-кесте – Оқу мақсатындағы Интернет – ресурстарының құрылымы

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
122 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
1.Білім туралы. Қазақстан Республикасының Заңы. 2007жыл 27 шілде, «Егемен Қазақстан» 
2.«Көптілді  білім  беру  негізінде  бәсекеге  қабілетті  тұлғаны  қалыптастыру»  атты  ОҚМПИ-ның  75 
жылдығына  арналған  Республикалық  ғылыми-тәжірибелік  конференциясының  еңбектері  .  –  I  том.-
Шымкент,2012 
3. Подопригорова Л.А. Использование интернета в обучении иностранного языка.// ИЯШ, 2003, N5.-
с.25 
4. pedsovet.org/component/option,com_mtree/.../Itemid,118/ - Россия 
5.Коптюг  Н.М.Интернет  –  уроки  как  вспомогательный  материал  для  учителя  английского  языка 
.//Иностр.яз.в школе. – 2000, №4 
6. Мұғалімге арналған нұсқаулық Center of Excellence NIS 
 
 
СПОРТТЫҚ ЖАРЫСТАР ЖҮЙЕСІН БАСҚАРУДЫ ЖОСПАРЛАУ 
А.Т. Құлбаев, -докторант 
Қазақтың спорт және туризм академииясы 
 
 Резюме 
В  этой  статье  излагается  краткая  информация  о  содержании,  видах  и  технологиях  планирования 
системы  спортивных  мероприятий,  о  различных  периодах  и  принципах,  видах  и  эффективности 
краткосрочных и долгосрочных планирований проведения соревнований. 
  
 Summary 
 This  article  includes  the  information  about  the  content,  forms  and  techniques  of  planning  sports  events, 
different periods and principles, types and efficiency of short-term and long-term planning of the competitions. 
 Тақырыптың  өзектілігі.  Спорттық  іс-шара  дегеніміз  қандай  да  бір  амалды  қарастыру,  нақты, 
жоспарланған  істі  орындауға  арналған  жұмысты  жүзеге  асыру,  сондай-ақ,  кешенді,  алдын-ала 
жоспарланған  және  ұйымдастырылған  жарыс  [1].  Олардың  арасындағы  айырмашылық  негізінен 
жарыстың  мазмұнында  және  арнайы  сипаттамасында  болады.  Жалпылама  алғанда,  іс-шараның  үлгісі 
іскерлік  әрекеттің  түрлі  жайттарын  бағдарлайды  (В.И.  Жолдак,  Л.П.  Матвеев  және  т.б.).  Болжам  жасау 
дегеніміз  жарыстардың  болашақ  жайттарын,  шарттары  мен  тиімділіктерін  ғылыми  тұрғыдан  шамалай 
білу.  Болжаудың  басты  мәні  –  спорттық  жарыстар  жүйесін  басқарудың  субъектілері  мен  объектілерінің 
дамуы мен мүмкіндік күйлерін алдын-ала көріп-білу. Заттар мен үдерістерге уақыт бойынша әсер ететін 
көптеген  факторлар  әсер  етуі  мүмкін,  атап  айтқанда:  тұрақты  түрде  әсер  ететін  (жерге  тартылыс  күші, 
Жердің  магнитті  алаңы  сияқты),  ауыспалы,  кезеңімен  әсер  етуші  (тәуліктік  және  мезгілді  өзгерістермен 
байланысты),  ауыспалы,  кезеңсіз  әсер  етуші  (мысалы  ағзадан  зиянды  заттардың  шығарылуы)  және 
тосыннан әсер  етуші факторлар. Алдын-ала көре білу, болжам жасау, антиципация (алдын-ала шаттану, 
алдын-ала  тани  білу)  мидың  айқындай  білу  қабілеті  ретінде  адамның  іс-әрекетін  мақсаттаумен, 
жоспарлаумен  және  басқарумен  байланысты  [2].  Спорттық  іс-шара  дегеніміз  қандай  да  бір  амалды 
қарастыру,  нақты,  жоспарланған  істі  орындауға  арналған  жұмысты  жүзеге  асыру,  сондай-ақ,  кешенді, 
алдын-ала  жоспарланған  және  ұйымдастырылған  жарыс  [3].  Олардың  арасындағы  айырмашылық 
негізінен жарыстың мазмұнында және арнайы сипаттамасында болады. Жалпылама алғанда, іс-шараның 
үлгісі іскерлік әрекеттің түрлі жайттарына бағдарлайды (В.И. Жолдак, Л.П. Матвеев және т.б.). 
Зерттеу  мақсаты.  Спорттық  жарыстарды  жоспарлаудың(СЖЖ)  стратегиясы  мен  спорттық  іс-
шаралардың  жүзеге  асырылуына  арналған  спорттық  жарыстар  жүйесін  басқару  бойынша  жүргізілетін 
жұмыстың маңыздылығын көрсету. 
Зерттеу  міндеті.  Жарыстардың  болашақ  жайттарын,  шарттары  мен  тиімділіктерін ғылыми  тұрғыдан 
шамалу. 
Зерттеу әдістері.  
спорттық менеджменттің ұйымдастырушылық әкімшілік әдістері; 
ғылыми-зерттеу, педагогикалық әдебиеттерге шолу; 
Зерттеу  қортындыларының  нақтылығы  мен  негізділігі.  Дене  шынықтыру  мен  спорттың  қол 
жеткен даму  деңгейін  анықтауда және зерттеудің міндеті мен мақсаттарын айқындауда бірқатар әдістер 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
123 
қолданылады:  сарапатам  жүргізу,  дене  шынықтыру-спорттық  ұйымдардың  жұмысын  таңдаулы  түрде 
зерттеу;  мәліметтерді  топтастыру 
(таксонометрия),  құжаттарды  зерттеу  (контент-сараптама); 
математикалық-статистика  әдістерін  қолдану  жолымен  айырмашылықтар  мен  индекстерді  есептеу; 
зерттеу  нысандарына  монографиялық  зерттеу  жүргізу.Дене  шынықтыру-спортты  қозғалыстарға  болжам 
жасағанда,  нақтырақ  айтқанда  спорттық  іс-шараларды  өткізгенде,  оларды  жасаудың  түрлі  кезеңдерінде, 
оларды  болашақты  жоспарлағанда  түрлі  әдістер  қолданылады  (И.И.  Переверзин,  Л.В.  Иванов,  В.И. 
Жолдак, В.Н. Зуев) (1, 2 сурет). 
 
 
Сурет 1 – Спорттық жарысты болжау әдістері 
 
Сурет 2- спорттық жарыстарды болжау әдістері 
Жоспарлау  -  СЖЖ  стратегиясы  мен  жедел  іс-шараларының  жүзеге  асырылуына  арналған  спорттық 
жарыстар жүйесін басқару бойынша жүргізілетін жұмыстың маңызды бөлімі болып табылады. Кез келген 
спорттық  іс-шара  қаржылық  және  материалдық  шығынды,  адам  еңбегі  мен  уақытын,  орындалатын  істі 
алдын-ала ойластыруды және анықтауды, оның жоспарлануын, сондай-ақ, жобалау мен бағдарламалауды 
талап етеді (Л.П. Матвеев, Н.Н. Визитей, В.Н. Зуев). Жоспарлаудың объективті алғаышарттарының мәні 
еңбек  бөлісі  мен  түрлі  қызметтерді  атқаратын,  түрлі  деңгейлерде  жұмыс  істейтін  түрлі 
орындаушылардың өндірістік іс-әрекеттерін басқару мен үйлестіруде. Жарыстарды жоспарлау үдерісі іс-
шаралардың  күйі  мен  динамикасы,  ұйымның  өзі  қызмет  етуінің  шарттары  туралы  ақпараттарды 
айқындауды,  алуды,  жинақтауды  және  сараптауды  талап  етеді.  Өткізілген  әлеуметтік,  мәдени  және 
спорттық  іс-шаралар  туралы  анықталған  заңдылықтар,  бағыттар,  үдемелі  тәжірибе  және  қоғамдық  пікір 
негізінде  тиімді  жоспарлау  жүзеге  асырылады.  Жарысты  қызметтегі  бос  буындардың  («жоғары  қауіпті 
аймақ») ауытқу себептерін айқындау үшін алдыңғы жоспарлардың орындалу сараптамасының тиімділігін 
атай кеткен жөн (сурет 7). 
 
 
Жарыс 
бағыттарын 
болжау
Ұзақ мерзімді 
болжау
Орта мерзімді 
болжау
Қысқа мерзімді 
болжау
Жарыстарды 
болжау 
әдістері
Жарысқа 
деген сұраныс
Құрал-
Жабдықтарға 
және 
тауарларға 
деген сұраныс
Сараптама 
жоспарын
Экологиялық  
теңестірілу
ДШжСБ 
жүйесінің 
даму деңгейі

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
124 
 
 
Жоспар – жетістіктер іс-әрекеттері мен құралдарының және солардың көмегімен жарыс мақсатына қол 
жеткізу  тәртібінің  тіркелген  жиынтығы,  ал  жоспарлау  алда  тұрған  мақсаттыбағытты  жарыс  қызметін, 
сондай-ақ,  жүйенің  немесе  оның  кейбір  элементтерінің  тиімділігі  дамуын,  қызмет  етуін  алдын-ала  көре 
білу, анықтау және оған сипаттама беру ретінде қарастырылады. Жоспарлаудың басқару үдерісі ретіндегі 
мәні  спорттық  іс-шара  мақсаттарына  қол  жеткізуге  қажетті  және  қолдағы  бар  қаражаттары  бойынша 
теңестірілген  жобасын  жасауда.  Бұл  жерде  нақты  орындаушылардың  белгіленген  мерзімде  өткізілу 
барысында  болуы  мүмкін  өзгерістерді  ескере  отырып  мақсатқа  қол  жеткізудегі  амалдары  мен 
құралдарының шынайы тәсілдері көрсетіледі.  
Шынайы  жоспар  дегеніміз  жоспардың  мақсаты  мен  міндеттерін  мақсатты  қаржылық,  материалды-
техникалық  және  басқалай  қамтамасыз  ету  кезіндегі  нені,  қанша,  қандай  сапамен,  кім  және  қашан 
орындау  қажеттігі  анықталған  мәселе.Жоспарлау  менеджмент  қызметі  ретінде  сметаның  түзілуімен 
тығыз  байланысты,  өйткені  баламаның  мақсаты  мен  таңдалуынан  кейін  жоспарланған  іс-шаралардың 
жүзеге  асырылуына,  осы  бағытта  қызмет  көрсетуге  арналған  қажетті  қаражат  бөлу  қажет.  Сметаның 
құрастырылуы  негізінен  жоспарлау  барысында  және  алға  қойылған  міндеттерді  шешу  нұсқаларының 
сараптамасы  кезінде  жүзеге  асырылады.  Жоспарлау  үздіксіз  жүзеге  асырылуы  қажет,  өйткені 
қарасытырылып  отырған  жарыстардың  келешегі  мен  динамикасы  тұрақты  түрде  анықталмаған. 
Жоспарлау директивті және мақсатты жоспарлау болып екі түрге бөлінеді.  
Директивті жоспарлаудың мәні: 
 СЖЖ енді ғана қалыптасқан; 
 жоспарланып отырған іс-шара туралы қоғамның пікірі әрқалай болуы мүмкін; 
ұйым  қызметкерлері  мақсатты  бірегей  анықтай  алмайды,  өйткені  олардың  инновациялық  тәжірибесі 
жеткіліксіз. 
 Мақсатты жоспарлау төмендегідей жағдайларда тиімді: 
 ұйым қызметкерлерін нақты, бірегей мақсатқа қол жеткізуге жұмылдыру; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 7 – Жарыс қызметін жоспарлау қағидалары 
Мақсатты тәсіл 
 
Жалпы жарыс қызметінің бүтінділігі 
 
Кешенді әсер ету 
 
Нәтиженің нақтылығы 
 
Қормен қамтамасыз ету 
 
Жарыс қызметін бағдарлау 
 
Дайындау жұмыстарының оңтайлы көлемі 
 
Спорттық іс-шаралардың тиімділігі 
 
Бастапқы деңгейден асып түсу 
 
Келешектілік пен жалғасымдылық 
 
 
Ж
ар
ы
ст
ар
д
ы
 ж
о
сп
ар
л
ау
 ә
д
іс
те
р
і 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
125 
 қоғамдық пікір салыстырмалы түрде тұрақты және оны болжауға болады; 
 уақыт және қаражат бойынша қатаң шектеулер қойылған; 
 қызметкерлер өз іс-әрекеттерінің нақты бір шарттары болғанын қалайды. 
Қажетті  және  жеткілікті  ақпарат  болмаған жағдайда директивті  жоспарлау қолданылады.  Жоспарлау 
кезінде  ұйымдардың,  өндірістердің  мақсаты  ресми  және  жедел  болып  бөлінеді.  Ресми  мақсат  дегеніміз 
жарысты  өткізуші  ұйымның  оның  уставында,  бекіту  актісінде  көрсетілген,  сондай-ақ,  ресми 
басылымдарда жарияланған негізгі мақсаттары. Олар, тәртіп бойынша жалпы түрде берілген, ұйымдағы 
жарысты  өткізу  қызметі  дамуының  ұстанымдарын  айқындайды.  Жедел,  күнделікті  мақсаттар  ресми, 
жалпы  мәнді  келеді  және  көбіне  қоршаған  ортаға,  ұсынылып  отырған  шарттарға  және  жағдайларға 
байланысты болады. 
Жарысты жоспарлаудың негізгі сатылары: 
болжамды алғышарттарды алдыңғы жарыс қызметінің нәтижелеріне, оның бағыттарына, жүйенің күйі 
мен элементтеріне, ортасы мен нақты жайттарына сараптама жүргізу мен бағалау негізінде айқындау; 
 айқындалған фактілер негізінде мәселені анықтау; 
 жарыс қызметінің түпкілікті мақсатын, басқару әсерлерінің қажетті нәтижесі мен сатылы мақсаттарын 
анықтау; 
жарыс  қызметінің  нақты  мақсатына  қол  жеткізудегі,  оның  басты  кезеңдерін  болжаудағы,  сипаттама 
берудегі жүйесінің ары қарай дамуы мен қызмет етуінің негіздемелі болжамы және келешегінің бағасы; 
жоспар нұсқаларын жасау және жоспардың дәйекті бағаламалы сараптамасы; 
экономикалық  және  әлеуметтік  сипатты  жарыстардың  мүмкін  нәтижелерінің  альтернативті 
таңдалуы мен салыстырмалы тиянақты сараптамасы негізінде жоспар нұсқаларын бекіту; 
жоспардың жүзеге асырылуы туралы шешім қабылдануы; 
жарыстың  мақсатты  қызметінің  бағдарламасын  жасау,  жобасын  құру,  технологиясына  сипаттама 
беріп, құжаттарын дайындау; 
 жоспардың  орындалу  кезеңдерін  және  жекелей  жоспарлы  іс-шаралардың  орындалу  мерзімдерінің 
жүзеге асырылуын. оларды орындаушылардың тағайындалуын анықтау; 
қажетті  қаражатты  анықтау,  қаржылық  және  материалды-техникалық,  сондай-ақ,  мамандармен 
қамтамасыз етуді есептеу. 
Жоспарды  құру  кезінде  кері  байланыстың  –  үдеріс,  жоспарланған  әркеттердің  ретті  орындалуы  мен 
сатылы  нәтижелерге  қол  жеткізу  және  т.б.  туралы  басты  талаптарын  анықтау  қарастырылады. 
Жоспарлаудың бірнеше түрлері бар, атап айтқанда: қарапайым және кешенді; жалпы, жекеменшікті және 
нақты; келешекті, күнделікті (күнтізбелік), жедел; саяси, экономикалық, әлеуметтік, шаруашылық. 
Қорытынды.  Қорыта  келгенде  өткізілген  әлеуметтік,  мәдени  және  спорттық  іс-шаралар  туралы 
анықталған  заңдылықтар,  бағыттар,  үдемелі  тәжірибе  және  қоғамдық  пікір  негізінде  тиімді  жоспарлау 
негізінде жүзеге асырылады.  
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 
1. 
Переверзин И.И. Менеджмент спортивной организации: учебное пособие.-3-е изд. пераб. и доп.-
М.: «ФиС», 2006. – 464 с. 
2. 
Мексон  М.,  Альберт  М.,  Хедоури  Ф.  Основи  менеджмента:  учебное  пособие.-3-е  изд.-М.: 
«Вильямс», 2012. – 655 с.  
3. 
Зуев В.Н., Сулейманов И.И. Менеджмент для спортивного организатора. - Омск: СибГАФК, 1997. 
-100 с. 
 
 
ПОЛИКУЛЬТУРНАЯ  КОМПЕТЕНТНОСТЬ  КАК  ОСНОВА  ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ 
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПЕДАГОГА 
 
А.А. Ергазина, 
Актюбинский университет им С. Баишева, 
г. Актобе, Республика Казахстан 
 
Аннотация 
Мақалада жоғарғы білім беру жүйесінің даму бағыты сарапталады.Мәселен  оның қызметкерлері мен 
оқытушы  ұжымының  қажетті  уақытта  кез  келген  педагогикалық  мәселелерді  шеше  алу  икемділігі  мен 
полимідени  біліктілігін  көтеру  мәселесі  айтылады.  Педагогтың  полимәдени  икемділігі  жеке  тұлғаның 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
126 
негізгі қасиеті және профессионалдық мінез – құлқының жоғарғы деңгейі ретінде қарастырылған. 
 
Аннотация 
Анализируются  тенденции  развития  системы  высшего  образования,  проблемы  ее  кадрового 
потенциала, а также возможности, существующих способов повышения поликультурной компетентности 
преподавателей  вуза.  Поликультурная  компетенция  позволяет  им  в  любых  условиях  выбирать 
эффективные средства решения педагогических задач, в особенности в поликультурной образовательной 
среде.  Поликультурная  компетентность  педагога  рассматривается  как  черта  личности  и  приобретает 
статус его профессиональной характеристики. 
 
Abstract 
The tendencies to the development of the system of Higher Education, the problems of its personnel potential, 
and the possibilities of existing ways of developing multicultural competence of the teachers of the Institutions of 
Higher  Educationare  analyzed.  Multicultural  competence  allows  them  to  choose  effective  means  of  solving  the 
pedagogical  problems  in  any  conditions,  especially,  in  multicultural  educational  environment.  Pedagogue’s 
multicultural competence is considered as the trait and acquired the status of his professional characteristic. 
 
Түйін сөздер: педагог, профессионалдық қызмет,полимәдени біліктілік, полимәдени білім, полимәдени 
орта. 
 
Ключевые  слова:  педагог,  профессиональная  деятельность,  поликультурная  компетентность, 
поликультурное образование, поликультурная среда 
 
Keywords: pedagogue, professional activity,  multicultural competence,  multicultural  education,  multicultural 
environment 
 
 
Происходящие  социально-экономические  изменения  выдвигают  высокие  требования  к  системе 
высшего  образования,  к  качеству  подготовки  специалистов,  так  как  высшее  образование  сегодня  –  это 
главный стратегический фактор социально-экономического, интеллектуального, культурного и духовного 
развития  современного  общества.  Однако  в  настоящее  время  происходит  увеличение  разрыва  между 
требованиями к специалисту и тем уровнем его подготовки, которую он получает в вузе. 
Выявлены наиболее значимые факторы, вызывающие снижение качества результатов высшей школы, 
среди  которых:  отсутствие  взаимосвязи  науки  и  системы  образования,  невосприимчивость  высшей 
школы  к  нововведениям  и  обновлению  на  базе  научных  достижений,  отрыв  вузовских  научных 
исследований  от  потребностей  учебного  процесса  –  показывает,  что  уровень  знаний,  поликультурная 
компетентность  и  педагогический  опыт  преподавателей,  является  решающим  условием  качества 
образования. При этом качество труда преподавателей,  уровень  его научно-педагогического мастерства, 
формы и методы повышения профессионализма преподавателей вузов, как в предметной, так и в научно-
методологической области сегодня выступают ключевой проблемой высшей школы. 
В  современном  обществе  складывается  новая  образовательная  ситуация,  для  которой  характерны 
усиление этнизации содержания образования, возрастание роли родного языка в обучении. Все большую 
значимость в обучении и воспитании подрастающего поколения приобретают идеи народной педагогики, 
растет влияние религии на формирование самосознание личности. 
«Как показывает мировой опыт, в поликультурном обществе наиболее успешной является интеграция, 
т.е.  сохранение  собственной  культурной  принадлежности  наряду  с  овладением  культурой  титульного 
этноса»  [Мартыненко  С.А.  Педагогические  средства  повышения  квалификации  преподавателей  к 
реализации  поликультурного  образования:  на  примере  повышения  квалификации  преподавателей 
иностранных языков: Дис. ... канд. пед. наук. – Ростов-на-Дону, 2004.- 204 с.]. 
Особенностью  современного  общества  являются  сближение  стран  и  народов,  усиление  их 
взаимодействия,  поликультурализм,  глобализация  мира  в  целом,  что  обуславливает  изменения  в 
образовании,  которому  предстоит  решить  сложную  задачу  подготовки  молодежи  к  жизни  в  условиях 
многонациональной  и  поликультурной  среды.  В  этом  случае  единственная  идеология  и  политика 
доминирующего  общества  –  поликультурализм,  суть  которого  состоит  в  позитивном  отношении  к 
наличию  различных  культурных  групп  и  добровольной  адаптации  социальных  институтов  к  их 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
127 
потребностям.  Процесс  воспитания  и  обучения  студентов  в  поликультурном  пространстве,  оказания  им 
помощи  в  культурной  идентификации  в  иноязычной  среде,  в  их  адаптации  к  поликультурному 
образованию и социуму требуют педагогов, обладающих поликультурной компетентностью. 
Поликультурная  компетентность  педагога  как  черта  личности  приобретает  статус  профессиональной 
характеристики.  Его  поведение  в  поликультурной  среде  может  служить  своеобразным  стимулом  для 
студентов, их родителей, коллег-педагогов в изучении культуры как собственного, так и других народов. 
Мы  согласны  с  Г.Ж.  Даутовой,  что  поликультурного  учителя  должны  отличать  качества, 
характеризующие  его  как  интегратора  культур,  организатора  межкультурного  взаимодействия, 
передатчика  своей  (своих)  культуры  носителю  другой,  как  гармонизатору  межэтнических 
взаимоотношений [1]. 
Действительно,  такому  педагогу  должны  быть  свойственны  определенная  система  отношений  к 
происходящим  процессам  в  обществе,  система  ценностей  и  убеждений,  психологическая  готовность  к 
исполнению  важной  роли  интегратора.  Все  это  можно  объединить  в  одно  понятие  «поликультурная 
направленность»,  которая  наряду  сгуманистической,  профессиональной  и  познавательной  будет 
характеризовать  личность  поликультурного  учителя.  Прежде  всего,  ему  должно  быть  присуще 
позитивное  восприятие  обучающегося  как  представителя  другой  культуры,  национальности,  другого 
вероисповедания.  Позитивное  отношение  к  культурным  ценностям  как  общечеловеческому  достоянию 
независимо  от  их  национальной  принадлежности,  мудрое  сочетание  культурных  ценностей  этноса, 
государства  и  всего  человечества  (мировых  ценностей)  должно  стать  неотъемлемой  чертой  обучения  и 
воспитания современной молодежи.  
Практика  свидетельствует,  что  большинство  преподавателей  не  подготовлены  к  работе  в 
поликультурной  среде  вуза,  испытывают  частые  и  серьезные  затруднения,  прежде  всего  на  начальном 
этапе  своей  деятельности.  Объясняется  это  целым  рядом  причин.  Главная  среди  них  –  отсутствие 
специальной подготовки к работе с людьми именно в поликультурном обществе. Большинство молодых 
преподавателей  оказываются  практически  беспомощными,  сталкиваясь  на  первых  порах  c  социально-
психологическими  явлениями,  возникающими  в  поликультурной  среде.  Социологические  опросы 
показывают,  что  только  через  4-5  лет  после  начала  практической  деятельности  у  преподавателей 
появляются  достаточные  знания  национально-  и  социально-психологических  особенностей  тех  людей, 
среди  которых  им  приходится  работать,  и  только  потом  формируются  устойчивые  умения  и  навыки 
регулирования межнационального взаимодействия и отношений. 
В  поликультурной  среде  наблюдается  большое  разнообразие  форм  межкультурных  отношений, 
основанных  на  национальной  принадлежности,  культурной  специфике,  своеобразии  языка,  обычаев, 
традиций. Их трудно  охватить вниманием и заботой в полном  объеме, но  они должны фиксироваться в 
интересах  воспитательных  усилий,  направленных  на  весь  имеющийся  объем  связей  межкультурных 
контактов.  Знание  специфики  проявления  в  этом  процессе  национально-психологических  особенностей 
представителей  конкретных  этнических  общностей,  проживающих  рядом,  облегчает  деятельность 
преподавателя.  От  преподавателя  требуется  большая  напряженность  усилий,  объемных  знаний, 
профессиональной  подготовленности,  высокого  педагогического  мастерства.  Необходимы  также  и 
практические  навыки  использования  этих  процессов  в  интересах  сплочения  коллектива,  что  облегчает 
воспитательную работу в целом. 
Большие  надежды  при  внедрении  идей  интеркультурной  деятельности  в  процесс  обучения  и 
воспитания  возлагаются  на  педагогов.  Однако  любой  педагог –  это,  прежде  всего  член  педагогического 
коллектива,  сообщества,  где  подвергается  различного  рода  влияниям,  как  со  стороны  самого  общества, 
так  и  собственным  стереотипам  мышления  и  реагирования.  Часто  подобные  влияния  и  автоматически 
запрограммированное  мышление,  сознание  и  их  реальное  воплощение  в  поведении  не  осознаются. 
Нетерпимый педагог не способен к воспитанию интеркультурной личности. 
По-мнению  Е.Ю.  Клепцовой,  педагог  обязан  осознавать,  что  его  воспринимают  как  образец  для 
подражания;  осваивать  и  использовать  соответствующие  навыки  для  развития  диалога  и  мирного 
разрешения  конфликтов;  поощрять  творческие  подходы  к  решению  проблем;  обеспечивать  условия  для 
совместной конструктивной активности участников образовательного процесса, условий для личностных 
достижений; не поощрять агрессивное поведение или обостренное соперничество; учить мыслить и уметь 
ценить  позиции  других,  при  этом  четко  формулировать  собственную  позицию  в  отношении  спорных 
вопросов; ценить культурное разнообразие и создавать условия для признания культурных различий и их 
проявления в жизни [2]. 
Поддержка  развития  поликультурной  компетентности  педагогов  включает  в  себя  работу  по 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
128 
формированию  у  них  мотивации  на  профессиональное  развитие  за  счет  таких  форм  поддержки  как 
оценка, аттестация, а также различных форм поощрения и вознаграждения педагогов за их деятельность 
по повышению поликультурной компетентности, проведение профессиональных конкурсов, тренингов и 
курсов повышения квалификации. 
С этой целью, например, был проведен курс повышения квалификации преподавателей, где ими были 
заслушаны лекции по таким темам, как «Психология и педагогика толерантности» (д.псих.н., профессор 
М.А. Перленбетов), «Этнопсихология и межнациональные отношения» (к.пед.н., доцент З.У. Имжарова), 
«Поликультурный  педагог»  (к.пед.н.,  А.А.  Ергазина),  «Проектирование  образовательного  маршрута 
личностных достижений студентов в вузе» (к.п.н., доцент М.Б. Утепов), «Поликультурное  образование» 
(к.п.н.,  В.А.  Корвяков)  и  т.д.  В  конце  курса  был  проведен  семинар,  тренинг  кросскультурных  умений, 
дискуссии, диспуты. Преподавателям были предложены рекомендации по анализу занятий с точки зрения 
эффективности процесса формирования опытаинтеркультурной деятельности студентов.  
Мы выяснили, что для работы преподавателя в поликультурной образовательной среде большую роль 
играет  рефлексия.  Противоречия,  возникающие  в  деятельности,  требовали  осознания,  выявления 
характера трудностей и поиска способов их снятия. Это активизировало преподавателей, актуализировало 
интегративные процессы, новизну знания, побуждало к новому творческому поиску, обеспечивая процесс 
формирования опыта интеркультурной деятельности студентов [3]. 
Чтобы рефлексия стала действенным способом развития профессионализма педагогов, мы предлагали 
преподавателям использовать алгоритм проведения рефлексии. Он представляет собой вопросы каждого 
участника  семинара,  обращенные  к  самому  себе.  Например:  Исследовательская  часть.  (Что  я  сделал 
(результат)?  Как  я  это  сделал  (средства,  способы,  технология)?  Зачем  я  это  сделал,  ради  чего?) 
Критическая  часть.  (То  ли  я сделал,  что  хотел?  Так ли  это  я  сделал,  как  хотел?  Как  я  отношусь  к  тому, 
ради чего я это сделал?). Нормативная часть. (Что я буду делать впредь в подобных ситуациях? Как я это 
буду делать впредь? Ради чего я буду делать то, что буду?). 
Далее вопросы усложнялись: В чем состояла моя работа в рефлексии? Как я это сделал? Произошла ли 
смена представлений о сделанном? Почему? Произошла ли смена представления о способах и средствах 
деятельности? Почему? Произошла ли смена представлений об основаниях деятельности (ради чего я это 
сделал)? Почему? Эти вопросы вскрывали уже другие грани понимаемого, возникающие из действия (не 
процедуры),  выводили  педагога  к  хотя  бы  относительной  всесторонности  процесса  понимания. 
Происходило  усмотрение  смыслов  в  информации,  которые  оказывались  «своими  собственными»  для 
каждого действователя (преподавателя). 
Наиболее  значимыми  для  выводов  по  нашему  исследованию  были  ответы  на  вопросы  следующего 
рефлексивного слоя. Достаточны ли те рефлексивные средства, которые использовались для адекватной 
оценки сделанного? Того, как это делалось? Того, ради чего это делалось? Если рефлексивные средства и 
действия недостаточны, то в чем? Если рефлексивные  средства и действия достаточны, то почему я так 
считаю? 
Мы фиксировали ответы преподавателей в протоколах наблюдения, анализировали их. Это позволяло 
нам прийти к выводу о том, что деятельность преподавателей стала носить культуросообразный характер. 
Подтверждением  этого  была  логика  рассуждений,  ориентированность  на  культурные  исторические 
нормы, с гуманистической направленностью, гуманистическим взглядом на мир, на окружающих людей, 
на  самого  себя,  обладающий  качествами,  присущими  гуманисту,  интегратору  и  специалисту  широкого 
профиля, 
обладающего 
профессиональной 
рефлексией 
и, 
как 
следствие, 
поликультурной 
компетентностью. 
 

жүктеу/скачать 4,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: