«геология жəне тұРАҚты даму» Ғылыми-теориялық конференциясы еңбектері

 
367 
спутник землетрясений – цунами.  Японское землетрясение вы-
звало сильное цунами, которое произвело массовые разрушения 
на  северных  островах  японского  архипелага.  Цунами  распро-
странилось  по  всему  Тихому  океану;  во  многих  прибрежных 
странах,  в  том  числе  по  всему  тихоокеанскому  побережью  Се-
верной  и  Южной  Америк  от  Аляски  до  Чили,  было  объявлено 
предупреждение и проводилась эвакуация. Однако когда цунами 
дошло до многих из этих мест, оно вызвало лишь относительно 
незначительные  последствия.  На  побережье  Чили,  которое  на-
ходится  дальше  всех  от  тихоокеанского  побережья  Японии 
(около 17 000 км), зафиксированы волны до 2 метров в высоты. 
1
 
Цунами  —  это  длинные  волны,  порождаемые  мощным 
воздействием на всю толщу воды в океане или другом водоёме. 
Причиной 
большинства 
цунами 
являются 
подводные 
землетрясения,  во  время  которых  происходит  резкое  смещение 
(поднятие  или  опускание)  участка  морского  дна.  Цунами  обра-
зуются  при  землетрясении  любой  силы,  но  большой  силы  дос-
тигают  те,  которые  возникают  из-за  сильных  землетрясений  (с 
магнитудой более 7). 
В  открытом  океане  волны  цунами  распространяются  со 
скоростью 
,  где  g –  ускорение  свободного  падения,  а 
H
 —  глубина  океана  (так  называемое  приближение  мелкой  во-
ды,  когда  длина  волны  существенно  больше  глубины).  При 
средней глубине 4000 метров скорость распространения получа-
ется  200  м/с  или  720  км/час.  В  открытом  океане  высота  волны 
редко превышает один метр, а длина волны (расстояние между 
гребнями)  достигает  сотен  километров,  и  поэтому  волна  не 
опасна для судоходства. При выходе волн на мелководье, вбли-
зи береговой черты, их скорость и длина уменьшаются, а высота 
увеличивается.  У  берега  высота  цунами  может  достигать  не-
скольких десятков метров. Наиболее высокие волны, до 30—40 
метров, образуются у крутых берегов, в клинообразных бухтах и 
во  всех  местах, где  может  произойти  фокусировка.  Районы  по-
бережья  с  закрытыми  бухтами  являются  менее  опасными.  Цу-
нами  обычно  проявляется  как  серия  волн,  так  как  волны  длин-

 
368 
ные,  то  между  приходами  волн  может  проходить  более  часа. 
Именно  поэтому  не  стоит  возвращаться  на  берег  после  ухода 
очередной волны, а стоит выждать несколько часов. 
2
 
Таким  образом,  сильные  землетрясения  опасны  не  только 
сотрясениями земной поверхности, но они сопровождаются со-
путствующими  явлениями,  ущерб  от  которых,  как  мы  видим, 
может быть весьма существенным [2]. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1.  Ресурсы сети интернет 
http://www.google.com/crisisresponse/japanquake2011.html
 
http://supersites.earthobservations.org/sendai.php
 
http://cynami.com/
 
2. Левин Б.В., Носов М.А. «Физика цунами и родственных явле-
ний в океане» 2005 г. 
3. Нурмагамбетов А. Основы сейсмологии и сейсмической бен-
зопасности. Алматы. 2000.120 с. 
 
Заппаров Ғ. Ғылыми жетекші:  
аға оқытушы Өмірова Г. Қ. 
 
ҚОЙНАУҚАТТЫ АШУ ҮШІН КЕШЕНДІ 
ПЛАСТИКАЛЫҚ ПЕРФОРАЦИЯНЫ ҚОЛДАНУ 
 
ПЕРФОРАЦИЯЛАУ ДЕГЕН НЕ 
 
Перфорациялау  –  ұңғыма  мен  коллекторлы  қабаттың 
арасында  байланыс  орнату  үшін  бағанада  саңылау  жасау 
операциясы.  Бұрғыланған  тесіктерді  флюид  қабаттарынан 
немесе қабаттар мен құбыр кеңістіктерінен су, газ, цемент жəне 
т.б нəрселер сорып алу үшін пайдаланылады.  
Перфорация əдістері 
Ең  алғашқы  əдістердің  бірі  болып  1926  жылы  АҚШ-та 
патенттелген оқпен тесу əдісі.  Өте мықты бронды бұзғыш оқтар 
бағандағы  қуысты  тесіп  шығуға  арналған  болатын.  Оқты 
бұрғылар, оқ қуаттары салынатын  тесігі бар цилиндр пішіндес 

 
369 
болатын.  Оқты  бұрғы  бағанға  түсіріліп,  содан  кейін  ату-жару 
процесін жүзеге асыратын. Бұндай əдістің ең үлкен кемшілігі - 
бағанның  керегелеріне  оқтың қысылып  қалуы  жəне,  қабаттарға 
ену тереңдігі төмен болатын. Қазіргі кезде оқпен бұрғылау əдісі 
қолданылмайды. 
1945  жылы  американдық  компания  кумулятивті  бұрғылау 
əдісін енгізді. Кумулятивті əдістің əсері екінші  ұлы отан соғысы 
кезінде  АҚШ  əскерінің  қару-жарағында    қолданылған  танкіге 
қарсы  тұратын  қарудың  əсерімен  тең  болатын.  Кумулятивті 
күштен  жіберілген  қызып  тұрған  ағынды    сұйықтық  құбыр 
қабырғаларын  күйдіре  канал  жасап  қабатқа  өтеді.  Кумулятивті 
бұрғылау  бүгінгі  күнде  де  кеңінен  қолданылады.  Бірақ,  бұның 
да  бір  үлкен  кемшілігі  –  бағанға  түсетін  күштің  екпінді  əсері 
болып  табылады,  соның  кесірінен  –  төмен  жəне  жоғарғы 
қашықтықта  бұрғылау  кезінде  цементтелген  сақинаға  зақым 
келеді,  бұл  өз  кезегінде  астыңғы  жақын  қабаттарда  кездесетін 
сулы  мұнай  қабаттарына  жəне  бағанаға  да  зиянын  тигізеді. 
Кумулятивті  бұрғылауды  қолдану  кезінде,  əсіресе  құмды 
жерлерде,  қабаттардың  ортасында  əйнектер  түзіліп  тау 
жынысының нығыздалуы пайда болады да жұмыс жасауға біраз 
кедергілер жасайды. Жарып бұрғылау  кезінде орталықтандыру 
жүйесінің жоқтығы бірқатар сапасыз қуыстар мен каналдардың 
пайда болуына əкеледі.[3]  
  XXI 
ғасырдың 
басында 
ұңғымаларды 
кешенді 
пластикалық  бұрғылау  пайда  болды.  НЕККО  компаниясы  екі 
жақты  саңылауында  екі  кескіш  дискілері  бар  бұрғы  ойлап 
тапты.  Ол  металды  пластикалық  деформациялау  əдісімен 
бағананы  ашады.  Дискілер  құбырға  механикалық  күш  түсіре 
отырып  металды кеседі. Қысымды ақырындап көбейткен сайын 
біраз  уақыттан  кейін  құбырдың  метал  қабырғасы  күш  түскен 
сызық  бойымен  саңылау  жасап  ашыла  түседі.  Бағанды  бұлай 
ашу  гидравликалық  қысымы  бойынша  сұйықтықпен  жүзеге 
асырылады.  Бір  кезеңде  бағанада  екі  диаметрлі  орналасқан 
саңылаулар  пайда  болады.  НЕККО  бұрғылағышы  екі 
гидромониторлы 
фарсункалармен 
жабдықталған, 
соның 

 
370 
арқасында  өндіріліп  жатқан  жерді  сұйықтықтың  қысымымен 
тазалауға болады.  
 
      
 
       
   1-сурет.  Аспаптың сырт                       2-сурет. Аспаптың ұңғыма  
                 бейнесі [1]                                       ішіндегі бейнесі [1] 
 
 
Ұңғымаларды 
Кешенді 
Пластикалық 
бұрғылау 
бағаналарды  ашуда  жарылыс  жасауды  қажет  етпейтін 
технологияға  жатады  жəне    ұңғымаларды  пайдалануда  қазіргі 
кезеңнің талаптарына сай келеді.  
 
НЕККО пластикалық перфорациялау 
 
Бұл 
цилиндр 
пішіндес 
екі 
фрезерлі-дискілермен 
жабдықталған,  ұңғымада  қолданатын  бағанамен  бойлай 
қалыптасқан 
саңылаулары 
бар, 
екі 
гидромантиторлы 
фарсункалары  бар  құрал.  Фарсункадан  шығатын  сұйықтық  тау 
жынысындағы  өңдеу  қашықтықтарын  шаяды.  Құралдың 
технологиялық тесігі арқылы ұңғыманы игеру кезінде қабаттың 
химиялық құрамын сорып алуға болады.   
 
Технологиялық процесс 
 
Ұңғыманы  Кешенді  Пластикалық  бұрғылау  жұмыстарын 
орындау  үшін  ұңғыманы  күрделі  жөндеуден  өткізетін  бригада 
қажет,  сонымен  қатар  штаттық  жабдықтар,  ЦА-320  сияқты 
айдамалау  агрегаттары  қажет.  Бұрғы  насосты-компрессорлы 

 
371 
құбыларымен  жоспарланған  өндіру  қашықтығына  дейін 
түсіріліп, геофизикалық əдіспен геологиялық қимаға байланады.  
Содан  кейін  ұңғыма  сағасында  сору  агрегаты  алғашқы           
10  атм  қысымды  сору-компрессорлы  құбырының  бойымен 
жасайды.  Осылайша  бұрғы  жұмыс  істеуін  бастайды,  фрезерлі-
дисктер  құбырдың  ішіде  қысылады.  Бұрғыланып  жатқан 
қашықтықтың  арасындағы  жоғаты-төмен  қозғалып  тұрған 
лифттің  бойымен  біртіндеп  берілетін  қысымның  əсерінен  
фрезерлі-дисктер  құбырдың  қабырғаларын  итеріп  диаметр 
бойымен  орналасқан  саңылау  жасап  сыртына  тесіп  шығады. 
Осыған  ұқсас  басқа  технологияларға  қарағанда    жоғары-төмен 
қозғалып 
тұрған 
лифттің 
қозғалысынан 
бұрғылау 
арақашықтығы,  əсіресе  фрезерлі-дисктердің  бүйірі  саңылау 
жасау  кезінде  саңылаулар  жабысып  қалмауы  үшін  физикалық 
əсер  етеді,  соның  арқасында  пайдаланылып  отырған  бағанада 
жоғары  сапалы  ашылу  болады.  Содан  кейін  бұрғының 
гидромониторлы  ағысы  жоғарғы  қысыммен  150-300атм  əсер 
етіп  забой  маңында  каверналар  жасап  цемент  сақиналар  мен 
таужыныстарын жуады.  
 
 
            
    
 
САТ əдісімен талдау кезінде                 Пластикалық перфоратор-                                  
Пластикалық перфорацияның               мен кесілген құбыр (сыртқы  
    (ішкі көрініс) [1]                                               көрініс)[1]            
 
  

 
372 
          
 
 
Ерекшеліктері: 
1. Пайдаланылып отырған бағана мен цемент  
сақинасына əсердің өте нəзіктігі 
 
Пластикалық  бұрғылау  қолданыстағы  бағанаға  күшті 
екпінді  əсер  етпегендіктен,  төмен  жəне  жоғарғы  қашықтықта 
бұрғылауда  цементтелген  сақинаға  зақым  келмейді.  Осы 
ерекшелігі,  қабаттарды  «хирургиялық»  жолмен  ашу,  сапасы 
нашар  цемент  бағаналарымен  жұмыс  істеген  кездерде  немесе 
жақын 
орналасқан 
аймақтарда 
сулы-мұнайдың 
болуы 
кездерінде,  алдын-ала  жөндеу-изоляциялық  жұмыстар  атқару 
кездерінде максималды қауіпсіздік мүмкіндігін туғызады.  
 
2. Қабаттың бітеліп қалған аймақтарын кешенді өңдеу. 
 
Бұрғының 
гидромониторлы 
ағысы, 
ұңғымададағы 
қолданыстағы бағананың саңылауларының бойымен өте жоғары 
қысыммен  цемент  сақинасы  мен  тау  жынысына  жабысқан 
қоқыстарды шаяды. Тереңдігі 0,5 м, асатын  каверналарды жуу 
арқылы  қабаттың  фильтрлеу  қасиетін  біраз  жақсартады.  
Гидромониторлы  жуу  ұңғымадағы  қабаттардың  бітеліп  қалған 
аймақтарын  бұрғылау  ерітінділерінен,  цементтен,  асфальтті-
парафинді  қалдықтардан,  басқа  да  ластаушылардан  тазартады, 
соның арқасында скин-фактордың төмендеуіне əкеледі. Тазалау 
сұйықтығы  ретінде  техникалық  суды,  мұнайды,  қышқылды 
пайдалануға  болады.  Бойлай  орналасқан  саңылау  жасау  мен 
бітелген  аймақтарды  тазалаудан  басқа,  кешенді  бұрғылау 
НЕККО, бір төмен түскеннің өзінде қабаттың бітелген аймағын 
толық  өңдеуден  өткізе  алады    жəне  ұңғыманың  басқа  да 
жұмыстарын  бұрғының  қосымша  жоғарғы  бөліктерімен  атқара 
Пластикалық перфоратормен 
кесілген құбыр 
сапасын тексеру [1]
 
 

 
373 
алады.  Қабатқа  химиялық  затты  айдамалау  құралдың 
гидромониторлы  форсункаларымен  жүзеге  асады,  бұл  өз 
кезегінде  қабатты  ең  күрделі  аймақтарын  селективті  өңдеуге 
мүмкіндік береді. 
 
3. Көлемді, сапалы ашу аймағын енгізу 
 
Пайдаланылатын 
ұңғыма 
бағанасында 
екі 
бойлай 
орналасқан саңылаулардың ені 10-12 мм, бағананаларының ашу 
ауданы  1  жазық  метр  243  см³,  кумулятивті  қуатпен  ашу 
ауданымен 305 өлшемдес, өту тесігінің диаметрі 10 мм. Белгілі 
қашықтықта  жасалған  саңылаулардың  саны  жұп  2-4  болып 
келеді.  Саңылаулар  əр  түрлі  жазықтыта  орналасуы  мүмкін.  Бір 
төмен түсу кезіндегі қабат тереңдігі 30 метрге дейін жетеді. 
 
Қабатпен сенімді байланыс орнату. 
 
Пайдаланылатын 
ұңғыма 
бағанасында 
екі 
бойлай 
орналасқан саңылаулардың пайда болуы жəне қабаттағы бітеліп 
қалған  аймағында  каверналарды  жуу  бұрғылау  əдістерінің 
ішінде  ең  тиімдісі  болып  саналады.  Жасалынған  жағдайлар 
ұңғыма  жұмыстарын  жүргізуде  басқа  да  шараларды  орындау 
кезінде өнімділікті жоғарлатады.   
 
параметр 
Пластикалық 
перфорация 
(екі сызық 
жасау) 
Пластикалық 
перфорация 
(төрт сызық 
жасау) 
Кумулятивті 
зарядтар 
(ПКО-89) 
Кумулятивті 
зарядтар 
(ПКО-105) 
Колоннаның 
қума метрі 
бойынша ашу 
ауданы 
200-240см
2
 
400-480 см 
53см
2
 
22см
2
 
Қойнауқатқа 
ену тереңдігі 
0,5-1м 
0,5-1м 
0,15 м 
0,75м 
Ену тесігінің 
геометриясы 
Ені 10-12 мм 
болатын 
сызық 
Ені 10-12мм 
болатын 
сызық 
Диаметрі 23 
мм-ге дейін 
саңылау 
Диаметрі 12 
мм-ге дейін 
саңылау 
Фугастылығы 
Жоқ 
жоқ 
Өте жоғары 
Жоғары 
Тігінен жəне жазық аймақтарда жұмыс жасау мүмкіндігі 

 
374 
 
Тігінен  жəне  жазық  аймақтарда  ұңғымадағы  бұрғының 
диаметрлері əр түрлі болғандықтан бұрғылау əдістерінің барлық 
мүмкіндігі жүзеге асады. 
Апатсыз жұмыс істеу. 
Ұңғыма қабаттарымен гидродинамикалық байланыс орнату 
кезінде қабаттың гидро жарылысын болдырмау үшін: 
-қабаттар мен ұңғыма қабаттарының шекарасында проппантты 
айдамалау кезінде гидравликалық қарсыласу біраз төмендейді; 
-қабатқа  əр  түрлі  проппанат  фракцияларын  айдамалау 
кезінде бұрғылаудан пайда болған апаттарды болдырмайды; 
-  Ірі  проппанат  фракциясын  пайдалану  үшін  жағдай 
жасайды; 
-  Жоғарғы  концентрациялы  проппантпен  жұмыс  істеуге 
мүмкіндік жасайды; 
-  Проппанатты  жоғары  жылдамдықта  айдамалау  үшін 
жағдай жасайды; 
-  Тігінен  жəне  жазық  аймақтарда  жұмыс  жасауға  жағдай 
жасайды; 
-жөндеу-изоляциялық  жұмыстар  жасау  кезінде  селективті 
ҚГЖ үшін жағдай жасайды; 
Кешенді  пластикалық  бұрғылаудың  маңызды  ерекшелігі 
болып  кең  көлемде жұмыс  істеу  жəне  терең  каверналарды  жуу 
болып табылады.  
 
 
3-сурет [1] 
Қолданыстағы тəжірибелер 
 

 
375 
 Кешенді  пластикалық  бұрғылау  ұңғымаларын  қолдану 
сфералары: 
- ұңғымаларды жөндеу- изоляциялық жұмыстардан кейін 
- Бұрғыланған ұңғымаларда 
- Цемент сақиналары бұзылған ұңғымаларды 
- Тік су сорғыштары жақын орналасқан ұңғымаларда 
- Қабатты гидрожару операциясының алдында 
-Тығыздалған ұңғымаларда 
- Бүйірлі оқпан жəне тік ұңғымаларда  
- кумулятивті бұрғылаудан кейін қайта бұрғылауда 
- Дебиті қатты құлаған ұңғымаларда 
-  Сұйық  мұнай  жəне  көп  мөлшерде  парафин  табылған 
ұңғымаларда 
- Апатты цементтелген бұрғылау кезінде 
-  Сұйық  қалдықтарды  пайдалану  үшін  бұрғыланған 
ұңғымаларда 
- Газдарды жер астында сақтау үшін бұрғыланған ұңғымаларда 
Нəтижесі 
 
Жыл  сайын  «НЕККО»  ЖШС  350-ден  аса  ұңғыма 
операцияларын  жасайды,  ұңғыма  əдістерін  қолдану  кезінде: 
Қабаттарға проппанат айдамалау кезінде бұрғылаудың себебінен бір 
де  бір  апатты  жағдай  болмаған.  Тиімділігі  100%  [1].  200-ден  көп 
ұңғыма  жұмыстарының  тəжірибесімен  бекітілген  бұл  кешенді 
пластикалық перфорацияны кеңінен қолдануды ұсынамын.   
 
ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
 
1. 
www.nekko.ru
 
2.  Нұрмағамбетов  Ə.Н.  «Геофизикалық  барлау  əдістерінің 
негіздері». Алматы, 2003 ж. 
Горбачев  Ю.    Геофизические  исследования  скважин.  М.:  Недра, 
1990
 
 
 
С Измаганбетова М.,  Вьюркова Н., Научный уководитель:  
к.г-м.н., доцент Нурсултанова С. Г. 

 
376 
 
ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ  КАРБОНАТНЫХ 
РЕЗЕРВУАРОВ ПРИКАСПИЙСКОЙ СИНЕКЛИЗЫ 
 
Цель работы: изучить карбонатные вместилища для нефти 
и газа, установить местоположение, размер, форму, глубину за-
легания и качество природного резервуара в Прикаспийской си-
неклизе.  
Прогнозирование карбонатных резервуаров нефти и газа в настоя-
щее время  одна из актуальных задач нефтегазовой геологии. Знание ме-
стоположения и качество природного резервуара - одна из главных пред-
посылок,  позволяющих  правильно  и  успешно  осуществлять  поиски  и 
разведку, разработку месторождений углеводородов. 
Карбонатные  породы  составляют  10-20%  всей  массы  оса-
дочных пород. К этой группе пород относятся известняки, мел, 
известковые туфы, доломиты и породы смешанного типа. Зале-
гают карбонатные породы в виде пластов в сотни и тысяч мет-
ров, линз, конкреции. Карбонатные породы сложены минерала-
ми  группы  кальцита  или  скелетами  известковых  организмов. 
Важнейшими  породообразующими  организмами  карбонатных 
пород являются: фораминиферы, мшанки, кораллы, губки, мол-
люски,  брахиоподы,  цефалоподы,  известковые  водоросли. 
Структуры пород: обломочные органогенные и кристаллически-
зернистые.  Текстуры:  слоистые,  пятнистые,  брекчевидные  [1, 
стр 3-12] . 
Стадии образования и изменения карбонатных пород: 
−  седиментогенез 
−  диагенез 
−  уплотнение и цементация 
−  перекристаллизация 
−  доломитизация 
−  выщелачивание 
−  кальцитизация и сульфатизация [2-3, стр 70-78] 
 
Прикаспийская нефтегазоносная провинция [4-5 стр 30-39] 

 
377 
Провинция  охватывает  территорию  одной  из  крупнейших 
низменностей мира площадью 500тыс.кв км. Она соответствует 
глубокой  впадине  -  мегасинеклизе,  занимающей  юго-
восточную,  наиболее  погруженную  часть  Русской  платформы. 
Мощность  осадочного  чехла  22  км.  Первое  местоскопление 
нефти  в  Прикаспийской  нефтегазоносной  провинции  было  от-
крыто в 1911г.В мощном осадочном чехле Прикаспийской мега-
синеклизы  выделяются  четыре  структурных  этажа:  палеозой-
ский  (подсолевой),  нижнепермский    (кунгурский,  соленосный), 
верхнепермско-палеогеновый(надсолевой)  и  неогеновый  (по-
кровный).  Главными  элементами  региональной  структуру  При-
каспийской мегасинеклизы являются бортовые уступы, особен-
но четко выраженные на севере и северо-западе, и центральная 
часть, в которой установлены погребенные поднятия и прогибы 
подсолевого ложа. В бортовых районах поверхность подсолевых 
отложений круто погружается (с 4 до7,5км). Наличие глубинных 
разломов придает им ступенчатый характер. Центральная часть 
мегасинеклизы  характеризуется  глубоким(до  7,5км)  залеганием 
подсолевого ложа, наличием типичных соляных куполов, разно-
образных по форме и размерам. Строение этой части мегасинек-
лизы осложнено выступами и опущенными блоками фундамен-
та.  Нефтегазоносность  Прикаспийской  мегасинеклизы  установ-
лена  по  всему  вскрытому  разрезу  отложений.  В  надсолевой 
толще  пород  выделяются  четыре  нефтегазоносных  комплек-
са:пермо-триасовый,  среднеюрский,  апт-неокомский  и  неогено-
вый.  В  бортовых  зонах  Прикаспийской  впадины  установлена 
нефтегазоность  и  подсолевых  отложений.  В  подсолевых  отло-
жениях газовые, газоконденсатные и нефтяные местоскопления 
связаны  в  основном  с  карбонатными  отложениями  карбона  и 
перми.  Исключение  составляет  Карпенковский  район,  где  про-
дуктивны отложения среднего и верхнего девона. На северном и 
юго-западном  бортах  впадины  развиты  преимущественно  газо-
конденсатные залежи, на восточном и юго-восточном- нефтяные 
и  газонефтяные.  В  пределах  мегасинеклизы  выделяются  пять 
нефтегазоносных  областей:  Северо-Прикаспийская,  Восточно  - 
Прикаспийская,  Урало  -  Эмбинская,  Приморская  и  Астрахан-

 
378 
ская. К числу наиболее известных и типичных местоскоплений 
Прикаспийской  нефтегазоносной  провинции  относятся  Кенки-
якское, Карачаганкское, Астраханское и Тенгиз. 
Кенкиякское  нефтяное  местоскопление
  расположено  в 
среднем  течении  Эмбы(Кенкиякский  нефтегазоносный  район), 
юго-западнее Актюбинска. Оно связано с соляным куполом, за-
легающим  на  глубине  500  м.  Нижняя  часть  надсолевого  ком-
плекса(преимущественно  терригенные  пермо-  триасовые  отло-
жения) залегает с большими углами падения, разорвана сброса-
ми.  Верхняя  часть  разреза(песчано-глинистые  отложения  юры, 
нижнего и верхнего мела) образует обширное пологое поднятие 
без разрывных нарушений. 
В разрезе местоскопления выявлено около 20 нефтяных за-
лежей  в  надсолевом  комплексе(  стратиграфический  диапозон 
пермь-мел) и нефтяная залежь в подсолевых артинских отложе-
ниях, вскрытая на глубине около 4 км. Все продуктивные гори-
зонты связаны с терригенными отложениями. Мощность их дос-
тигает  нескольких  десятков  метров.  Залежи  нефти  сводовые, 
тектонически  экранированные  и  структурно-литологические. 
Принципиальное  значение  имеет  открытие  здесь  нефтяной  за-
лежи и нижележащих рифогенных образованиях карбона. 
Карачаганакское  нефтегазокондесатное  местоскопление
 
открыто  в  1979г.  На  северном  борту  мегасинеклизы,  в  115км 
восточнее Уральска. Приурочено к крупному поднятию с разме-
рами 31×16км и амплитудой более 1000м. Структура  имеет три 
свода- западный, центральный и восточный. Продуктивны ниж-
непермские  и  каменноугольные  отложения.  Коллекторы  пред-
ставлены  известняками  и  доломитами.  Глубина  залежи  3750-
4850м.  Нефтегазоконденсатная  залежь связана  с  массивным  ре-
зервуаром  и  имеет,  по  видимому,  нефтяную  оторочку.  Астра-
ханское газоконденсатное местоскопление
 обнаружено в 1977г. 
Приурочено к крупному поднятию, выявленному в 1968-1970гг. 
сейсморазведкой.  Размеры  поднятия  по  изогипсе  -4100м 
90×35км. Залежь  газоконденсатная(30×25 км),связана с извест-
няками  среднего  карбона.  Резервуар  массивного  типа.  Состав 
газа  отличается  большим  содержанием  сероводорода(20,7-

 
379 
22,5%)  и  углекислого  газа(17,9-21,55%)  на  базе  месторождения 
построен гезахимический комплекс. 
Тенгизское  нефтяное  местоскопление
  приурочено  к  круп-
ному  рифу.  Приток  легкой(0,805г/  см  куб)  нефти  получен  из 
нижнекаменноугольных отложений. Глубина залежи около 5 км. 
На  базе  этого  местоскопления  планируется  построить  крупный 
многоцелевои геохимический комплекс с участием иностранных 
фирм. 
Выделяемые в Прикаспийской впадине позднепалеозойские 
карбонатные платформы значительно различаются между собой 
по  литологическому  составу  и  стратиграфическому  диапазону 
слагающих их отложений. 
В  юго-восточной  части  Прикаспийской  впадины  выделя-
ются две карбонатные платформы: Тенгиз - Кашаганская и Юж-
но - Эмбинская, в восточной прибортовой части – Темирская и 
Жанажольская.  В  северной  бортовой  зоне  отмечается  развитие 
карбонатных платформ двух типов. К северу от бортового усту-
па локализуется карбонатная платформа внешнего шельфа пас-
сивной континентальной окраины, формировавшаяся в длитель-
ный  период  геологического  времени  –  от  среднего  девона  до 
артинского  века  ранней перми  включительно.  Внутренней  бор-
товой  зоне  соответствует  внутрибассейновая  позднедевон  -  ар-
тинская  Карачаганакская  карбонатная  платформа.  Пространст-
венное  размещение  карбонатных  платформ  в  Прикаспийской 
впадине  определяется  различной  продолжительностью  этапов 
седиментации  и  блоковой  структурой  фундамента.  Наиболее 
интенсивное карбонатонакопление протекало на юге Прикаспия 
в  пределах  Тенгиз-Кашаганской  платформы.  За  счет  расшире-
ния площади карбонатонакопления в позднем девоне образова-
лась  единая  Астраханско-Жылыойская  платформа,  которая  ох-
ватывала всю современную акваторию Северного Каспия и при-
легающие к ней прибрежные участки. 
В  восточной  и  юго-восточной  частях  Прикаспийской  впа-
дины  за  счет  влияния  геодинамических  факторов  сближения 
Урала  и  Северо-Устюртского  блока  с  краем  Восточно-
Европейской  плиты  области  карбонатонакопления  резко  сокра-

 
380 
тились  и  образовалась  узкая  полоса  карбонатных  платформ  – 
Темирская,  Жанажольская  и  Южно-Эмбинская.  Процессы  кар-
бонатонакопления подавлялись привносом большого количества 
терригенного материала с прилегающей суши. В северной части 
Прикаспийской  впадины  карбонатонакопление  происходило  в 
длительный  период,  что  обеспечило  создание  мощной  Карача-
ганакской  платформы  с  широким  стратиграфическим  диапазо-
ном отложений. 
Принципиальные  различия  строения  природных  резервуа-
ров обусловлены сложным и неоднозначным воздействием тек-
тоно-седиментационных процессов, что проявилось в различном 
литологическом  составе,  генезисе  продуктивных  толщ,  измен-
чивости  типов  и  свойств  коллекторов.  Интенсивное  карбонато-
накопление проходило в различных временных отрезках палео-
зоя  с  образованием  рифовых  и  шельфовых  толщ  при  длитель-
ных  региональных  перерывах,  что  способствовало  развитию 
процесса выщелачивания. Повсеместное развитие трещиновато-
сти определило массивное строение природных резервуаров. 
Темирская  карбонатная  платформа  имеет  трехъярусное 
строение  (КТ-II,  КТ-I,  ассельско-сакмарский).  Жанажольская  и 
Тенгиз-Кашаганская  карбонатные  платформы  имеют  четко  вы-
раженное 
двухъярусное 
строение. 
Нижний 
девон-
ранневизейский  и  верхний  окско-раннемосковский  ярусы  на 
этих  платформах  разделены  поверхностью  несогласия,  прохо-
дящей на уровне раннего и позднего визе. 
На Тенгиз-Кашаганской платформе присутствуют крупные 
атоллы,  к  которым  приурочены  месторождения  Тенгиз,  Каша-
ган,  Королевское  и  др.  На  Темирской  платформе  рифовые  по-
стройки отсутствуют либо развиты в значительно меньшей сте-
пени. 
Толщина  карбонатных  отложений  Темирской  платформы 
почти вдвое меньше, чем Тенгиз-Кашаганской, несмотря на бо-
лее  широкий  стратиграфический  диапазон.  Это  объясняется 
близостью к тектонически активным зонам Южного Урала. 
 

 
381 
Открытые  месторождения  нефти  и  газа:  Карачаганак,  Жа-
нажол, Тенгиз,  Королевское связаны  с разновозрастными  отло-
жениями карбонатных массивов. Карачаганакское и Тенгизское 
месторождения приурочены к внутрибассейновым рифовым по-
стройкам  относительно  небольшой  площади,  но  значительной 
высоты,  Жанажольское  –  к  шельфовым  отложениям  карбонат-
ной платформы. В Темирской области известно только одно ме-
сторождение, связанное с окско-раннемосковским карбонатным 
комплексом,  –  Кенкиякское,  которое  по  запасам  значительно 
уступает  Тенгизскому.  Другие  разбуренные  структуры  Темир-
ского массива (Бозоба, Арансай, Бактыгарын, Аккудук, Аккум и 
др.) не содержат нефтяных залежей. 
В  пределах  Прикаспийской  впадины  установлены  закономер-
ности  распределения  месторождений  УВ  различного  фазового  со-
стояния. На восточном и юго-восточном бортах располагаются неф-
тегазовые  и  нефтяные  месторождения;  на  остальной  территории 
развиты  и  прогнозируются  газоконденсатные  и  нефтегазоконден-
сатные  месторождения.  Рассматриваемые  месторождения  отлича-
ются составом пластовых флюидов: Карачаганак – газоконденсатное 
с нефтяной  “подушкой”, Тенгиз,  Кашаган  –  нефтяные,  Жанажол  – 
нефтяное с газоконденсатной шапкой. 
Анализ разрезов подсолевого палеозоя Прикаспия позволя-
ет  сделать  вывод  об  унаследованном  развитии  литолого-
фациальных  зон  вдоль  борта  впадины  и  их  приуроченности  к 
крупным тектоническим элементам [4 стр 23-44] 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1)  К.И. Багринцева «Карбонатные породы-коллекторы нефти и газа». 
2)  Геология-выпуск 8, Алмата 1973г. 
3)  Б.К.  Прошляков,  В.Г.  Кузнецов  «Литология»,1991г.  Москва 
«Недра» 
4)  Э.А.  Бакирова  «Геология  нефти  и  газа»,2-е  издание  1980г. 
Москва «Недра» 
5)  Г.Ж.  Жолтаев,  З.  Буленбаев  «Тектоника  и  нефтегазоносность 
бортовых зон Прикаспийской синеклизы»  

 
382 
6)  Багринцева 
К.И.
 
Атлас 
карбонатных 
коллекторов 
месторождений  нефти  и  газа  Восточно-Европейской  и  Сибирской 
платформ / К.И.Багринцева, А.Н.Дмитриевский, Р.А.Бочко. – М., 2003. 
7)   Воцалевский  Э.С.  Эволюция  позднепалеозойских  карбонатных 
платформ 
юга 
Прикаспийской 
впадины 
/Э.С. 
Воцалевский, 
В.М.Пилифосов,  Д.А.Шлыгин  и  др.  //Геодинамика  и  минерагения 
Казахстана. – Ч. 2. – Алматы, 2000. 
8)
   Клещев  К.А.  Геодинамика  и  новые  типы  природных 
резервуаров нефти  и газа /  К.А.Клещев,  А.И.Петров, В.С.Шеин. – М.: 
Недра, 1995г. 
 
 
Ермагулова А. Научный руководитель: 
 
старший преподаватель Маемер М.С. 
 

жүктеу/скачать 27,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: