3. Сөйлеу етістіктері.
1) Хабарлау етістіктері. Мысалы : айту, сөйлеу, хабарлау, жеткізу, дерек беру, хабар беру, аузынан шығып кету, арыз айту, тілге келді, сөзге араласты.
2) Сөйлесу етістіктері. Мысалы: сөйлесу, әңгімелесу, әзілдесу, айтысу, келісу, тартысу.
3) Сұрақ-жауап мәнді сөйлесу етістіктері: сұрау, сұрастыру, хабар салу, іздеу, тергеу, жауап беру,.
4) Көңіл –күйге байланысты қолданылатын сөйлеу етістіктері: мысқылдау, келекелеу, мазақ қылу, мазақтау, қарғау, балағаттау, сөгу, мақтау, жамандау, мадақтау, жер мен көкке сиғызбау.
5)Индивидуал қарым-қатынасты білдіретін сөйлесу етістіктері: жалыну, жалбарыну, сұрану, тілеу, тілек білдіру, мінәжат ету, бұйыру, өкім ету, әмір қылу, насихат ету.
6) Бейнелік мәнді сөйлесу етістіктері : оттау, міңгірлеу, аузынан ақ ит кіріп қара ит шығу, көбік ауыздану, былшылдау, бөсу, шіңкілдеу, сыпсыңдау.
4. Қалып –сапа етістіктері.
Бұл етістіктерді ғалымдарымыз қалып-сапа не қалып-күй етістіктері деп атап жүр. Егер семаларының ара-қатынасын салыстырып өз іштерінен топқа бөлінеді.
1) Қалып-сапа етістіктері. Бұл етістіктер көбіне иелік зат есімдерге не сын есімдерге байланысты қалып-сапаны білдіреді де, сол сапаның біртіндеп өзгеруін не тұрақтылығын анық көрсетеді. Мысалы: ұзару, азаю, көгеру, көбею, ағару, қалыңдау,сөну, жану, шіру.
2) Адамның не жанды заттардың қалып-күйін білдіретін етістіктер: азу, тозу, семіру, жантаю, қисаю, ұйықтау, ауру, өлу, ісу, жүдеу, шаршау, арықтау.
3) Таза қалыптық мәнді білдіретін етістіктер: отыр, жатыр,жүр, тұр.
5. Сезіну етістіктері.
1) Көру етістіктері. Бұл топқа енетін етістіктер көздің қызметімен байланысты болады. Мысалы: көру, қарау, тігілу, көз қырын салу, телміру, сығалау, көз салу, көзін алмау, көзден өткізу.
2) Есту етістіктері. Мысалы: тыңдау, есту, құлақ салу, құлаққа жету,, құлақ түру.
3) Иіске байланысты етістіктер: сасу, мүңк ету, аңқу, бұзылу, иістену, мұрынды жару.
4) Теріге байланысты етістіктер: жаурау, қышу, ауру, сыздау, тоңу, ұю, сыну, жану.
Достарыңызбен бөлісу: |
