6. Ойлау етістіктері.
Бұл лексика-семантикалық топтағы етістіктер ойлану процесімен тікелей байланысты болады. Мысалы: ойла, ойға түсіру, ойға шому, ойдан өткізу, ойдан шығару, түсіну, аңдау, ескеру, есіне салу, қабырғаңмен кеңесу, ой таразысынан өткізу, ой талқысына салу, басы қату, басы айналу, шамалау, мәнісін аңду.
7. Көңіл-күй етістіктері .
1) Таза психологиялық процестермен байланысты етістіктер. Мысалы : ұялу, қысылу, тартыну, бетінен оты шығу, абыржу, сескену, қорқу, қуану, көңілі толу.
2) Адамдардың эмоциясымен, көңіл – күйімен байланысты етістіктер. Мысалы: ұнату, жақтыру, еркелеу, ардақтау, әлпештеу, ғашық болу, қапалану, ашулану, жылау, долдану, мейірі түсу, мұңаю, жадырау ренжу, таңдану, аузын ашып қалу, күлу.
8. Дыбыс-сес және бейнелеу етістіктері .
1) Адамның және жан-жануардың дыбыстарына байланысты қолданылатын етістіктер: мөңіреу, маңырау, үру, әупілдеу, күркілдеу, сырылдау, ұлу, ырсылдау, кісінеу, боздау, сыңсу.
2) Табиғат дыбыстарына байланысты қолданылатын етістіктер : шытырлау, гүрілдеу, сарқырау, сыңғырлау, тарсылдау, тықылдау.
3) Адамның бет құбылысына , сыртқы көрінісіне байланысты қолданатын бейнелеу етістіктері: бадыраю, адыраю, аңқаю, көзі алақандай болу.
4) Табиғаттың көрінісіне байланысты қолданылатын бейнелеу етістіктері: жарқылдау, жайнау, құлпыру, шайқалу, толқу.
5) Қимыл-әрекеттің орындалу тәсілімен байланысты қолданылатын бейнелеу етістіктері: теңселу, қайқаңдау, елбектеу, далбаңдау, ербеңдеу, көлбеңдеу,жалпылдау, ойқастау, жалп-жалп ету.
9. Өсіп-өну етістіктері.
1)Тірі организмдердің туып-өсуімен байланысты етістіктер : балалау, боталау, қоздау, күшіктеу, жұмыртқалау, бұзаулау, төлдеу, босану, бала көру, немере көру, балапан ашу.
2) Табиғаттың өсуімен, көркеюімен байланысты қолданылатын етістіктер: өсу, жапырақ шығару, жапырақтау, бүртік жару, гүлдеу, түйіндеу, гүл жару.
3) Пісіп-жетілуге байланысты етістіктер: пісу, торлау, жетілу, ер жету, бой жету, қартаю.
Достарыңызбен бөлісу: |
