і,  о т а   -   жиынтык,  жинакталган,  біріккен
деген  магынаны  білдіретін  жалгау)  -   белгілі  бір  ландиіифтылык- 
географиялық аймакта  мекендсйтіп  өсімдіктер  мсн  жануарлар  түрлері 
мен  олардың  тіршілік  ету  ортасыиың  жиьштыгы  (мысалы,  гупдра.
кылқанжапырақты орманды алқап, т.б.)
Биосфера 
(гр. 
Биос  —
  тіршілік,  өмір,  гр. 
Сфера
  — шар)  бүл  үгым
биология  гылымына XIX  гасырда еие бастады.  Ол  кездерде бүл созбен
тек  жер  жүзіндегі  жануарлар  дүниесі  гаііа  атсіпатын.  Кейіпгі  кез;іердс
биосфера  геологиялык  магынада  да  колдаиылады.  Ьиосфсра  -   гірі
азгалар өмір сүретін жер кабаты.
Биогикалык  фактор 
— биогендік  факгор  — агзалардыц  іірпіілік 
әрекетше  байланысты  бір-біріне  тигізетгн  сан  алуан  осерлері.
Биотикалық 
фактордын 
абиотикалык  фактордапайырмашыльпы,
мұнда  әр  гүрге  жататын  азгалар  бір-біріис  озара  жонс  айпала;іа»ы
ортага әсерін тигізеді.
Биоценоз 
-  (био... және гр. 
Коіт -
 жалпы) -   гіршілік жагдайлары
азды-көпті 
біркелкі 
орта 
өнірін 
мсксндсйтін 
жануарлардыц,
өсімдіктер мен  микроорі^анизмдердін жиынтыгы.
Биоцеиология 
(биоценоз  жэне  гр.  Іо§он  -   гылым)  -  ирі
организмдердің  кұрылысын,  дамуып,  табигатга  орналасуып,  ггаида 
болу мерзімін, шыкқан аргы тегін зерпейтін  гылым
Биполярлык  ажыраулар 
-   ареал  боліктері  солтүстік  жэие
оңтүстік жарты  шарынын полярлык аудандарында /кагыр.
Гсографиялык лаидніафт 
-  қүрамыпдагы  табигат кү.раушылары 
(жер бедері,  климат, су, тонырак, осімдік бірлестікгсрі  мси  жануарлар)

мен  морфологиялық  бөліктері  (фация,  коиыс,  жергілікті  жер)  өзара 
үйлескен, 
өзіндік 
қүрылымы 
бар, 
географиялық 
кабыктың 
салыстырмалы  түрдегі  біртектес  болігі.  мЛандиіафтп  (нем.іапсі  -  
жер,5сһай  -   өзара  байланысты  білдіретін  жұрнақ)  герминін  орыс 
галымы  Л.С.  Берг  енгізген.  Географиялык  ландшафтқа  тән  негізгі 
көрсеткіштер  қатарына  аумақтың  біркелкі  сипаіы,  қү.раушыларынын 
біртекті  ұштасуы,  кұрылымының  кешенді  сипаты  мен  біртұтастыгы, 
тұрақтылыгы, зат жэне энергия алмасуыныц біртекгес гігі  жатады.
Г етеротроф ты   агзал ар   — 
(грек.  һеіегоз  — басца,  жат,  ігорһе  -
қорек)
 
— 
негізінен 
дайын 
органик. 
заттармен 
қоректенетін организмдер.  Олар  өз  денесінің  құрамын  бейорганик. 
заттардан түзе алмайды. 
>  > 
й
Геоэкология 
-   жер  бетіндегі  экожүйелердегі  жэне  биосфералык
деңгейдегі  сыртқы  орта  құбылыстарының  озара  байланысын  және
олардыңтірі азғалармен қарым-қатынасын зерггейді.
Г идроф иттер  - 
(гр. 
Ііусіо
  -   су,  рһуіоп  -   осімдік)  -   су
табанындагы  топыракқа  бекітілген  жэне  суга  тек  төменгі  болігімен 
батқан су өсімдіктері. 
ч  ,
Гидросфера  (
гр.һусіог
 -   су,  зрһаіга —  шар) -  жер  галамшарыныц
су  қабыгы  немесе құрлықтагы (тереқдегі, тогіырақтагы,  жер бетіндегі),
мұхиттагы  жэне  атмосферадагы,  ягни  жер  шарындагы  барлык
сулардың  жиынтыгы.  Оны  мұхитгар  мен  теңіздердің  суы,  құрлық
сулары 
-  
өзендер, 
көлдер, 
бөгендер, 
мұздықтар. 
сондай-ақ
лигосфераның  жогаргы  бөлігіне  сіңетін  жер  асты  суы,  атмосферадагы 
ылгал құрайды. 
'
Г идросф ераиы ң  л а с га н у ы   — ластагыш  заггардың  гидросферага 
мол  мәлшерде  түсуі,  олардың  озен,  су  қоймалары,  көлдер  мен
теңіздер,  мұхиттар  мен  жер  асты  суларыи  ластап,  су  ортасының 
калыпты жагдайын бұзуы.
Дегрессии 
биоценозга 
антропогендік 
эсерлер 
негізінде 
экожүйенің азаюы, жайдақтануы.
Жасаиды  биогеоцспоз 
— түрлі  агрономиялық  эдістерді  қолдану 
нэтижесінде 
алыиган 
агроценоздар. 
Бұган 
қолдаи 
жасалагыи 
шалгындықтар,  егісгіктер  мен  жайылымдар,  колдан  отыргызылатын
ормандар жатады.
Зоопаразиттер 
-   жануарлардың  денесінде  омір  сүретіи  жэне 
олардың шырындармен қоректенетіндер.
Зоогеография 
-   Жер  шарындагы  жануарлардың  белгілі  бір 
аймақта  таралуын,  олардың  тіршілік  жагдайларын,  гүр  құрамын, 
дамуын 
зерттейтіи 
биогсографиялық 
гылымыиың 
бір 
саласы. 
Зоогеография  {ылымының  иегізі  18  гасырда  каланды.  Қүрлыктаіы
108

организмдерді  зоогеографиялық тұргыда  жіктеуді  II. 
А.  Ссвсрцов  кеп 
М.  А.  Мензбир  экологиялық  және  гарихи  тұргыдан 
карастыргаи. 
Зоогеография(грекше:  гооп  -   жануар 
жоне  география) 
-  
Жер 
шарындагы 
жануарлар 
дүниесініц 
гаралуы 
мси 
орпа.іасу 
зандылықтарын зерттейтін  гылым;биогеографиянын 
болімі.

жүктеу/скачать 6,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: