Хабаршы вестник

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
247 
небогатые  девушки  имели  праздничные  камзолы,  отделанные  вышивкой,  позументом  и  монетами.  Чем 
богаче  был  камзол,  тем  дороже  стоили  его  материал  и  украшения.  Украшения  использовали  те  же,  что 
для платья. 
 Застежками камзола служили серебряные пряжки (қапсырма, қаптырма) с крючком и петлей. Кто не 
мог приобрести пряжек ювелирной работы, использовал для этой цели серебряные рубли и полтинники и 
даже  мелкую  серебряную  монету.  Вместо  пряжки  пришивали  также  пуговицы  из  граненого  стекла  или 
камушка, оправленного серебром. 
 Помимо длинных камзолов молодые женщины и девушки носили короткие безрукавки до талии или 
середины бедер. Они сильно расширялись к подолу. Их чаще всего расшивали шелковыми и шерстяными 
нитками: углы и края бортов, подол и пройму. Встречались безрукавки и сплошь расшитые. Обычно это 
была одежда женщин или девушек из зажиточных семей. 
 
После  ознакомления  учащихся  с  историей  развития  казахской  одежды,  когда  они  уже  имеют 
представление  традиционного  вида  костюма,  каждый  из  них  должен  самостоятельно  разработать  и 
зарисовать  свой  эскиз  модели  костюма  с  национальными  мотивами  или  этот  процесс  создания  эскизов 
можно  обогатить  средствами  компьютерной  графики,  используя  мощные  пакеты  двухмерной  графики 
«Corel Draw». 
Приобретение  навыков  компьютерной  технологии  в  композиционном  поиске  решения  модели 
национального костюма имеет огромное значение для развития самостоятельного творческого мышления 
учащихся, обогащения их эстетического кругозора. 
Использование  компьютера  дает  возможность  организации  полноценной  индивидуальной  работы 
учащихся  на  качественно  новом  уровне.  Работая  с  компьютером,  учащийся  учится  самостоятельному 
принятию  решений  при  подборе  орнамента,  его  цветосочетания,  его  место  расположения  на  изделии, 
проявляя  при  этом  творческие  способности.  Возможность  использования  компьютера  в  процессе 
обучения зависит от наличия программных средств учебного назначения. 
Для того, чтобы заинтересовать старшеклассников занятиями технологии, нужно включить в учебный 
материал компьютерную технологию разработки графических эскизов моделей современной одежды на 
основе традиционного казахского костюма.  
 
Анализируя  вместе  с  учащимися  их  эскизы,  учитель  технологии  отбирает  лучшие  из  них  к 
дальнейшей  доработке.  Выбрав  один  из  эскизов  учащиеся  вместе  с  учителем  подбирают  к  костюму 
основные и вспомогательные детали кроя, цвет и фактуру ткани, а также в соответствии с назначением – 
орнамент и украшения. При выборе орнамента необходимо учитывать не только место его расположения, 
но и его размер, форму и идентичность с внутренними элементами костюма, а также их сочетание между 
собой.  Затем  нужно  приступить  к  построению  лекала  выбранной  модели.  Если  модель  сложная,  то 
учитель технологии должен дать готовые лекала для раскроя. 
 
В процессе изготовления костюма с национальными мотивами для девушек учащиеся овладевают 
не только практическими умениями и навыками, но и развиваются их творческие способности, формируя 
при  этом  эстетический  вкус.  Школьники  должны  хорошо  ориентироваться  в  таких  понятиях  как  вкус, 
мода, красота.  
Поэтому  при  экспериментальной  оценке  умений  и  навыков  школьников  целесообразно 
руководствоваться  не  только  качественными  требованиями,  но  и  эстетическими.  Только  строгие 
эстетические  требования  при  оценке  результатов  работы  способствуют  развитию  эстетических  вкусов. 
Для  получения  красивой  формы  костюма  с  национальными  мотивами  необходимо  соблюдать 
пропорциональность  членения  объема,  ритмическую  организацию  воланов  платья,  пластику 
конструктивных  и  декоративных  линий,  сочетающихся  с  пластическими  возможностями  материала, 
гармоничность цветосочетания материалов, головного убора, платья и орнаментов. 
Эспериментально установлено, что успех эстетического воспитания во многом зависит и от качества и 
результативности  проведения  уроков  технологии  учителем,  уровнем  его  мастерства  как  педагога  и 
специалиста в области конструирования и моделирования одежды, его знаниями особенностей казахского 
национального костюма, уровнем профессионализма, как педагога технологического обучения.  
Таким  образом,  целенаправленно  воздействуя  средствами  композиции  национального  костюма  на 
учащихся,  педагог  формирует  у  воспитуемых  эстетический  вкус,  эстетическое  переживание,  умение 
наслаждаться  конечными  результатами  своего  труда  и  способность  по  возможности  самостоятельно 
творить в искусстве одевать людей.  
Вместе  с  тем,  мы  убеждены:  развитость  всех  этих  проявлений  эстетического  познания  никогда  не 
станет  окончательно  достигнутой,  а  будет  непрерывно  совершенствоваться  в  течение  всей  жизни 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
248 
человека.  Общеобразовательная  школа  является  серьезной  ступенью  в  этой  системе  непрерывного 
образования. 
 
 
 
 Литература : 
 
1. Козлова Т.В. и др. Моделирование и художественное оформление женской и детской одежды: Учеб. 
для сред. спец. учеб. заведений/ Т.В.Козлова, Л.Б.Рытвинская, З.Н.Тимашева. – 2-е изд., перераб. И доп. – 
М., Легпромбытиздат, 1990. – 320 с.: ил. 
2. Джанибеков У.Д.Эхо…По следам легенды о золотой домбре. – Алма-Ата: Онер, 1990. – 304 с., ил.  
 3.  Саудабаева  Г.С.  Самостоятельность  как  важнейшее  качество  самоопределяющейся  личности. 
«Профессионал Казахстана» Научно- методический журнал №4, (74)июнь, 2009 
 
 
ӘӨЖ. 370. 1934 
 
ОТБАСЫЛЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ДӘРІПТЕУ – 
ӨМІР ТАЛАБЫ 
 
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті 
п.ғ.к., доцент Жумадуллаева А.А., 
магистр оқытушы Досжан Салтанат 
магистрант Сарсенбаева С.Б. 
 
Түйіндеме 
 
 Бұл  мақалада,  отбасылық  құндылықтар  және  оны  дәріптеу,  қазіргі  таңдағы  өзекті  мәселенің  бірі 
ретінде қарастырылады. Қай қоғамның да әйелге көбірек міндет жүктеп, бала үшін ананың ролі бәрінен 
жоғары  тұратынын  алға  тартуы  бекер  болмаса  керек.  Ынтымақ  пен  бірліктің,  төзімділік  пен 
сабырлылықтың, тыныштық пен дүние ажарының кілті әйелдің жүрегінде екені күмән келтірмес тағы 
бір  шындық.  Демек,  қазақтың  ұрпақ  тәрбиесіне  қатысты  отбасылық  құндылық  сапаларын  дәріптеу 
әрбір ата-ананың, педагогтың тікелей міндеті деп ойлаймыз. 
 
Резюме 
 
 В этой статье рассматривается один из важных вопросов семейных ценностей. В любом обществе 
большая  обязанность  возлагается  на  женщину  и  не  бывает  напрасным  роль  матери  в  воспитании 
ребенка.  Реальност  –  это  клуч  к  сердцу  женщины  через  сплоченность  и  единство,  через  терпение  и 
спокойствие, через тишину и благополучие. И так, в отнашении воспитания подрастающего поколения 
огромную роль играют семейные ценности, в часности каждый из родителей и педагоги.  
 
Summary 
 This article discusses one of the most important issues of family values. In any society, a large responsibility 
lies with the woman, and does not happen in vain role of the mother in the child's upbringing. Reality - it kluch to 
a woman's heart through unity and solidarity, through patience and peace through peace and prosperity. And so, 
in otnashenie education of the younger generation play  a huge role family values, above privacy in each of the 
parents and teachers. 
Негізгі сөздер: отбасылық құндылықтар, мемлекет, қарым-қатынас, мәдениет, салт-дәстүр, әдет-
ғұрып, тәрбие, әдеп, бала, ата-ана. 
 Ключевые слова: семейные ценности, республика, отношения, культура, народные традиции, обыча и 
обряды, воспитание, ребенок, родители,  
 Key words: family values, republic, relations, culture, traditions, custom and rituals, education, child, parent. 
 
 Отбасы  кішігірім  мемлекет  дегендей,  елбасы  мемлекет  отбасынан  басталатынына,  отбасылық 
құндылықтардың  маңыздылығына  ерекше  назар  аударып  отыр.  Соның  айқын  дәлелі  –  Қазастан 
Республикасының  президентінің  2013  жылдың  1  наурызындағы  Жарлығымен  Отбасы  күні  қыркүйек 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
249 
айының екінші жексенбісі болып бекітілді. Еліміз биылдан бастап Отбасы мерекесіне ерекше мән беріп 
отыр. Оның дәлелі отбасы құндылықтары [1]. 
  
Отбасы  ұғымы,  отбасының  мәні,  оның  қоғамдағы  атқаратын  ролі  қандай  деген  сұрақтарға 
жан-жақты  қарастырып  кететін  болсақ,  көптеген  ойшылдар  мен  ғалымдардың  пікірлерін  айтып 
кетуге  болады.  Мысалы,  ежелгі  грек  ойшылы  Платон  «Адамдар  отбасын  құру  үшін  болашақ  өмірдегі 
серігінің қандай отбасынан шыққанын, оның әке-шешесі мен ата-бабаларын жақсы білуі қажет» деген. 
Ал  Аристотель  болса,  «Отбасы  –  адамдардың  қарым-қатынастарының  ең  бірінші  түрі  және  ол 
мемлекеттің  бірінші  кішігірім  бөлігі»  деген.  Классикалық  неміс  философиясының  өкілі  Кант  отбасы 
мәселесін қарастыра отырып, ондағы адамдардың құқықтық мәселелеріне көп көңіл бөлген. 
Қазақ  халқының  отбасы  тәрбиесінің  дәстүрлері  мен  қалыптасу  тарихы  туралы  деректер  Қорқыт 
еңбектерінде  кеңінен  көрініс  тапқан.  Ол  туралы  түрлі  аңыз-әңгімелер  мен  хикаялар  ел  арасында 
ұрпақтан-ұрпаққа тарап, бүгінге дейін жеткен. 
Қорқыт  Ата  жырларының  негізгі  арқауы  -  отбасы  тәрбиесіндегі  ұл  мен  қыз  бала  бойында  тәрбие 
түрлерін  бірдей  қалыптастыру  қажеттілігі.  Тегінде  қазақ  халқында  қашан  да  ұл  мен  қыз  баланың 
тәрбиесін  бөліп  жармаған.  Бұл  түсініктер  мен  дәстүрлердің  ертеректен  бастау  алатындығын 
аңғартады. 
XІX  ғасырдың  екінші  жартысынан  бастап  отбасына  деген  тарихи  көзқарастар  толықтырыла 
түсті. Мысалы, 1877 жылы шыққан «Ежелгі қоғам» атты кітабында Л. Морган отбасының тарихын, 
оның  некелі  қарым-қатынасын  экономикалық,  әлеуметтік  дамуымен  және  қызметімен  байланысты 
қарастырған.  Одан  кейінгі  уақыттарда  отбасы  туралы  марксистер  де  жазды.  Соның  бірі  – 
Ф.Энгельстің  1884  жылы  шыққан  «Отбасының,  жеке  меншіктің  және  мемлекеттің  шығуы»  атты 
еңбегін  айтуға  болады.  Мұнда  Ф.Энгельс  отбасын  тарихи  категория  ретінде  қарастырып,  оның 
формаларының байланысын, даму жолдарын көрсетті . 
  
Француз 
ағартушысы 
Ж.Ж.Руссо, 
швейцарлық 
И.Г.Песталоцци, 
орыс 
педагогтары 
К.Д.Ушинский,  А.С.Макаренко,  қазақтың  зиялылары  Абай,  А.Байтұрсынов,  Ә.Бөкейханов,  М.Дулатов, 
М.Әуезов отбасы тәрбиесіне қатысты көптеген еңбектерін қарастырған [2]. 
  
Философиялық тұрғыда «отбасы» - қоғамның ажырамас құрамы, өмірде зор мәні бар кішігірім 
ұйым  деп  саналады.  Ал  педагогикалық-психологиялық  тұрғыда  «отбасы  -  ата-ана  мен  балалар 
арасындағы,  ерлі-зайыптылардың  және  басқа  да  отбасы  мүшелерінің  қарым-қатынасының  тарихи 
нақты жүйесі» болып табылады. 
  
«Тәрбие  басы  -  талбесік»  деген  даналықты  халқымыз  тауып  айтқан.  Қазақ  «Ана  бір  қолымен 
бала  тербетсе,  екінші  қолымен  әлемді  тербетеді»  дейді.  Осы қанатты  сөздің  тәрбиелік  мәні  тереңде 
жатыр. 
  
Алып  анадан  туады.  Ананың  ақ  сүтін  ақтау  әр  перзенттің  парызы  ғана  емес,  мойнындағы 
қарызы.  Анаңды  Меккеге  үш  рет  арқалап  апарсаң  да,  бір  түндік  ұйқысына  татымайды»  деген  дана 
халқымыз.  Қазақ  халқындай  қыздарға  құрмет  көрсетіп,  бір  үйдің  көркі  емес,  бүкіл  үйдің  ұйытқысы 
ретінде аялаған ел әлемде кемде –кем. 
  
Қыздардың ақылды, тәрбиелі болуына арналған ән мен жыр, аңыз-әңгімелер ұлттық тәрбиенің 
негізгі  өзегі  болып  табылады.  Ұлтымыздың  өткен  өміріне  көз  салсақ,  небір  қилы  замандар:  Кеңес 
дәуіріндегі  ұжымдастыру  (1920-1928жж.),  аштық (1932-1933жж.),  соғыс  (1941-1945жж.),  соғыстан 
кейінгі  қайта  қалпына  келтіру  қазақ  халқының  өсіп-өнуіне  үлкен  зардап  әкелсе  де,  аналарымыздың  еш 
мойымай,  тағдыр  талқысына  төзімділік  танытып,  қазақ  әйеліне  тән  әдептілігі  мен  тазалығын, 
парасаттылығы  мен  сыпайылығын,  мейірімділігі  мен  инабаттылығын  сақтай  отырып,  ұлағатты, 
текті  ұрпақ  өсіруге,  ибалы,  әдепті  қыз-келіншектерді  тәрбиелеуге,  қазақ  әйелі  деген  абыройлы  атқа 
селкеу түсірмеуге зор ықпал еткені анық. 
  
Ұлт болашағын қалыптастырып, алға сүйрейтін адам ол - әйел. Сондықтан әйелге XXІ ғасырда 
ұлтының  жағдайын  ойлайтын,  өткен  тарихтағы  ұлы  аналардың  арманын  жалғастыратын,  әсемдік 
пен  махабаттың  жаршысы  ретінде  бар  жауапкершілік  жүктеледі.  Кәмшат  Дөненбаева,  Злиха 
Тамшыбаева, қазақ өнерінің қос қарлығашы Күләш пен Шара – үлгі тұтарлық тұлғалар. 
  
Бір  кездегі  ұлағатты  бәйбішелердің  келінге  қоятын  талаптарының  барлығы  отбасы 
тәрбиесінің  негізінде  жүзеге  асқан.  Жаңа  түскен  келін  сол  үйдің  жоғын  жоқтап,  намысын  ту  етіп 
тігіп, «қайнаға», «қайын сіңлі», «жеңге», «абысын» деген ұғымдарға ерекше мән берген. Осындай тәрбие 
ұрпақтан  ұрпаққа  жалғасқан.  Келін  бір  шаңырақтың  ғана қуанышы  емес,  ауыл-аймақтың  қуанышына 
айналған. 
  
Қазіргі  қазақ  баласының  мінез-құлқының  қалыптасуына  отбасылық  тәрбиенің  басым  болуы 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
250 
керек.  Әрине,  ол  шаңырақтан  бастау  алады.  Отбасынан  басталған  тәрбие  бертін  келе  баланың 
санасына  әсер  етіп,  одан  болашақта  елін  сүйетін  ұлтжанды  тұлға  өседі.  Жалпы,  ұлт  деңгейінде 
қарапайым болсаңыз, кеңестік дәуірде отбасында бала тәрбиелеуде шектеу болған. Ол қазақ ұлтының 
санасында  қабілетсіздікті,  жасқаншақтықты  тудырды,  яғни  «ол  нәрсені  мен  істей  алмаймын»  деген 
сенімсіздік,  жалтақтық  пайда  болды.  Ал  «келін  түсіру»,  «қыз  ұзату»,  «жаңа  отау  құру»  -үлкен 
ұлағатты  әдеттердің  барлығы  өткеннің  қалдығы  деп  түсіндірілді.  Кеңес  дәуірінде  отбасының 
құндылығы  да  мүлдем  басқаша  қалыптасты.  Біз  әлі  содан  арыла  алмай  келе  жатырмыз.  Сондықтан 
қазақ  халқының  қалыптасқан  отбасын  құрудағы  тәрбиелік  мәні  күшті  салты  мен  әдет-ғұрыпы, 
ұлағатты аналардың қалдырып кеткен үлгісін қайта жаңғыртуымыз керек.  
  
Баланың  келешекте  жақсы  адам  болуына  сыртқы  орта  факторлары,  оның  ішінде,  негізгісі  – 
отбасылық  тәрбиенің  алатын  орны  зор.  Қазақ  халқында  мынадай  сөз  тіркестері  бар:  «тегіне  қарап» 
немесе «тегі мықты», «текті жерден қыз ал» және тағы сол сияқты. Яғни бұл жерде «тегі» деген сөз 
ғылыми  тілде  айтқанда  –  «гені»  деген  мағынаны  білдіреді.  «Шешесін  көріп  қызын  ал»  деген  халық 
мәтелі  тегін  айтылмаған  шығар.  Тәрбиенің  негізгі  көзі  -  анада,  ауылы  мен  елі  арасында, ұзатылатын 
қыз  бен  түсетін  келіннің  тектілігін  сұрастыра  отырып  анықтаған.  Бұл  –  философиялық  категория. 
Қыздары  еркіндікте  бұлаң  болып,  жарына  адал  баруына  ата-анасымен  бірге  ортасы  да  жауапты 
болған.  Сондықтан  қазақта  тірі  жетім  болмаған.  Қазақтың  құда  түсуі  де  кездейсоқ  емес.  Қызына 
«барған жеріңде тастай батып, судай сің» деп бата берген.  
  
Қазақта жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүрі жүйелі түрде дамыған. Бұл дәстүрді шетелдің 
беделді  ғалымдары  да  ұлттық  құндылық  деп  бағалайды.  Өйткені,  адам  ағзасындағы  көптеген  гендік 
өзгерістер  (мутациялар)  осы  туысаралық  немесе  қандас  некелер  арасында  туындайды.  Мұны  қазақ 
ерте заманнан ақ байқаған, жеті атаға дейін қыз алуға тиым салып отырған. Сондықтан ұрпағы таза, 
текті, дарынды болған.  
  
Халқымыз  қызды  еркелетіп,  қолпаштаумен  бірге,  «қызға  қырық  үйден  тию,  қала  берсе  күңнен 
тию»  деп,  болашақ  жар,  адал  келін  болу  үшін  қыздардың  тәрбиесіне  ерекше  мән  берген.  Сол  секілді 
«Беташар»,  «Үлкендерге  сәлем  беру»,  «Шілдехана»,  «Ат  қою»,  «Бесікке  салу»,  «Қырқынан  шығару», 
«Тұсаукесер», және өзге де сол сияқты салт-дәстүрлер отбасының бекуіне негіз болған. Қазақ қыздары 
отбасын, әке-шешесін, ағайын-туыстарын құрметтеп, отбасы бірлігін сақтаған. 
  
Отбасы  құндылық  ретінде  әртүрлі  басымдылықтарға  ие.  Әлеуметтік  зерттеулерге  қарасақ, 
осыдан  25-30  жыл  бұрын  жүргізілетін  зерттеулерде  «Сіз  үшін  не  құнды?»  деген  сұраққа  жастар: 
«Бірінші кезекте - Отан, екінші – махаббат, үшінші – отбасы, бала» деп жауап берген. Ал 2000 жылдың 
ортасынан  бастап  жастар  «бірінші  кезекте –  материалдық  жағдай,  екінші  –  мансап,  үшінші  –  білім 
алу»  деп,  отбасы,  бала  деген құндылықтар  тоғызыншы,  оныншы  орындарға  ысырылып  қалған.  Демек, 
бұл соңғы 25-30 жыл ішінде құндылықтар жүйесіндегі күрделі өзгерістерді көрсетеді [3].   Отбасын 
құру,  отбасында  өмір  сүру  адамнан  үлкен  ептілікті,  көрегенділікті,  шыдамдылықты  талап  етеді.  Ал 
бүгінгі  жастардың,  отау  құрып  жатқандардың  көбі  бір  үйдің  мәпелеп  өсірген  жалғыз-жарым  ұл–
қыздары. Кезінде бір отбасында кемі 5-6 баладан болатын. Олар бірін-бірі жетелеп, бірінің киімін бірі 
киіп, бір-біріне қолдау көрсетіп, дастархан басында бір нанды бөлісіп жеп өсетін. Ал қазіргі балалар тек 
өзін  ғана  ойлайды.  Себебі,  ол  –  жалғыз  немесе  екеу,  үшеу  ғана.  Бүгінгі  қоғамдағы  өзімшілдік  дерті  – 
отбасындағы бала санының аздығынан. 
  
Қазақ  ұлтында  тастанды,  жетім  баланың  болмауы  –  ұзақ  ғасырлар  бойы  қалыптасқан 
менталитет  еді.  Әр  перзент  халқының  құндылығын  өз  бойына  сіңіруге,  бойында  өрбітуге,  бойында 
өрістетуге  бейім  болуы  керек.  Еліміздің  қазіргі  жастарына  осындай  қағиданы,  тілін,  дінін,  тарихын, 
салт-дәстүрін, әдет-ғұрыпын ұстануды насихаттау керек. 
  
Қазақтың  ғасырлар  бойы  қалыптасқан  салт-дәстүр  ер  адамды  отбасының  қамқоршысы,  елін 
қорғайтын тұлға ретінде қалыптастырған. Қазіргі кезде ақша табатын әйелдердің көбейюі, нарықтық 
экономиканың  кіруі,  ғылым  мен  техниканың  күрт  дамуы  бүкіл  әлемде  капитализмнің  енуімен  отбасы 
құндылығы ретінде «табыс», «ақша» деген ұғымдарды кіргізді. 
  
Бүгінгі  қоғамда  әйелдердің  өзімшілдігі  байқалады.  Өйткені,  заманауи  әйел  ер  азаматпен  бір 
деңгейде  жұмыс  істеп,  кіріс  кіргізуге қабілетті.  Бұл  әйелді  қаржылық,  әлеуметтік  тұрғыдан  тәуелсіз 
ете  түспек.  Дегенмен  де  әлеуметтік  тұрғыдан  отбасында  да  бір  басшы  болуы  тиіс.  Мемлекеттің 
басшысы  болатыны  секелді,  отбасына  да  басшы  керек.  Ол  басшы  қалыптасқан  дәстүріміз  бойынша, 
әлеуметтік  мәртебесіне  қарай,  материалдық  қосатын  үлесі  бойынша  отбасында  басшы  адам  –  әке 
болып  саналады.  Ер  азаматтың  міндетін  еш  уақытта  әйел  адам  атқара  алмайды.  Бұл  ер  адамның 
табиғи  анықталған  орны.  Әке  отбасында,  ұрпақ  алдында  жетекші  –  басшы  орнында  болған,  солай 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
251 
болып қала беруі керек.  
  
Мамандардың  сөзіне  сүйенсек,  бүгінгі  Қазақстанда  төрт  миллионнан  астан  отбасы  бар. 
Отбасы  әлеуметтік  институт  ретінде  құлдырап,  өз  рөлінен  алшақтап  бара  жатыр.  2009  жылғы 
жалпыхалықтық  санақ  нәтижесі  бойынша  1999  жылғымен  салыстырғанда  отбасылардың  саны  13,8 
%-ға  өскенімен,  отбасындағы  орташа  адам  саны  3,5  адамға  қысқарған.  Отандық  статистика 
агенттігінің  ақпаратына  сүйенсек,  екі  адамнан  тұратын  отбасы  –  30,1%,  үш  адамнан  тұратын 
отбасы – 26,7%, төрт адамнан құралған отбасы – 22,2%, бес адамнан құралған отбасы бар болғаны – 
11,7%, алты адамнан құралған отбасы – 5,6%, жеті адамнан құралған отбасы – 1,9%, ал 8-10 адамнан 
құралған отбасының  саны тіптен аз, бар болғаны – 0,2%. Бұл деректер әр қазақты ойландыруы тиіс. 
Бүгінгі  күннің  ағымы  қоғамдағы  отбасының  ролін  өзгертіп  қана  қоймай,  отбасының  қызмет  аясын, 
сипатын,  мазмұнын  да  өзгеріске  ұшыратқан.  Қазір  ата-аналардың  қызмет  аясы  отбасылық 
шаруашылықты жүргізумен ғана шектеліп отырған шаңырақтар кездеседі [4].  
  
Қазір қазақ елі ұлттық жаңару дәуірін басынан өткізуде. Жаңа дәуірдің жастарын тәрбиелеуде 
бұрынғы  ғасырлар  бойы  қалыптасұан  ұлттық  мәдениетін,  әдет-ғұрпын,  рухани  байлығын  отбасының 
орнығуына негіздей отырып, қоғам, ата-ана тәрбиелік мазмұнда жұмыс жасай білу керек. Жастардың 
бүгінгі  ұрпақтың,  әсіресе  қыздарымыздың  шынайы  болмысын,  бітімін,  шығармашылық  әлемін,  биік 
таным-парасатын кеңінен танытуды жүйелі насихаттау отбасы тәрбиесімен сабақтасуы керек. 
  
Отбасында әйел адам ер адамнан бір саты төмен тұрса да ата-бабамыз әйел адамды әрқашан 
құрметтеген.  Өйткені  әйел  адамды  отбасының  ұйытқысы,  ұрпақ  жалғастырушысы,  сүйікті  жар, 
аяулы ана деп си-құрмет көрсеткен. Әйел негізінен үйдің сәні әрі үй ішінің тірегі ретінде маңызды рөл 
атқаратын тұлға  екені анық. Қазақ халқы ежелден отбасы  бақыты мен баянын да нәзік жаратылыс 
иелерімен  сабақтастырып,  салт-санаға:  «Әйел  үйдің  сәні»,  «Жақсы  әйел  -  ырыс,  жаман  әйел  -  ұрыс», 
«Қызы бардың ісі бар», «Анаңды қадірлесең, әйеліңді жәбірлеме», «Әйелдің жолы үлкен», «Жақсы әйел 
жаман  еркекті  түзетеді»,  «Жақсы  әйел  жарының  жақсысын  асарар,  жаманын  жасырар»  деген 
сияқты  дала  философиясы  құндылықтарын  сіңірді.  Қазақы  дәстүрдің  қалыбына  үйлестіре  айтатын 
болсақ,  әйел-ана  ежелден  ер  азаматтың  сенімді  серігі,  аяулы  жары  мен  жөн  сілтер  ақылшысы  болып 
құрметтеледі.  Отбасындағы  бала  тәрбиесіне  әйел-ана  араласпай  тіршіліктің  тағы  да  ажары  мен 
аспаны  ашылмаған.  Көшпелі  дәуірдің  дәстүрінде  бала  бағу,  яғни  оның  бес  жасқа  дейінгі  өсіп-жетілуі 
ананың ақ сүті мен аялы алақанының жылуымен жүзеге асса, одан кейінгі кезеңдегі тәрбиесінде әке мен 
жалпы  қоғамның  атқарар  міндеті  орасан  зор  деп  есептеген.  Сондықтан  да  халқымыз:  «Әке  –  айдын, 
шеше  -  ұя»,  «Әке  көрген  -  оқ  жанар,  шеше  көрген  -тон  пішер»  деп  ұл-қызының  тәлім-тәрбиесі  мен 
өнегелік  мектебіне  әке  мен  ананың  бірдей  жауапты  екендігін  ескерткен.  Солай  бола  тұрғанымен  қай 
қоғамның  да  әйелге  көбірек  міндет  жүктеп,  бала  үшін  ананың  ролі  бәрінен  жоғары  тұратынын  алға 
тартуы бекер болмаса керек. Ынтымақ пен бірліктің, төзімділік пен сабырлылықтың, тыныштық пен 
дүние ажарының кілті әйелдің жүрегінде екені күмән келтірмес тағы бір шындық.  
 
Демек,  қазақтың  ұрпақ  тәрбиесіне  қатысты  отбасылық  құндылық  сапаларын  дәріптеу  әрбір 
ата-ананың, педагогтың тікелей міндеті деп ойлаймыз. 

жүктеу/скачать 4,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: