Шикізаттың ішінде болатын заттарды жібіту

16
Iтарау
Сулау жылламдығы экстрагентке және заттардың химиялык ынгык- 
тылығына тәуелді болады.
Экстрагент, жасуша ішінде болатын заттармен әрекеггеседі:
• шынайы ерітінді кұрауға кабілетгі заттар ериді;
• шексіз ісінетін ЖМК ісінеді және пептиттеледі;
• шекті ісінетін ЖМК ісінеді және гельдер түзеді.
Көптеген еритін заттар ЖМ Қадсорбцияланған күйде болатындыктан 
еру үдерісін киындатады. Сондыктан да, экстрагент жаксы еріту 
қабілетімен коса, десорбциялауға да кабілетті болуы кажет. Мысалы, 
бензин хлорофилді жаксы ерітеді, бірак өсімдіктен бөліп шығара ал- 
майды. Бензинге этил спиртін коскан кезде, хлорофилл жаксы бөлініп, 
десорбциялау кабілетіне ие болады.
Кеуекті жасуша кабырғалары аркылы заттардың масса алмасуы.
Заттар ерігеннен кейін жасуша ішінде заттардың концентрациясы 
артып, «біріншілік шырын» түзіледі, сол кезде:
• жасуша сыртындағы диализ үдерісі негізінде, ерітінді де жасуша 
ішінде осмостык кысым артып, соның есебінен еріген заттардың 
экстрагентке ауысуы басталады;
•диализ жылдамдығына өсімдік мембранасынын тесік өлшемі 
және концентрациялардың әртүрлілігіне эсер етеді;
• ең алдымен томен молекулалы заттар диффузияланады, содан 
сон ЖМК диффузияланады. Ең төменгі диффузия жылдамдығы 
коллоидты компоненттерде болады. Аталынған үдеріс экзосмосом 
деп аталады.
Ерітіндіге, өсімдік материалынын сырткы бетінен заттың мас- 
сасын беру, ең соңғы сатысы болып табылады. Заттардың ауысу 
жылдамдығына концентрацияның градиенті эсер етеді. Жасуша ішінде 
заттардың концентрациясы экстрагент көлемі бойынша тең болған 
жағдайда, бөліну үдерісі токтайды. Осьшай, бөлу үдерісі бірнеше 
күрделі үдерістерден тұрады: сулау, десорбция, еру, диализ, дифузия, 
өздігінен жүретін және бір уақытта болатын жалпы үдеріс.
Дәрілік заттардың шикізатын экстракциялау үдерісі кезінде қол- 
данылатын шикізаттың түріне байланыссыз төмендегідей сатыларды 
бөліп карастыруымызғы болады:
1) «ішкі диффузия», шикізаттың ішкі бөлшектерінде заттардын ал- 
масу үдерісі жүретін күбылыстар жатады;
2) диффузиялык шекара кабатындағы заттардын алмасуы;
3) қозғалмалы экстрагентке заттардың алмасуы.

Экстракциялык, препараттардың жалпы сипаттамасы
17
Бірінші саты «Ішкі диффузия» деп өсімдік материалынын ішкі бөл- 
шектерінде өтетін, комплексті диффузиялык кұбылыстар жиынтығын 
айтамыз. Ол негізінен кеуекті аралықтағы диффузияға (өлі жасушаның 
кабырғасына) және бос молекулалык диффузия үдерісіне негізделген. 
Осыған сәйкес ішкі диффузияға (В) түзетуімен Фик заңын колдану 
аркылы үдерістің барлык ерекшеліктері ескеріледі:
Ішкі диффузия коэффициент^ келесідей өрнектелуі мүмкін:

жүктеу/скачать 9,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: