Д.АҚБАЛИНА, 9 сынып оқушысы

c 

m 

y 

k

temir.gazet72@mail.ru

temir.gazet72@mail.ru

 14 қараша  2014 ж

      14 қараша   2014 ж

3

6

«ОЙЫЛ

КӨЗДІҢ ЖАСЫ ЕДІ...»

Асан  қайғы  атамыздың  осы

бір  сөз  тіркесін  естігенімізбен,

мағынасын  жете  түсіне  алмай

ж ү р г ен   ж а й ы м ы з   б а р .   « Н е г е

көздің жасы» деген сұрақ көкей-

д е   т ұ р а р ы   а н ы қ .   «   О й ы л »

атауы  кайдан  шы қты.  Қандай

ұғым білдіреді?

Ғ а б и д ен  

 

М ұ с т а ф и н н і ң

« Ш ы ғ а н а қ »  

р о м а н ы н д а

жергілікті  адамдардың айтула-

рына сілтеме жасап, Ойыл өзені

жылда  жағасын  су  шайып,  ойы-

л ы п   о п ы р ы л а   қ ұ л а п   а р н а с ы н

өзгертеді. Өзен атауы «Ойылу»

деген  мағынада  айтылған  болу

керек    деп  топшылайды.

Заманымыздың  заңғар  жазу-

ш ы с ы   Ғ а б и д ен   Мұстафиндей

биік адамның пікірін сынау, бол-

маса  жоққа  шығару  емес  екенін

о қ у ш ы   қ а у ы м н ы ң   т ү с і н у і н

с ұ р а й м ы н.   Б і з   д е   ж е т п і с т ен

асып,  сексеннің  сеңгіріне  қарай

қадам басып келе жатқан адам-

дармыз.  Осы  жылдар  ішінде  ой-

ылып  құлаудан  өзеннің  аңғары-

н а н   ө з г е р г ен і н   б а й қ а м а ды қ .

Соңғы  жылдары  су  тартылып

ендік көлемінің азайғаны болма-

са, арнасы біз көрген кезден бір

қалыпты, өз бағытында жайлап

ағып,  жерге  құт-береке  тара-

тып келеді.

К е ң е с т е р   О д а ғ ы   т ұ с ы н д а

масштабы үлкен Моңғол Халы қ

Республикасының   физикалы қ

картасынан Ханхай (әрине орыс-

ша)  тау  жүйесін  көрген  едім.

Осы  орайда  Ойыл  селосының

қасында  Қан қай  деген  қырат

бар. Жергілікті жұрт Қанқай деп

а т а й д ы .   О р т а   ғ а с ы р л а р д а

біздің  қазіргі  территориямызға

моңғолдар  үстемдік  жүргізді.

Отарлаушы  ел  жергілікті  жер-

су   а т а у л а р ы н   ө з   т і л д е р і н д е

атай  береді.

Кеңестер одағы тұсында: Но-

в о а ле к с е е в к а ,  

Б о г о с л о в к а ,

А н т о н о в к а   д е г ен   а т а у л а р

қ а л а й   қ а п т а с а ,   со л   к е з д е   д е

осындай  жағдай  орын  алғаны

м ы н а   м ы с а л д а р д а н   к ө р і не д і .

Қобда  өзені,  Моңғолияда  да  осы

а т т а с   ө з ен   б а р .     Н о ғ а й т ы

ауылы  (Ноға-моңғолша  жасыл

түс  немесе  көкөніс).  Моңғолша

ж е р - су   а т а у л а р ы н ы ң   Қ а з а қ -

стан  территориясында бірша-

ма  кездесетіні  баспасөзде  жа-

рияланды.  Жоғарыдағы  ұқсас-

ты ққа  бір  байланыс  бар-ау  де-

ген  оймен  Моңғолиядан  келген

қандастарымыздан  сұрағаны-

мызда  Ойыл  деген  сөзге  ұқсас

бірнеше  сөз  келтірді.  Моңғол-

ды қ  «Уил»  деген  сөзі  «жылау»

д е г ен д і   б і л д і р е д і .   Ж ы л а у м ен

б і р г е   ж а с   т а   ш ы ғ а д ы .   А с а н

қайғы  сол  заманға  жақын  өмір

сүрген адам. Ойыл сөзінің мағы-

насын  біліп, «Ойыл  көздің  жасы

еді...» деп өзеннің көздің жасын-

дай мөлдір болғанын, толқымай

баяу ағып, таяздау жерінде түбі

к ө р і н і п   т ұ р а т ы н ы н   м е ң з е г ен

болу  керек.

Моңғолияда  «Иол»-сөзі  үкі  не-

месе  осыған  ұқсас  құс  атауы

болып келеді. Жоғарыда      кел-

тірілген Қанқай сөзі. Моңғолша-

к а н к а й - о р м а н д ы ,   т а б и ғ а т ы

к ө р к е м   д е г ен   м а ғ ы н а   б е р е д і .

Бүгінде  селоның  жанында  Ойыл

о р м а н   ш а р у а ш ы л ы ғ ы   б а р .

Жергілікті адамдар патша зама-

нында егілген дейді. Егілсе егіл-

ген шығар... Бірақ та әу бастан

Б а р қ ы н   қ ұ м ы   ж а с ы л   ж е ле к к е

бөленген  болуы  керек.  Орман-

тоғай  болған  соң,  құстардың

сансыз  түрі  кездеседі.  Осы  сөз

де  Ойыл  атауына  түрткі  болса

керек.

«Оел» сөзі «шот» деген мағы-

нада.  Осы  орайда  өткен  ғасыр-

дың  орта  шеніне  дейін  өзеннің

құмдауыт  жерінде  өсетін  ша-

ғыр  шөбін  тамырымен  шотпен

қоса  шауып  отынға  пайдалану-

шы едік. Ой келді. Бір кезде ата-

л а р ы м ы з д а   ш о т п ен   ш а ғ ы р ды

шауып  қажетке  жаратқан  бо-

лар.  Немесе  Ойыл  өзенінің  бір

бұрылысы  шотқа  ұқсас  болуы

мүмкін.  Бәрі  де  мүмкін.  Ізденуге

тұрарлы қ.

Мен  Моңғол  тілінен  хабарым

жо қ  адаммын.  Менімен  сөйлес-

к ен д е р   м о ң ғ о л   т і л і н і ң   ж е т і к

білгірі емес. Тек ауызша форма-

сын  меңгергендер.  Ниет-бола-

шақ  зерттеушілерге  ой  салу,

бағыт  сілтеу.

  АМАНГЕЛДІ  БАҚАЕВ,

ауданның    Құрметті

   азаматы .

ӘЛУМЕТТІК  –ҚҰҚЫҚТЫҚ

ӘЛУМЕТТІК  –ҚҰҚЫҚТЫҚ

ӘЛУМЕТТІК  –ҚҰҚЫҚТЫҚ

ӘЛУМЕТТІК  –ҚҰҚЫҚТЫҚ

ӘЛУМЕТТІК  –ҚҰҚЫҚТЫҚ

КӨМЕК АЯСЫ КЕҢЕЙЕДІ

КӨМЕК АЯСЫ КЕҢЕЙЕДІ

КӨМЕК АЯСЫ КЕҢЕЙЕДІ

КӨМЕК АЯСЫ КЕҢЕЙЕДІ

КӨМЕК АЯСЫ КЕҢЕЙЕДІ

Нәтижесінде,  жаңа  қылмыс-

т ы қ   –   а т қ а р у   к о д е к с і н і ң

16  ҚАЗАН  КҮНІ  ТЕМІР  АУДАНДЫҚ  ҚЫЛМЫСТЫҚ – АТҚАРУ

ИНСПЕКЦИЯСЫНДА  ЖЕРГІЛІКТІ  АТҚАРУШЫ  ОРГАНДАРДЫҢ

ҚАТЫСУЫМЕН,  ЯҒНИ    ТЕМІР  АУДАНДЫҚ  ҚАИ-НЫҢ  ПРОБА-

ЦИЯ  ТОБЫНЫҢ  ИНСПЕКТОРЫ  ӘДІЛЕТ  КІШІ  ЛЕЙТЕНАНТЫ

Н.САГИДАНОВАНЫҢ,  ТЕМІР  АУДАНДЫҚ  ПРОКУРОРЫНЫҢ

АҒА  КӨМЕКШІСІ 1-ШІ  СЫНЫПТЫ  ЗАҢГЕР  М.БОТАҒАРИННІҢ,

ТЕМІР   АУДАНДЫҚ   АУРУХАНАСЫНЫҢ   БАС  ДӘРІГЕРІНІҢ

О Р Ы Н Б А С А Р Ы  

А . А . А М А Н Г Е Л Ь Д И Е В Т І Ң ,  

А У Д А Н Д Ы Қ

ЖҰМЫСПЕН  ҚАМТУ  ЖӘНЕ  ӘЛЕУМЕТТІК  БАҒДАРЛАМАЛАР

БАСТЫҒЫ  А.НҰРҒАЛИЕВТІҢ  ҚАТЫСУЫМЕН «2015 ЖЫЛДЫҢ

1  ҚАҢТАРЫНДА  ҚОЛДАНЫСҚА  ЕНЕТІН  ЖАҢА  ҚЫЛМЫСТЫҚ

– АТҚАРУ КОДЕКСІН ТАЛҚЫЛАУ ТУРАЛЫ» ДӨҢГЕЛЕК ҮСТЕЛ

ӨТТІ.

жобасы  күрделі  талқыланды .

ҚАК-нің жаңа жобасындағы өзге-

рістерге  жеке – жеке  то қта-

лып,  алдағы  уақытта  барлы қ

сотталғандарға  әлеуметтік  –

қ ұ қ ы қ т ы қ   к ө м е к   к ө р с е т і л у і

тиіс  екендігі  ескерілді.  Мәселен,

пробациялы қ  бақылау  шартты

түрде  сотталған  адамдардан

басқа, бас бостандығы шектел-

ген  сотталғандарға,  шартты

түрде  мерзімінен  бұрын  боса-

тылған  адамдарға,  сондай-ақ

сот  әкімшілік  қадағалау  белгі-

ленген адамдарға қатысты қол-

д а н ы л а т ы н д ы ғ ы   т у р а л ы   а й -

тылды.

Б.ҚҰМАРОВ,

 аудандық – қылмыстық

атқару  инспекциясының

 бастығы  әділет капитаны.

«ТЕМІР»

 газетіне

ЖАЗЫЛЫҢДАР

Жанашырлық танытсаң өңіріңе,

Жақсы хабар хош берер көңіліңе

Ауданыңды жан-жақты білгің келсе

Жазылуды  ұмытпа  «Теміріңе»

Жақсы жандар жаныңа жақын тұлға,

Көлеңкелі іс алынар батыл сынға

Ел ішінің хабарын жеткізуші

«Темір» сенің апталық ақылшың да.

Жақсылықтар  тұшымды  жазылатын,

Рухани  құндылық  қазынасын.

Қымбат көрмей бір жылға алып оқы

Ауыл-аймақ  ісіне  қанығасың.

Алып оқы, өңірдің өсуінен,

Арыласың  хабарсыз  кешігуден

Алып оқы аудандық газетіңді

Бейхабарлық танытпа, бесігіңнен.

Білгің келсе далаңның әр төбесін,

Сана салттық дәстүрлі бар кәдесін.

Білгің келсе ұрпақтың үлгілі ісін,

Туған жердің ту еткен Мәртебесін.

Сәл тиынды «Темірге» арнаңыздар,

Пайдалы іске бір жылдық жарнаңыз бар.

Рухани байлықтың орны бөлек

Сараңдықты  санаға  салмаңыздар

Туған  өлке-«Темірдей»  қазағың  бар,

Рухани жыл бойғы азығыңды ал

Намысы бір нар мінез үлкен-кіші,

Өз газетің «Темірге» жазылыңдар.

АВТОРЛЫҚ

АВТОРЛЫҚ

АВТОРЛЫҚ

АВТОРЛЫҚ

АВТОРЛЫҚ

ҚҰҚЫҚТЫ  ТІРКЕУ

ҚҰҚЫҚТЫ  ТІРКЕУ

ҚҰҚЫҚТЫ  ТІРКЕУ

ҚҰҚЫҚТЫ  ТІРКЕУ

ҚҰҚЫҚТЫ  ТІРКЕУ

Өз ойымен әнді, кітапті жазған, суретті салған, компьютерлік бағдарла-

маны жасаған өнер адамдары сол өнімнің иесі, яғни автор болып таныла-

ды.

Өнім  басқалармен  сол  өнімнің  иесі-автордың  рұқсатынсыз  пайдала-

нып кетпесі үшін автор өз өнімін тіркей алады. Қазақстан Республикасы-

ның 1996 жылғы 10 маусымдағы «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар

туралы»  Заңына  сәйкес  ғылым,  әдебиет  және  өнер-туындысына  автор-

лық құқық оның жасалу фактісіне қарай туындайды. Авторлық құқықтың

пайда  болуы  мен  жүзеге  асырылуы  үшін  туындыны  тіркеу,  туындыны

өзге де арнайы ресімдеу немесе қандай да болсын шарттылықты сақтау

талап етілмейді.

Бірақ, болашақта өз құқығын жеңіл дәлелдеу мақсатында автор өз өнімін

тіркеген  абзал.  Өздерінің  айрықша  мүліктік  құқықтары  туралы  хабарлау

үшін автор және (немесе) құқық иеленуші авторлық құқықты қорғау белгісін

пайдалануға  құқылы,  ол  белгі  туындының  әр  данасына  қойылады  және

міндетті түрде мынадай үш элементтен тұрады:

1)қоршауға алынған латынша «С» әрпі;

2)айрықша авторлық құқықтар иесінің есімі (атауы);

3)туындының  алғаш  жарияланған  жылы.

Енді  тіркеуге  келсек,  авторлық  құқықпен  қорғалатын  туындыларға

құқықтарды  мемлекеттік  тіркеуді  Қазақстан  Республикасы  Әділет  ми-

нистрлігінің  зияткерлік  меншік  құқықтар  департаменті  автордың  (автор-

лардың) немесе құқық иеленушінің өтініші негізінде жүргізеді. Зияткерлік

меншік құкықтар департаментінің мекен жайы: 010000, Астана қ., Сол жа-

ғалау, Министрлік үйі, 13 кіреберіс, тел/факс 8 (7172) 740753,740754.

Мемлекеттік  тіркеу  автордың  (авторлардың)  өтініші  негізінде  немесе

құқық иеленушінің өтініші негізінде жүзеге асырылады. Бұл арыздың бар-

лық авторлық объектілерге үлгісі бір.

Мемлекеттік тіркеуге берілетін өтініште автордың (авторлардың) дерек-

тері,  өтініш  берушінің  тегі,  аты,  әкесінің  аты  толығымен,  тұратын  жері,

байланыс телефондары, жеке басын куәландыратын құжаттың деректері

көрсетіледі.  Автор  (авторлар)  немесе  құқык  иеленуші  тіркеуге  ұсыныла-

тын  материалдарды  нөмірлеуге,  тігуге  және  оларға  қол  қоюға  тиіс.

Ұсынылған құжаттардың толықтығын және оларды ресімдеудің дұрысты-

ғын тексеру он жұмыс күн ішінде жүзеге асырылады. Құжаттардың толық

болмау  фактісі  анықталған  жағдайда  уәкілетті  орган  керсетілген  мерзім-

дерде, ұсынылған материалдарды қайтара отырып, жазбаша, толық дәйек-

телген түрде қараудан бас тартуды береді. Автор (авторлар) немесе құқық

иеленуші  уәкілетті  органның  ескертпелерін  жойғаннан  кейін  мемлекеттік

тіркеу туралы өтінішпен қайта жүгінуге құқылы. Мемлекеттік тіркеуді жүзе-

ге асыру үшін уәкілетті органға ұсынылатын туындылар олардың жеткіз-

гіштерде объективті нысанда болуын тексеру үшін карап көруге жатады.

Авторлық  құқық  объектісіне  құқықтарды  мемлекеттік  тіркеу  туралы

куәлікті  беру  авторлық  құқықпен  қорғалатын  туындыларға  құқықтарды

мемлекеттік тіркеудің расталуы болып табылады. Авторлық құқық объек-

тісіне  құқықтарды  мемлекеттік  тіркеу  туралы  куәліктің  нысанын  уәкілетті

орган бекітеді. Автордың (авторлардың) немесе құқық иеленушінің өтініші

бойынша уәкілетті орган мемлекеттік тіркеу туралы куәлік жоғалған неме-

се  бүлінген  жағдайда  он  жұмыс  күн  ішінде  оның  телнұсқасын  береді.

Авторлық  құқықпен  қорғалатын  туындыларға  құқықтарды  мемлекеттік

тіркеу,  сондай-ақ  оларды  қайта  тіркеу,  авторлық  құқықпен  қорғалатын

туындыларға құқықтардың тіркелуін куәландыратын құжаттың телнұсқа-

сын  беру  үшін  Қазақстан  Республикасының  салық  заңнамасында  белгі-

ленген тәртіппен алым алынады.

Авторлық  құқыққа  байланысты  Ақтөбе  облысы  бойынша  қосымша

мәлімет Ақтөбе қаласы, Абай даңғылы 17, Ақтөбе облысының әділет де-

партаментінің  зияткерлік  меншік  құқығы  бөлімі,  тел: 563080, вэб-сайт

www.adilet-aktobe.gov.kz  және  аудандық  әділет  басқармасынан  алуға

болады.

А.  ЕРЕКЕНОВ,

аудандық  Әділет  басқармасының  басшысы.

МҮЛІКТІ ЖАРИЯ ЕТУ

  КЕЙБІР  МӘСЕЛЕЛЕРІ  ТУРАЛЫ

КЕЙБІР  МӘСЕЛЕЛЕРІ  ТУРАЛЫ

КЕЙБІР  МӘСЕЛЕЛЕРІ  ТУРАЛЫ

КЕЙБІР  МӘСЕЛЕЛЕРІ  ТУРАЛЫ

КЕЙБІР  МӘСЕЛЕЛЕРІ  ТУРАЛЫ

Мүлікті жария ету кезеңі 2014

жылғы  1  қыркүйектен  2015

жылғы 31 желтоқсан аралығын-

да. «Қазақстан  Республикасы-

ның  азаматтарына,   оралман-

дарға және Қазақстан Республи-

касында  тұруға  ықтиярхаты

бар  адамдарға  олардың  мүлікті

жария  етуіне  байланысты

рақымшылық  жасау  туралы»

Қазақстан  Республикасының

2014  жылғы 30 маусымдағы  За-

ңына сәйкес, мүлiктi жария етудi

өткiзу процесiнде алынған ақпа-

раттың  құпиялылығы  Қазақ-

стан Республикасының заңдары-

мен кепілдендіріледі.

Жария етуші тұлғалардан жа-

рия  ету  кезіндегі  алым  екі  жағ-

дайда  алынады:

-экономикаға  инвестиция  жа-

самай,  екінші  деңгейлі  банктер-

дегі  арнайы  есепшоттардан

мерзімнен тыс (бес жылға дейін)

ақшаны  алғанда;

-ҚР  тыс  жерлерде  орналасқ-

ан,  соның  ішінде  тиісті  емес

тұлғаға  ресімделген  мүлікке.

Алым  көлемі  Қазақстан  Рес-

публикасы  аумағынан  тыс  жер-

лерде  орналасқан  мүліктің  са-

тып  алынған  құны  немесе

мүліктің бағалау құнынан 10 пай-

ызды  құрайды.

Жылжымайтын мүлікті жария

ету  үшін  құжаттарды 2014

жылғы  1    қыркүйектен  2015

жылғы  31қараша  аралығында

ұсынуы  қажет.

Жария  ету  туралы  комиссияның,

салық  органының  шешімі  шыққан

күнінен  бастап  мүлік  (ақшадан

басқа) жария етілді деп саналады.

Жинақтау  шотына  ақша  енгізіл-

ген  (аударылған)  күннен  бастап  ол

жария етілді деп саналады.

Жария  етілген  мүлікті  ресімдеу-

мен  байланысты  шығыстарды

жария  ету   субъектілері  өздері

төлейді.

Құқығы  сотта  дауласып  жатқан

мүлік  жария  етілуге  жатпайды.

Жер  учаскесі  жария  етуге  жата-

тын мүліктер қатарына жатпайды.

Менің  досымның  тұрғын  үйдің

бірінші  қабатында  орналасқан

дәмханасы  бар.  Пәтер  тұрғын  үй

қорынан  шығарылмаған.Осы  мүлік

жария етілуге жата ма? Жоқ, жат-

пайды,  себебі  осы  пәтерге  жеке

меншік иесі бар.

Мен,  маған  тиесілі  жер  учаскесін-

де жердің нысаналы мақсаты ауыл-

шаруашылығына арналған жерде үй

салдым.  Мен  оны  жария  ете  алам

ба? Жоқ, себебі Заңмен құрылыстар

мен ғимараттарды, олар жария ету

субъектіне  жеке  меншік  құқығында

тиесілі  жер  учаскесінде  орналасқан

жағдайда жария ету тәртібі көздел-

ген. Сондай-ақ, осындай  объектілер

жердің  нысаналы  мақсатына,  сон-

дай-ақ құрылыс нормалары мен ере-

желеріне  сәйкес  болуы  тиіс.  Тиісін-

ше, нысаналы мақсаты ауылшару-

ашылығына  арналған  жерде      са-

лынған.  Сіздің  үйіңізжария  етілуге

жатпайды.

Менің  ағамның  жалға  алу

құқығында (49 жылға) жер учаскесі

бар.  Мен  онда  орынжайлар  салып,

ТҚКС   жалға беремін. Мен осы орын-

жайларды  жария  ете  алам  ба?

Жоқ,  себебі  жария  етілетін  мүлік

жария  ету  субъектісіне  жеке

меншік құқығында тиесілі жер учас-

кесінде  орналасуы  тиіс.

Мен Голландияда орналасқан үйді

жария  еткім  келеді.  Мен  қайда

жүгінуім  керек?  Сіз  жария  ету

субъектінің  тұрғылы қты  орны

бойынша  салық  органына  құжат-

тар  ұсынуыңыз  қажет.

 Әкімдікте  берген  өтінішіңіз  ко-

миссиямен,  салы қ  органымен

өтініш  берген  күннен  бастап 30

күнтізбелік күн ішінде қаралады.

 Қазақстан  Республикасы  аума-

ғында  орналасқан  жылжымайтын

мүлікті  жария  еткен  кезде  мен

алым  төлеймін  бе?  Жо қ,  алым

төлеу  тек  Қазақстан  Республика-

сы аумағынан тыс жерлерде орна-

ласқан жылжымайтын мүлікке ғана

жүргізіледі.

60  күнтізбелік  ай  өткеннен  кейін

жинақтау шотындағы менің ақшам

маған  толы қ  көлемде  қайтып

келетініне кепілдік бар ма? Жинақ-

тау         шотына енгізілген (аудары-

лған)  жария  етілген  ақшалардың

сақталуы  депозиттерді  міндетті

түрде  кепілдендіру  туралыҚазақ-

стан  Республикасының  заңнама-

сымен  реттеледі.

Мен  тұратын  көппәтерлі

тұрғын үйдің артындағы қараусыз

қалған  жер  учаскесінде  салынған

гаражды  жария  етуге  бола  ма?

Жо қ,  Қазақстан  Республикасы

аумағында          орналасқан мүлікті

жария  ету  шартының  бірі  ол  жа-

рия  етілетін  мүліктің  жария  ету

субъектісіне  жеке  меншік  құқығын-

да тиесілі жер учаскесінде орнала-

суы  болып  табылады.  

жүктеу/скачать 6,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: