Г. О. Устенова А. Ш. Амирханова
Ультрадыбыс әсерімен (акустикалы) экстракциялау
жүктеу/скачать 9,55 Mb. Pdf көрінісі
|
ТЭП Устенова Г.О
| Ультрадыбыс әсерімен (акустикалы) экстракциялау. Экстракция-
лау үдерісін жоғарлатуда ультрадыбысты тербелуді колдану тиімдірек. Мұнда экстракциялау үдерісін жылдамдату және эсер етуші заттардын толык сығындалуын камтамасыз ету үшін колданылады. Экстракция лау кезінде УД көзін экстрактордағы өнделетін ортаға салады. Пайда болтан ультрадыбысты толкындар негізінде ауыспалы кысым, кави тация және «дыбысты жел» туындау аркылы шикізаттын сулануы мен жасушадағы заттардын еруі жылдамдайды, экстрагенттің шекаралас диффузиялык кабатында трубулентті және құйынды ағымдар пай да болады. Өсімдік материалы ішіндегі және диффузия кабатындағы молекулалык диффузияға ауысады, бүл масса алмасу үдерістерін каркындатады. Кавитаияның пайда болуы жасушаның бұзылуына алып келеді. Бүзылған үлпалар мен жасушадан экстрактивті заттардын жуылуы есебінен экстракциялау үдерісі жылдамдайды. УД алу үшін магнитострикционды және пьезоэлектрикалык сәу- лелерді колданылады. Біріншінің магнитострикционды күбылыс (фер- ромагнитті материалдардың тербелуі мен магнитті өрістің ауысуына), оларды аз жилікті (20 000—100 000 Гц) және үлкен интенсивті УД алу- да қолданады. Екінші пьезоэлектрикалык генераторладын тиімділігі кейбір кристалдардын тербеліс өлшемдерінін өзгеруіне және электр өрісінің ауысуына негізделеді. Мүндай түрдегі сәулелену жоғары жилікті (100 000-500 000 Гц) УД алуда колданылады. УД пайдалану тиімділігі үдеріс параметрлеріне байланысты: ультрадыбысты шағылудың жалғасуы және интенсивтілігі; экстрагентті тандау (этанолдын жоғары концентрациясында суды спирт коспасын алу, ол ультратолкын өрісінде тотығу — тотыксыздану үдерістерін ингибирлейді); шикізат пен экстра гент катынасы (катты фазаның концентрациясы — 10% аспауы кажет, 1:10); экстрагент температурасы (30-60 °С-тан аспайтын температура үсталып отыруы нұсқау етіледі); бөліну уакыты (шикізатты экстрак циялау 40 минут бойы жүргізу ұсынылады, үдерістің үзактылығы эсер етуші заттардын шығымын көтермейді, бірак олардың түрактылығына эсер етеді). Экстракциялык, препараттардың жалпы сипаттамасы 4 7 Экстракциялаудын тиімді жилігі болып 21-22 КГц табылады, жилікті жоғарылату ББЗ шығымын төмендетеді. Дәрілік өсімдік шикі- затының көпшілігі үшін ультрадыбысты 1,5-2,2x10 Вт/м каркынды- лығы колайлы болып табылады. Сонымен, аз уакыт аралығында сығынды алуға болады, бірак жасу- ша бұзылуы салдарынан көптеген балласты заттарға толы болады. Әдістін кемшілігі ретінде ультратолкынды өндеу, кызмет ететін затка әсері үлкен болады. Сонымен катар, ультратолкынды тер- белу: кавитацияға, молекуланын иондауына, ББЗ касиеггерінің бұзылуын, олардын терапевтикалык белсенділігін төмендетеді немесе жоғарлатады. Импульсті магнит өрісін колдану аркылы экстракциялау. Дәрілік өсімдік шикізатына магнит өрісі аркылы эсер етуге негізделген. Маг нит импульсті экстракторда жиілік әсерінен электромагнит өрісі өзгеріп, электр өткізетін мембрана тербелісінің козғалысы салда рынан экстрагентке импульсті қозғалыс береді. Тербелу козғалысы нәтижесінде импульсті кысым түзіледі, экстрагентте экстракциялау үдерісі нәтижесінде кавитация болады. Әдістің ерекшелігі — аз мөлшердегі шикізат пен экстрагент (1:4), қатынасында жүруге мүмкіншілік береді, козғалмайтын металдык бөлшектердің болмауы салдарынан 10 реттік шикізатты өңдеуді төмендетіп, 1,5-2 есе энергияны үнемдейді. Электроимпульсті әсермен экстракциялау. Электроипульсті раз- рядтарды колдану, шикізат жасушасы күрылысынан экстракциялау- ды жоғарлатады. Электр разряды жасуша ішіндегі диффузия ағынын тездетіп, заттардың молекулалык ауысуын конвективтіге ауыстырады. Өнделген коспаның интенсивті араласуы кезінде диффузиялык шека- ра толығымен жоғалып, конвективті диффузия жоғарылайды. Соккы толкындардың пайда болуы жасуша ішіндегі экстракциялауды тездетіп, жасуша аралык диффузияны тездетуіне алып келеді. Бүзылған жасуша ішінен ББЗ жуылуы жүреді. Бүл әдіс күшті гидравикалык соккыны туғызып берілген жиілікте (1 Гц — 10 кГц) әрбір соккынын жиілігі бірнеше жүз секүнд (50-100 мкс), ал бүл кондырғыдағы электр энергия 90% жетеді. Үдерісті импулспен өндеу экстрагирленетін материалдар жоғары толкынды электр энергиясы разряды есебінен сүйыктардын тербелмелі козғалысы туындап, экстракциялау үдерісінің уакыты кыскартылып, ББЗ шығымын және уакыт бірлігіндегі экстракциялау үдерісін жоғарлатады. |