Хабаршы вестник «Педагогика ғылымдары»

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1 (37), 2013 г. 
 
138 
and their  own  gestures they show  in  certain  moments. That is  why certain things among representatives  of  one 
nation  are  done  and  said  in  a  certain  and  particular  way.  That  is  why  scientists  and  linguistics  turn  to 
communication research as it reflects the identity and the peculiarities of a nation and a country.   
Comparative  linguistic in the century  of globalization became a new trend in the study of languages. During 
the period when every nation is trying to preserve peculiarities and distinctive feature of their cultures the study of 
culture  is  of  utmost  importance.  People  are  doing  their  best  not  to  become  a  faceless  race  of  Earth inhabitants. 
Thus representatives of every nation are studying the history and their own roots in order to understand the deeper 
reasons why certain things are done or said in one culture while look and sound absolutely different in another.  
Nowadays,  the  shift  of  the  scope  of  linguistics  toward  the  communicative  aspect  caused  the  shift  of  the 
necessity  in  relevant  information  about  that  or  another  nation,  its  culture  and  communication  in  particular  as 
communication  plays  one  of  the  most  important  roles  in  shaping  of  a  nation  and  understanding  of  it  by 
representatives of another nation.   
The concept of communicative competence  [5], based  on one's  knowledge  of the rules of language structure 
and language use within a given culture is among essential skills. And in order to be aware of cultural peculiarities 
and be communicatively competent it is necessary to take into consideration various communicative and cultural 
aspects of different nations. Culture is a complex set of interconnected traditions and norms which influence the 
life  of  any  nation.  Most  of  social  phenomena,  including  communication,  communicative  distance  and 
communicative etiquette can be explained from a cultural point of view as having a deep historical background. 
Under  every  national  tradition  which  can  be  commonly  known  by  every  representative  of  a  nation  there  is  a 
cultural  root  conditioned  historically  and  can  be  understood  when  referring  to  the  national  history.  This  is  why 
culture and history are tightly connected and one cannot be considered without another. Culture is not something 
we  are  born  with,  but  rather  something  we  learn  from  our  parents,  teachers,  friends,  etc. –  something  we  learn 
from the society we live in. Аnd this affects the way we see ourselves – the way we make up our self-identity, the 
way we interpret events and make decisions. Culture helps us develop our own norms of what is ‘good’ and ‘bad’ 
behavior. Culture is dynamic in the sense that it evolves together with the time – our norms and values change as 
time  passes.  However,  values  referring  to  morals  and  ethics,  leisure  and  work,  definition  of  freedom,  the 
importance of the past, religion and the pace of life are imprinted in a culture so greatly that they persist changes 
of time from generation to generation [6]. 
In the modern world when intercultural communication is an important skill of successful communication in 
general  there  appears  an  urgent  necessity  of  recognizing  our  unique  national  cultural  peculiarities and  adapting 
those in an intercultural context. In order to do so successfully and not to fail in intercultural communication we 
need to understand the correlation between our culture and communication patterns.  
Culture cannot be considered without a language. Onalbayeva [1] proposes the following functions of culture 
and language:  
1.  Cognitive  (gnoseological)  function  of  culture  can  be  noticed  in  the  fields  like  science,  scientific  and 
technological  progress  achievements.  Via  culture  human  cognizes  themselves  and  the  world  around.  Here  a 
human  enlarges  and  deepens  their  knowledge  about  things  like  religion  and  art.  The  process  of  gaining  new 
knowledge via language and through linguistic works we come to know fully the culture of preceding periods and 
peoples.  
2.  Informational functions fulfills fixation of people’s spiritual and material achievements and carries out their 
transmission  from  generation  to  generation.  And  a  language  here  serves  as  a  depository  of  all  the  human 
knowledge in linguistic units.  
3.  Communicative function fulfills information exchange between representatives of different social mediums 
and individuals and makes intercultural communication possible.  
4.  Axiological (assessing) provides the system of values of a certain ethnos, nation. 
5.  Regulatory  function  maintains  balance  in  a  society,  preventing  social  conflicts  and  providing  a  rational 
existence in a society being based on axiological function.   
6.  Also  there  are  semiotic  (any  cultural  product  can  become  a  symbol  of  a  certain  national  culture), 
expressive-emotive  (prayers,  sermons,  sacral  texts  –  means  of  ascendancy  on  the  intended  receiver  of  the 
message),  socializing  and  individualizing  (helps  a  person  realize  their  potential  and  apply  it  in  the  society) 
functions identified [1]. 
Communicative behavior is a set of traditions and norms people use when communicate – both verbal (words, 
phrases, interjections, clichés, etc.) And  non-verbal (mimicry, gestures, body  language,  etc.) aspects. One  of the 
non-verbal aspects of communicative behavior is communicative distance – the distance between communicants 
in the process of information exchange.  
There exist the following types of communication distance: 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 
 
139 
a)  Intimate distance; 
b)  Personal distance; 
c)  Social distance; 
d)  Public distance. 
Let us consider these more closely: 
a)  Intimate  distance between  Kazakh people  is  very short (0 to 20 cm),  especially between babies and their 
parents,  grandparents  and  grandchildren  aged  to  10.  As  children  become  older  the  distance  grows  bigger.  And 
also the distance between children and their parents depends on the gender of a child. For example, the distance 
between a father and his daughter is bigger than the distance between a son and his father, as well as the distance 
between the son and his mother is bigger than a distance between the son and his father. The gender influence in 
Kazakh society  has a great effect  on  families and  distance between the representatives  of same  gender  children 
and  parents  is  smaller  than  the  distance  between  the  representatives  of  those  of  different  genders.  This  can  be 
explained by culturally conditioned Eastern  notion that a girl is a ‘stranger’ in a family – when she  grows older 
and gets married she will no longer belong to that family – she will become a daughter of her husband’s family. 
And a boy is always considered to be a continuer of a kin.  
b)  Personal  distance  ranges  from  20-100  cm  and  the  influence  of  gender  can  also  be  noticed:  the  distance 
between girls and boys is bigger than the distance between boys and boys or girls and girls. The distance between 
a girl and a girl can be about 20 cm, while the distance between a girl and a boy is twice bigger, i.e. about 40 cm. 
This can be explained by religious and consequently cultural traditions – tactile contacts between representatives 
of different genders are prohibited and personal distance between them should be considerably bigger.    
c)  Social  distance  can  be  from  1  m  to  3,5  m.  And  there  are  two  types  of  social  distance  depending  on  the 
situation: official and non-official. Sometimes the distance in non-official situations, for example, at the big dining 
table  –  dastarkhan  –  is  a  lot  smaller  and  can  be  only  15-20  cm.  To  some  extent  this  is  related  to  Kazakh 
hospitality. According to Kazakh traditions dastarkhan, inviting guests does not only imply having a meal – but, 
first of all, communication. In order for communication to be full-fledged the hosts invited additional people like 
their  relatives,  neighbors,  and  people  who  could  support  a  conversation,  make  it  more  lively  and  interesting  – 
those  who  know  much, know a lot and can share their rich life  experience. That is why Kazakh  dastarkhan  has 
been always populous and, in contrast to, for example, American dining table, empty place was always estimated 
as  something  negative.  And  for  that  reason  social  distance  in  non-official  situations  among  Kazakhs  is  always 
shorter. When referring to official situations, in a boss – employee conversation in the boss’s office the distance 
can range from 1,5 m to 3 m.    
d)  Public  distance between  in Kazakh society is from 2,5 to 3  m. However, depending  on a communicative 
situation, the distance can differ. For example, the distance between a singer and their audience can be bigger than 
that between a presenter and the audience.  
Zone of personal autonomy and personal space 
The notions of personal autonomy zones and personal space at this stage only begin to form among Kazakhs. 
Communicative  culture  of  Kazakh  people  is  specified  historically –  nomadic  lifestyle  conditioned  big  personal 
space. This was oppressive to some extent: a person could be along with his family and cattle on a large area for a 
long time. That is why the situations when somebody intruded a personal space or a zone of personal autonomy 
were very rare. However, modern communicative culture and improvement of life standards condition more and 
more the formation of notions of personal property and personal space. And there is a tendency that people start to 
claim for a personal space.  
Physical contact 
In communication between representatives of different genders tactile contact is taboo among Kazakh people. 
Americans, for example, stop touching their kids by the age of 7-8. Kazakh people smell their children, pat them 
on the back, and touch them on their head. In Kazakh culture reverent treatment of children was cultivated. That is 
why  Kazakh  people  love  children  –  not  only  their  own  children,  but  children  in  general.  In  Kazakh  culture 
communal children upbringing was practiced (“Қызға қырық үйден тыйым” – “Prohibitions for a girl are from 
40  houses”  –  here  we  also  can  see  the  reflection  of  gender  on  upbringing  of  children  by  Kazakh  society).  And 
babies were accepted as their own children. Even when the child grows up they were and are (as the situation with 
treating  and  upbringing  children  hasn’t  changed  much)  treated  reverently.  One  of  the  respondents  told  a  story 
when  a  63-year  -old  man  was  crying  at  a  funeral  of  a  86-year-old  woman  saying:  Енді  маған  ‘Айналайын’ 
дейтін  адам  қалмады.  (Now  there  is  not  a  person  left  who  will  call  me  ‘Dear’).  And  this  is  also  reflected  in 
folklore.  For  example,  in  the  song  ‘Анашым’  (‘Mother’)  there  is  a  line  ‘Анасы  бар  адамдар  ешқашан 
қартаймайды’ (‘A person who has a mother will never grow old’). This implies that a person who has a mother 
will always remain a child for her and will always be treated as a child and reflect the general national attitude of 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1 (37), 2013 г. 
 
140 
Kazakh people towards children’s upbringing – parents, especially  mothers, care about their children  even after 
they grow up, have their own families and children – they remain little in their parent’s eyes.  
Handshake, embrace and kiss 
Among  Kazakh  men  a  handshake  is  a  common  action  accompanying  greeting  or  and  signifying  agreement. 
Among  Kazakh  women a  handshake  is  less  common and  carries the regional character: some  women  from the 
south part of the country tend to shake hands with other women and men when greeting, while women from other 
regions  tend  not  to  shake  hands  with  either  women  or  men.  And  there  is  a  difference  between  a  woman's 
handshake  and  a  man's  handshake:  a  woman  handshake  is  a  kind  of  imitation  of  a  man's  handshake  and  is 
sometimes accompanied by imitation of a kiss. And a man's handshake can be of two types: a handshake with a 
hand and a handshake with both hands. Usually peers shake hands with their right hands, while they shake hands 
with  their  both  hands  with  person  of  older  age  or  of  higher  position  or  status.  When  shaking  hands  the  young 
person reaches out his hands first the older person gives his right hand or his both hands. And the younger person 
usually bends his body toward hands – this signifies deep respect. A person is of a higher status can also reach out 
his both hands in response to signify equal respect.  
A  man's  handshake  among  peers  can  be  sometimes  accompanied  by  an  embrace.  This  shows  good  friendly 
relationship between people. Sometimes  when shaking  hands one  of the people  can slap on the  other’s back. In 
general, embrace is common among  young people. Both, women and  men  embrace carries a salutary character. 
While an embrace between representatives of opposite genders is taboo. 
A  kiss  between  representatives  of  opposite  genders  is  taboo  in  Kazakh  society  and  is  usually  disapproved 
when  seen  in  public.  A  more  common  kiss  is  between  women  which  is  just  an  imitation  of  a  kiss  carrying  a 
salutary character. Men do not kiss women’s hands – men and women kiss only children’s hands.   
However,  today  the  influence  of  globalization  can  be  noticed  in  modern  Kazakh  society  and  especially  on 
young generation – the tradition of tabooed physical and tactile contacts is not followed as strictly as it used to be 
a couple decades ago and traditional cultural norms of behavior are undergoing the process of changes. 
 
1.  Оналбаева А.Т. Невербальное общение: социальный и национально-культурный контекст, – Алматы, 2010. 
2.  Стернин И.А. Контрастивная лингвистика: проблемы теории и методики исследования, – М., 2007. 
3.  Очерк американского коммуникативного поведения. Под ред. Стернина И.А. и Стерниной М.А. – Воронеж: 
Изд-во ВГУ, 2001. 
4.  Тер-Минасова С. Война и мир языков и культур, – М., 2008. 
5.  Dell  Hymes  “Models  of  the  interaction  of  language  and  social  life”.  In  John  Gumperz,  and  Dell  Hymes,  eds., 
Directions in Sociolinguistics: The Ethnography of Communication. – New York: Blackwell, 1972, – pp. 35-71.  
6.  Ryan, S. B. Recognizing Deep Culture’s Influence on Communicative Behavior. Available at: 
http://www.lib.yamagata-u.ac.jp/kiyou/kiyouh/kiyouh-16-3/image/kiyouh-16-3-069to080.pdf 
7.  Orlando L. Taylor Cross-Cultural Communication: An Essential Dimension of Effective Education, Revised Edition, 
1990. Available at: http://www.maec.org/cross/4.html  
8.  International Business Wiki website. Available at: 
http://internationalbusiness.wikia.com/wiki/Kazakhstan-Communication_Patterns-_nonverba 
 
Түйін 
Қазақ бейвербальді коммуникациясының кейбір аспектілері. 
Коммуникативтік хабардарлық
2
 ұғымы мәдени контекстте тіл және тілдің құрылымының білімінде негізделінеді, 
сонымен бірге адамның негізгі дағдыларының бірі болып табылады. Мәдени өзгешілікті түсіну және коммуникатив-
тік хабардарлықты меңгеру үшін  түрлі халықтардың коммуникативтік және мәдени аспектілерін  есепке алу  керек. 
Мақала  авторы  қазақ  ұлттық  коммуникативтік  мінез-құлқындағы  мәдени  аспектін  талқылайды,  сонымен  бірге 
қарым-қатынас кезіндегі коммуниканттар арасындағы бейвербальді коммуникация және дистанцияны қарастырады.  
 
Резюме 
О некоторых аспектах казахской невербальной коммуникации. 
Понятие коммуникативной компетенции
1
, основанное на знании структуры языка и языка в культурном контекс-
те, является одним из основных навыков человека. Для понимания культурных особенностей и овладения коммуни-
кативной  компетенцией  необходимо  принимать  во  внимание  различные  коммуникативные  и  культурные  аспекты 
разных этносов. Автор статьи рассматривает культурный аспект казахского коммуникативного поведения, а так же 
невербальную коммуникацию и дистанцию между коммуникантами в процессe общения. 
                                                             
1
 
Dell Hymes (1972): “Models of the interaction of language and social life”. In John Gumperz, and Dell Hymes, eds., 
Directions in Sociolinguistics: The Ethnography of Communication. New York: Blackwell, 35-71. 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1 (37), 2013 г. 
 
141 
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНДА МУГАЛИМ АДИСТЕРДИ ДАЯРДОО СИСТЕМАСЫ 
ЖАНА АНЫ РЕФОРМАЛОО МАСЕЛЕЛЕРИ 
 
Р.Т. Сулайманова – Ж.Баласагын атындагы КУУнун Педагогикалык кадрларды максаттуу даярдоо 
институтунун директору, педагогика илимдеринин кандидаты, профессордун м.а. (Кыргызстан) 
 
Кыргыз Республикасында мугалим адистерди даярдоо системасы өз ара тыгыз байланыштагы: 
- мугалим адистерди даярдоо боюнча билим берүү программаларын ишке ашыруучу окуу жайлардан; 
-  педагогикалык  билим  берүүнүн  ар  кыл  денгээлдери  үчүн  түзүлгөн  мамлекеттик  билим  берүү 
стандарттарынан жана билим берүү программаларынан; 
- мугалим адистерди даярдоо процессин башкаруу органдарынан турат. 
Педагогикалык адистерди даярдоочу орто жана жогорку кесиптик окуу жайлары: 
- педагогикалык училищелер жана колледждер; 
- педагогикалык институттар; 
- классикалык типтеги университеттер жана педагогикалык, билим берүү академиялары. 
Педагогикалык  училищелер  жана  колледждер,  жалпысынан  алганда,  башталгыч  класстын 
мугалимдерин даярдап чыгаруучу орто кесиптик билим берүүчү жайлар болуп саналат. Окутуу мөөнөтү 
бул  окуу  жайларда  күндүзгү  бөлүмү  үчүн  негизги  билимдин  базасында  2  жыл  10  ай,  жалпы  орто 
билимдин базасында 1 жыл 10 ай. Анткени менен Кыргыз Республикасынын орто кесиптик билим берүү 
боюнча  адистиктердин  классификаторунда  орто  кесиптик  педагогикалык  окуу  жайларда  жалаң  гана 
башталгыч  класстардын  мугалимдерин  эмес,  негизги  мектеп үчүн  (5-9-класстар  үчүн)  чет  тили,  кыргыз 
тили жана адабияты, орус тили жана адабияты, математика, информатика, география, тарых, дене тарбия, 
социалдык педагогика, мектепке чейинки билим берүү, көркөм өнөр жана чийүү сыяктуу ж.б. адистиктер 
боюнча мугалимдерди даярдоо каралган. Андыктан жогорудагы билим берүү документинин жана алдын 
ала Билим берүү жана илим министрлигинин кесиптик билим берүү башкармалыгынын макулдугу менен 
бекитилген  эксперименталдык  окуу  пландарынын  негизинде,  аталган  адистиктер  боюнча  билим  берүү 
ишмердүүлүгүн  жүргүзүү  укугун  күбөлөндүргөн  лицензияларга  ылайык  айрым  орто  кесиптик 
педагогикалык  окуу  жайларында  (И.Арабаев  атындагы  КМУнун  колледжи,  Ж.Баласагын  атындагы 
КУУнун Педагогикалык кадрларды максаттуу даярдоо институтунун орто кесиптик билим берүү бөлүмү, 
Ош  мамлекеттик  педагогикалык  институтунун  коллежди,  Талас  мамлекеттик  университетинин  орто 
кесиптик  билим  берүү  бөлүмү,  Жалал-Абад  педагогикалык  колледжи  ж.б.)  аталган  адистиктер  боюнча 
педагогикалык даярдыктар жүргүзүлүп жатат.  
Азыркы  күндө  орто  кесиптик  педагогикалык  билим  берүү  боюнча  мамлекеттик  билим  берүү 
стандарттары  5  гана адистик  боюнча  иштелип  чыгып  бекитилген.  Алар:  башталгыч  класстарды  окутуу, 
мектепке  чейинки  билим  берүү,  социалдык  педагогика,  дене  тарбия,  көркөм  өнөр  жана  чийүү.  Ал  эми 
калган  башка  адистиктер  боюнча  мамлекеттик  билим  берүү  стандарттарынын  жоктугуна  байланыштуу 
билим  берүү  жайлары  эксперименталдык    окуу  пландары  менен  жана  Россия  федерациясынын  билим 
берүү стандарттарынын негизинде иш алып барууда. 
Белгилей кетүүчү дагы бир жагдай, азыркы күндө Кыргыз Республикасынын педагогикалык орто окуу 
жайларында  окутуу  мөөнөттөрү  да  ар  кыл.  Айрымдарында  негизги  билимдин  базасында  2  жыл  10  ай 
окутулса, кай бирлеринде 3 жыл 10 ай окутулат. Бул маселе дагы барып келип орто кесиптик билим берүү 
боюнча  адистиктердин  классификаторуна  такалат.  Себеби  анда  окутуу  мөөнөтү  башка  адистиктерден 
айырмаланып, негизги билимдин базасында 3 жыл 10 ай болсо, жалпы орто билимдин базасында 2 жыл 
10  ай.  Окуу  мөөнөтүн  мындай  ыксыз  узартуу  бир  жагынан  мугалимдик  кесипти  алууну  каалаган  улан-
кыздарды  андан  алыстатса,  экинчи  жагынан ансыз  да  жетишсиз  болуп  жаткан  мугалимдик  кадрлардын 
санын  төмөндөтүүгө  жол  ачат.  Андыктан,  социалдык  зарыл  шарттарды  эске  алуу  менен  мындай 
маселелерди мамлекеттик денгээлде чечүүнүн зарылдыгы туулуп жатат.  
Жогорку  кесиптик  билим  берүүгө  кабыл  алуу  эрежелеринен  айырмаланып,  орто  кесиптик 
педагогикалык окуу жайларга кабыл алуу бланкалык тест формасында конкурстук негизде жүргүзүлөт. 
Бүтүрүү  сынактарын  ийгиликтүү  тапшырган  бүтүрүүчүлөр  «башталгыч  класстын  мугалими»  деген 
квалификацияны алуу менен мамлекеттик үлгүдөгү дипломдун ээси болот. 

жүктеу/скачать 5,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: