ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
252 
Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті 
Түркістан қ., Қазақстан 
 
Резюме 
 
 В  статье  речь  идет  об  основах  развития  познавательной  активности  учащихся  на  основе  новых 
педагогических технологий. Также рассматриваются вопросы целей системы образования, эффективного 
исползования педагогических инноваций в учебном процессе школы. 
 
Summary 
 The article focuses on the basics of cognitive activity of students on the basis of new educational technologies. 
Also  addresses  the  objectives  of  the  education  system,  effective  USABLE  FLOOR  SPACE  pedagogical 
innovations in the educational process of the school 
 
 Соңғы  жылдары  қоғамда  болып  жатқан  ғылыми  жаңалықтар  мен  білім  беретін  мекемелердің 
дамуында  оң  өзгерістердің  көбеюі  олардың  өмірмен  байланысының  нығаюы  сияқты  факторлардың 
ықпалы  зерттеушілер  мен  әдіскерлердің  танымдық  белсенділікті  дамыту  теориясына  деген  ықыласын 
күшейте түсуде.  
  
Философиялық  сөздікте:  «Таным  –  іс-әрекетінің  адам  мақсаттары  ұмытылыстарының  негізі 
болатын білімін қалыптастырушы, шығармашылық  қызметінің қоғамдық-тарихи процесі. Ой  еңбегі мен 
дене  еңбегі  барысында  қарама-қарсылық  бар  жерде,  шығармашылық,  жаңалық  ашушы  және  тудырушы 
іс-әрекет орындаушылық пен жаттандылыққа әлеуметтік тұрғыдан қарама-қарсы қойылған жерде Таным, 
көбінесе, рухани өндірістің (ғылыми, эстетикалық, этикалық, діни-парасаттық қызметтің және т.б.) түрлі 
салаларындағы кәсіби мамандардың ерекше функциясы ретінде көрінеді – деген анықтама берілген [1].  
Таным процесінің практикалық қызмет барысында іске асатынын ескерсек, студент өз еркімен білімді 
игеруге  талпынбаса,  өз  бетінше  жұмыс  істеуге  әрекеттенбесе  белсенділіктің  болуы  мүмкін  емес.  Егер 
студент өзінің оқу-танымдық әрекетінің мақсатын айқындай алса, онда танымдық қызметте ерік күшінің 
қалыптасуына ықпалын тигізеді.  
 А.Н.Леонтьев  өз  зерттеуінде  таным  туралы:  «Таным  –  әрекет  түрлерінің  бірі  болғандықтан  таным 
барысындағы  қиындықтарды  жеңу  жөніндегі  ерік  күші  таным  әрекетінің  мақсатын  кімнің  алға 
қоятынына елеулі дәрежеде байланысты деп жорамалдауға болады» - деп дәлелдеген.  
Білім  беру  жүйесінің  алдына  қойылған  мақсаты  –  адамзаттың  прогрестік  ерекшелігіне,  қоғамдық  – 
тарихи,  саяси-әлеуметтік  экономикалық  жағдайына  сай  негізделеді.  Қоғам  ілгері  дамыған  сайын 
адамдардың өмірге деген көзқарастары өзгеруде, білім алуға тілдерді үйренуге деген ынтасы арта түсуде. 
Білім  беруді  ақпараттандыру,  пәндерді  ғылыми-технологиялық  негізде  оқыту  мақсаты  алға  қойылуда. 
Кез-келген  мемлекеттің  дамуы  ақпараттық  мәдениетінің  деңгейіне  байланысты.  Білім  беру  жүйесін 
ақпараттандыру  бағыты  –  жаңа  ақпараттық  технологияларды  пайдалану  арқылы  дамыта  және 
дистанционды (қашықтан) оқыту, жеке тұлғаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-
тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын көтеруді көздейді[2]. 
Интернет  желісі  мен  электронды  поштаның  кеңеюі,  оның  күнделікті  тұрмыста  қолданысқа  енуі 
оқушылардың ойлау жүйесінің артуына, ақпараттарды мол қабылдауына өз әсерін тигізіп отыр. 
Оқытуды  компьютерлендіруде  компьютердің  мүмкіншіліктері  өте  кең:  электронды  оқулықтардың 
көмегімен  білім,  жаттықтыру  тапсырмаларын  беру,  оқушылардың  білімін  тексеру,  тестілеу,  әр  түрлі 
ойындар,  т.б.  Оқыту  үрдісінде  компьютер  оқыту  нысаны  және  құралы  болуы  мүмкін.  Яғни,  оқытуда 
компьютерді қолданудың екі бағыты бар:  
1.  Компьютердің  мүмкіндіктерін  сезініп,  оны  әр  түрлі  жағдайда  пайдалана  білуге  қажетті  білім, 
іскерліктер мен дағдылармен қаруландыру. 
2. Компьютер оқытудың тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті құрал болып табылады. 
Білім  беру  үрдісінде  белгілі  бір  қатып  қалған  әдіс-тәсілдермен  жұмыс  істеу  мүмкін  емес,  білім  беру 
жүйесі үздіксіз жаңартуларды  қажет  етеді. Тек соңғы жылдары ғылым саласында білімнің жаңа бағыты 
ретінде педагогикалық инновация дамып келеді. Осындай жаңа педагогикалық инновацияларды бірнеше 
жыл қолданып келеміз. Толығырық келесі кестеден көруге болады. 
 
Кесте 1 Педагогикалық инновация 
Педагогикалық инновация 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
253 
Модификациялық 
инновация 
Комбинаторлық инновация 
Модульдік инновация 
 
 1.Модификациялық  инновация  –  қолда  бар  мәліметті  дамыту,  оның  түрін  өзгертумен  айналысу. 
Мысалы:  «X-XY  ғғ.  Қазақстандағы  ұлттық  этносаяси  процестері»  деген  тақырыпты  өткен  кезде  тірек 
сызбаларды  пайдалану.  Адамзаттық  қоғам  белгілі  бір  табиғат  заңдылығы  бойынша.  Мысалы:  саңырау 
құлақ өсу үшін нақтылы факторлар қажет. Қандай? Мына сызбаға назар аударайық.  
2.  Комбинаторлық  инновация  –  бұрын  пайдаланылмаған,  белгілі  әдістеме  элементтерін  жаңаша 
құрастыру.  
3. Модульдік инновация – жеке дара тақырыптарды блок түрінде байланыстыру. Бұл технология жеке 
тұлғаның  білім  алу  процесіндегі  рөлін  басты  деп  бағалайды және  оқушы  өзі  оқыса  ғана,  бірнеше  мәрте 
қайталау арқылы оқу процесіндегі өз мүмкіншіліктерін іске асырады, орын табады және қанағаттанады, 
пәнге  деген  қызығушылығы  пайда  болады  және  дамиды  деп  есептейді.  Сол  үшін  тарих  сабақтарында 
сөзжұмбақ,  тест  құрастыру,  реферат  жазу  т.б.  тапсырмалар  беруге  болады.  Сондықтан  оқушылар 
тапсырмаларын  толық,  қызықты  орындау  мақсатында  көркем  әдебиеттерден,  газет-журналдардан, 
теледидар хабарларынан, Интернеттен жаңа ақпараттар алуға тырысады.  
Қазіргі кезде оқытушы сабақ мазмұны қызықты әрі жаңаша өтуі үшін өзінің бағалы уақытын қажетті 
материалды  іздеу  мен  жүйелеуге  жұмсайды.  Ол  үшін  басты  міндет  –  оқытуды  компьютерлендірудің 
концептуалды  аспектісін  жасау.  Осыған  орай  оқытуды  ақпараттандыруда  төмендегі  сәттерді  ескеру 
қажет. 
-  Оқыту  үрдісін  компьютерлендіру  кезінде  компьютерді  белгілі  бір  үрдістерде,  құбылыстарда, 
экономикалық жағдайда модельдеуге үйрету. 
- Компьютерлендіру оқытушыны оқыту үрдісінен шығарып тастамай, керісінше оқушымен неғұрлым 
тиімді жұмыс жасауға жағдай туғызуы керек. 
- Компьютерді алға қойылған педагогикалық мәселені сапалы және тез шешуге көмектесетін жағдайда 
ғана пайдалану қажет. Сондықтан оқытушы оқытудың жаңа әдіс тәсілдерінің бірі – «компьютер арқылы 
пәндік сабақтар» өткізуі қажет. 
Мектеп  оқушылары  Интернет  жүйесі  және  электронды  пошта  арқылы  әлемдегі  қоры  бай 
кітапханалардан қажетті мәліметтерді алады[3]. 
Электронды  оқулықтар  –  ғылыми  негізде  дайындалған  педагогикалық  ақпараттық  өнім.  Электронды 
оқулықты  дайындаудың  негізі  –  модульдік  оқытудың  педагогикалық  теориясы  болып  табылады.  Онда 
теориялық  тақырыптар  кеңінен  беріліп  түсіндіріледі,  графикалық  иллюстрациялар,  әртүрлі  суреттер 
арқылы теориялық білім толықтырылады.  
Бүгінгі  күні,  әсіресе  тарих  сабақтарында,  теледидар  -  негізгі  бір  білім  беру  жүйесінің  ақпараттық 
құралы.  Теледидар  бағдарламаларын  келесі  мақсаттармен  қолданамыз:  теледидар  бағдарламалары 
арқылы  оқушыларға  суреттелген  телелекция  тыңдайды;  документалды  кинолардан  оқушылар  мол 
қосымша  мәліметтер  алалады;  көркем  фильмдерден  балалар  үлкен  тәрбиелік  мектептен  өткен  болады; 
ақпараттық  бағдарламалар  оқушыға  күнделікті  өз  мемлекетінде,  жер  жүзінде  болып  жатқан  көптеген 
жаңалықтар беріп отырады. 
Қорыта  айтқанда,  әр  бір  ұстаз  заманға  сай  кәсібін  жетік  білетін,  өз  ісінде  жаңа  технологияны 
пайдаланатын, іс-әрекетінде компьютерлік жүйенің ақпараттық мүмкіндіктерін қолдана алатын біліктілігі 
жоғары  маман  болуы  керек.  Сонда  ғана  шағын  жинақталған  мектеп  оқушыларына  толық  қанды  білім 
беруге,  оларды рухани, мәдени, ғылыми құндылықтармен байытуға, жеке  тұлға ретінде қалыптастыруға 
толық жағдай жасалынады.  
Бүкіл  дүниежүзілік  білім  әлеміне  кіру  мақсатында  қазіргі  кезде  Қазақстанда  білімнің  жаңа  жүйесі 
құрылуда.  Бұл  үрдіс  педагогика  теориясы  мен  оқу-тәрбие  үрдісіне  нақты  өзгерістер  енгізумен  қатар 
жүргізіледі. Елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы өзгерістер білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол 
жеткен  табыстарды  сын  көзбен  бағалай  отырып  саралауды,  жастардың  шығармашылық  әлеуетін 
дамытудың,  мұғалім  іс-әрекетін  жаңаша  тұрғыда  ұйымдастыруды  талап  етеді.  Тәуелсіз  ел  болып,  өз 
алдына дербес мемлекет алғанымыз - үлкен жетістік. Ендігі жерде жас мемлекетіміздің әлем кеңістігінде 
өркениентті ел ретінде танымал болып, экономиканы өркендетіп, халықтың әлеуметтік жағдайын, білімі 
мен ғылымы, өнері мен мәдениеті өркендеп, халықтың әлеуметтік жағдайы дүние жүзі мемлекеттерімен 
теңесуі  үшін  ел  мүддесі  жолында  аянбай  тер  төгіп,  мағыналы  да,  маңызды  жұмыстар  атқару  – 
Республикамыздың әр азаматының парызы. Сондықтан бүгінгі таңда өмірдің жалғастырушысы – ертеңгі 
болашағымыз ел мен жердің иесі – жас ұрпақты лайықты тәрбиелеп өсіріп, сапалы білім беру қажеттілігі 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
254 
туындайды [4].  
Қазіргі  қоғамымызда әр мұғалім өз  іс-әрекетінде  қажетті өзгерістерді әр түрлі тәжірибелер жөніндегі 
мағлұматтарды жаңа әдіс-тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Сонымен қатар 
мектептегі оқу-тәрбие жүйесі, мұғалім–оқушы арасындағы қарым-қатынас жалпы оқытуды ұйымдастыру 
талапқа  сай  елеулі  өзгерістерді  қажет  етіп  отыр.  Мектеп  тәжірибесінде  жаңаша  жұмыс  істеп  жаңашыл 
технологияларды пайдаланып жүрген мұғалімдер бар. Бірақ олардың пікірінше жаңашыл әдіс-тәсілдерді 
іс  жүзінде  нәтижелі  қолдану  жолдарын,  инновациялық  үрдістерді  бір  жүйеге  келтіріп  оның 
педагогикалық  негіздерін  анықтау,  оларды  білім  беруді  дамытудың  негізгі  факторларына  айналдыру 
мәселелерін шешу қиындық тудырады [5].  
Сондықтан келер  ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық 
іс-әрекетінің  ғылыми-педагогикалық  негіздерін  меңгеруі  -  маңызды  мәселелердің  бірі.  Жаңа  рухани, 
эстетикалық  және  тәжірибелік  құндылықтардың  пайда  болуын  танымдық  эволюция  анықтайды. 
Ақпараттылық  әлемді  қоғаммен  шынайы  байланыс  сапасын  толықтыруды  қолдану,  әлеуеттіұштастыру 
жүйесін  кеңейтеді,  тұлға  –  қоғам  жүйесінің  дамуын  көрсетеді.  Бұл  жоспарда  Ю.А.Левада  әлеуметтік 
ақпаратты  көрсету  жорығында  үлкен  құндылық  танытқан.  Оның анықтауынша,  қоғамдағы  жеке  бастың 
қабылдау белгілерін 3 түрге бөлуге болады, құрылымдық ақпаратты, іргелілік ақпараты, амалды ақпарат 
болып бөлінеді[6].  
Құрылымдық ақпарат. Әлеуметтендіру бастапқы сатыдағы дара (жеке) меңгеруді дәстүрлік қатынас 
қоғамының  көмегімен  (отбасындағы  жеке  –аралық  қатынас,  шағын  топтарда,  мектепте)  өзіндік  ядро 
құрылымдық  жекелігін  құрайды;  сендіру,  орнату,  құндылықтан  хабары  болу,  білім  ақпаратының 
қабылданған нақты түрімен байланысы, біздің зерттеуімізде институттан тыс қаралу. 
Маңызды  ажыратылмайтын,  бастапқы  сыңары  болып,  институттан  тыс  білім,  отбасы.  Отбасындағы 
тәрбиенің  негізгі  құралы  болып  ана  тілі  саналады.  “Ана  тіл,–  дейді  К.Д.Ушинский  әділ,  дәл  анықтап  - 
”балаға  табиғатты  түсіндіреді,  оны  ешқандай  жаратылыс  зерттеушісі  түсіндіре  алмас  еді:  қоршаған 
ортадағы  адамдардың  мінез  –  құлқын,  қоғаммен,  ол  тұрған  ортаны,  оның  тарихымен  және  оның 
талпыныстарын бірде – бір тарихшы, олай таныстырмас еді, халық сенімін халықтық поэзияны бірде – бір 
эстетик  енгізе  алмас  еді,  осындай  ойлау  ұғымын  және  пәлсапалық  көзқарастарын,  бірде  -  бір  философ 
балаға  хабарлап  айта  алмас  еді.”  Ж.Ж.Наурызбай  дәл  белгілеп  көрсеткендей,  адамдардың,  негізінен,  өз 
халқының мәдениетінен шеттеуі, өз ана тілін білмеуі болып табылады - деген. 
Беріктік  (іргелі)  ақпарат.  Қоғамда  адамды  болашақта  тұрақтылықты  жарыққа  шығаратын  хабары 
болуы  тиіс,  мамандыққа  жекелей  тарту,  ғылымға,  өнерге,  адамның  артықшылығына,  арнайы  қатынас 
жолы  арқылы  және  білімді  қалыптастыру,  жеке  тұлғаның  мінезіндегі  қызығушылығының  қаншалықты 
өзектілігін,  ақпараттың  осы  түрінен  қабылданған  білім  байланысын,  біз  институттың  білімге  қатысын 
қараймыз.  
Амалды ақпарат. Амалды ақпарат - әр тұлғаның моральдық этикалық, құқықтық, идеологиялық және 
бүгінгі  қоғамдағы  басқа  да  ережелері:  бұндай  ақпараттық  таратушы  ерекше  арна  болып, 
бұқаралыққатынас жолы саналады. 
Берілген  ақпарат  түрі  педагогикада  салыстырмалы  жаңа  пайда  болу  көзқарасы  медиа  білім  деп 
аталатын  .  ”Медиа  білім”  ұғымының  бірнеше  баяндалуы  бар,  атап  айтқанда,  педагогикаға  бағыт, 
бұқаралық қатынас заңдылығын оқытқаны үшін алға басуы” (радио, кино, бейне және т. б.) 
“Ақпарат құралдарды пайдалану дағдысын меңгеру және СМИ – дің тарихтағы дамуы туралы қажетті 
білімнің  құны  және  қоғамдағы  өмірде  оның  рөлі,”  сонымен  қатар  кәсіби  дайындық  университеттер  мен 
арнайы  колледжде  оқыту  нәтижесінде  мынадай  курстар  оқытылатын,  компьютерлік  білім,  бұқаралық 
қатынас саласындағы немесе курстар, ақпарат мәселесіне арналған. 
Қоғамдық  пікірді,  құруда,  ақпараттық  бұқаралық,  сөзсіз  түрде  шешуші  рөл  атқарады,  солай 
болғандықтан,  олар  бұқаралық  аудитория.  Министерлік  берген  ақпарат  бойынша,  мәдениет  және 
қоғамдық  келісім,  қазақстандықтар  күнделікті  теледидардан  80,1%  хабар  алады,  мерзімдік  басылымнан 
оқу  40,6  %  Бұқаралық  ақпаратты  құралдардан  басқа,  медиа  білім  құралы  өзекті  жүйе  интернет  болып 
табылады.  Интернет  осы  уақытта  республика  тұрғынының  2,9  ғана  пайдаланады,  ғалымдар  интернетті 
бұқаралық ақпарат құралы деп қарайды. 
Медиабілім  –  бұқаралық  ақпарат  құралдарынан  және  өзекті  интернеттен  этнокөркемдік  мәдениет 
саласын  қабылдау  және  шығармашылық  амалдық  ақпаратты  өңдеу  бағыты.  Жеке  адамдық  дәлелдеу 
бірлігіндегі өзіне тән ұлттық өзіндік сана бөліктері бар, бүтіндік жеке адамның мазмұнды және амалдық 
бөліктерді  жекелей  алғы  шарттарын  қалыптастыру.  Осы  уақыттағы  рухани  дағдарыс  қоғамдағы  өзекті 
ақпараттылықты туғызады деп бақыланған, гумманитарлық кәсіптегі мамандар даярлағанда, басты көңіл 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
255 
бөлетін мәселе, білімдік әлеуетті ұлттық дәстүрлік мәдениетте, жас ұрпақ тәрбиесіне акпараттылық білім 
жағдайына қажетті тұрде пайдалану[7].  
Білім  берудің  сапасын  арттырудың  негізгі  бағыттарының  тағы  бірі  -  оқыту  үрдісін  жан-жақты  және 
жүйелі  түрде  компьютерлендіру.  Оқыту  үрдісін  компьютерлендірудің,  соның  ішінде,  математиканы 
компьютер  көмегімен  оқытудың  нәтижелілігін  зерттеудегі  ғылыми  проблемаларды  шешу  аса  маңызды 
орын  алады.  Бұған  себеп  оқу  үрдісін  компьютерлендіру  психологиялық-педагогикалық  іс-әрекеттердің 
негізгі бағыттарын жан-жақты қамтуы болып табылады. 
Оқу  үрдісі  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  өзара  байланыс  жүйесінде  құрылады.  Бұл  жүйеде  өзара 
байланысушы  субъектілердің  (мұғалім  және  оқушы)  өздерінің  атқаратын  қызметтері  бар.  Мұғалімнің 
міндеті - ол білімді беру ғана емес, сонымен бірге оны меңгеру үрдісін басқару, ал оқушының міндеті-оқу 
және  тәрбиелену.  Мұғалім  мен  оқушы  қызметінің  арасында  диалектикалық  бірлік  болғанда  ғана 
"мұғалім-оқушы"  жүйесі  өзінің  ең  биік  шыңына  жетеді.  Бұл  жағдайда  басқару  процесі  оқытуды 
жандандыру құралы арқылы жүзеге асады[8].  
Өз  жұмысында  компьютерді  қолданған  мұғалім,  өзінің  өткізетін  сабағының  сапасын  елеулі  түрде 
арттырады  және  оқушылардың  танымдылық  қызметін  ұйымдастыруды  белсенді  түрде  жүргізеді.  Бұл 
жағдайда математика пәні мұғалімінің міндеті оқушыларға әр түрлі математикалық есептерді компьютер 
көмегімен  шығару  мүмкіндігін  көрсету,  өз  бетімен  есеп  шығаруға  компьютерді  қолдануды  және  белгілі 
бір  типтегі  есептер  жиынтығын  шығаруға  арнаулы  қолданбалы  пакеттерді  пайдалануды  үйрету  болып 
табылады.  
 
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ : 
 
1. 
Шамова Т.И. Активизация учения школьников. – М.: Педагогика, 1982. – 208с. 
2. 
Әбілқасымова  А.Е.  Студенттердің  танымдық  ізденімпаздығын  қалыптастыру.  –  Алматы:  Білім, 
1994. – 192 б. 
3. 
Қараев  Ж.А.  Активизация  познавательной  деятельности  учащихся  в  условиях  применения 
компьютерной технологии обучения: дисс. ... док.пед.наук. – Алматы, 1994. – 314 с.  
4. 
Қоқымбаева  Т.И.  Халық  педагогикасының  құралдары  арқылы  бастауыш  сынып  оқушыларының 
танымдық белсенділігін дамыту: дисс. ... пед.ғыл.кан.– Алматы, 2000. – 149 б. 
5. 
Омарова  Р.  С.  Жоғары  оқу  орындарында  студенттердің  танымдық  іздемпздығын  қалыптастыру: 
дисс. ... пед.ғыл.кан.– Алматы, 2001. – 167 б. 
6. 
Мустояпова  АС.  Қазіргі  кезеңде  жоғары  сынып  оқушыларының  танымдық  белсенділігін 
қалыптастырудың педагогикалық шарттары: 
7. 
дисс. ... пед.ғыл. кан.– Алматы, 2004. – 167 б.  
8. 
7 Нұғыманов И.Н. Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың маңызы. – Алматы, 2006. 
9. 
8 Баймұхамедиев С.Қ. «Жаңа ақпараттық технология» Оқу құралы. - Алматы: Қаз ҰТУ, 2003 
 
 
 
НЕКОТОРЫЕ  ВОПРОСЫ  СОСТАВЛЕНИЯ  ТИПОВЫХ  УЧЕБНЫХ  ПЛАНОВ  СРЕДНИХ 
ШКОЛ 
 
Альпеисов Е.А., д.т.н., профессор 
 
Резюме 
 
 В данной статье автором рассматривается пути оптимизации представления типовых учебных планов 
среднего  образования  на  основе  ключевых  понятий  государственного  общеобязательного  стандарта 
среднего  образования  (начального,  основного  среднего,  общего  среднего  образования).  Определены 
базовое  содержание  каждого  уровня  образования  и  среднего  образования  (11-летнего  образования)  в 
целом. 
В частности, предложены 3 типовых учебных плана вместо 12-ти типовых учебных планов. Подобный 
подход  позволяет  оптимизировать  количества  учебных  программ  отдельных  предметов,  учебников  и 
учебных  пособий  с  учетом  разного  уровня  их  изучения,  четко  определить  круг  тестовых  вопросов, 
входящих в ЕНТ и создаваемых на основе базового уровня образования. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
256 
  
Түйіндеме 
 
 Бұл  мақалада  автор  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  орта  білім  (бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта 
білім)  стандартының  түйінді  түсініктерінің  негізінде  орта  білімнің  үлгілі  оқу  жоспарларын  жасауды 
оңтайландырудың  жолдарын  қарастырған.  Білім  берудің  әр  деңгейінің  және  толық  орта  білімнің  (11-
жылдық білім берудің) базалық мазмұндары анықталған. 
Мысал  ретінде,  12  үлгілі  оқу  жоспарларының  орнына  3  үлгілі  оқу  жоспары  ұсынылған.  Мұндай 
көзқарас жеке пәндердің оқу бағдарламаларын, әр деңгейде оқытылатын оқулықтар мен оқу құралдарын 
санын  оңтайландыруға  көмектеседі,  білім  берудің  базалық  деңгейінің  негізінде  құрастырылған  БҰТ-ге 
кіретін тестілік сұрақтардың шеңберін нақты анықтауға мүмкіндік береді.  
 
Summary 
 
 In this article considered by author the optimization ways of presentation of 
typical curriculum for secondary-level education based key concepts of state 
common standard of secondary – level education(primary, middle, secondary education). Determined basis of 
each level of education and secondary – level education (11 year education) generally. 
Practiculary, 3 curriculums instead 12 typical curriculums are presented. 
The approach like this allows to optimize the number of curriculums of separate subjects, learning books and 
educational guidance based on several levels 
of their studying, to determine test questions of CNT, constructed on the base of basis-level education. 
 
 Отсутствие  единого  подхода  в  формировании  типовых  учебных  планов,  являющихся  основными 
документами,  устанавливающимися  на  государственном  уровне  перечень  и  объем  учебных  дисциплин, 
порядок  их  изучения  не  позволяет  формировать  единые  требования  к  соблюдению  государственного 
общеобязательного  стандарта  образования,  в  частности,  среднего  образования  (начального,  основного 
среднего и общего среднего образования). 
Некоторую трудность в вопросе межпредметной и внутрипредметной связи вызывает практикуемое в 
настоящее  время  представление  типовых  учебных  планов  общеобразовательных  школ  разрозненно  в 
зависимости  от  языка  обучения  (казахского,  русского  и  уйгурского,  узбекского  и  таджикского  языков), 
направления 
обучения 
(общественно-гуманитарного, 
естественно-математического), 
предметов 
углубленного изучения. При таком подходе инвариантный компонент типовых учебных планов все время 
подвергается  изменению.  Эти  изменения  осуществляются  за  счет  вариативного  компонента  типовых 
учебных планов (дополнительные часы выделяются, например, для углубленного изучения предметов, и 
эти часы вариативного компонента передаются инвариантному компоненту).  
Таким  образом,  у  каждого  типового  учебного  плана  формируются  свои,  отличающиеся  от  других, 
инвариантный и вариативный компоненты. 
Такое  положение  дел  в  определенной  мере  приводит  к  несоблюдению  некоторых  требований 
государственного  общеобязательного  стандарта среднего  образования  (начального,  основного  среднего, 
общего  среднего  образования), утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 
23 августа 2012 года № 1080. 
 Например,  в  соответствии  с  пп.1)  п.3  данного  ГОСО  «базовое  содержание  образования  –  состав  и 
объем содержания среднего образования, подлежащего обязательному освоению в общеобразовательных 
организациях  независимо  от  их  форм  собственности,  типа  и  вида,  достаточного  для  продолжения 
обучения  на  последующих  уровнях  образования».  Формирование  типовых  учебных  планов  со  своими 
инвариантными  компонентами  в  зависимости  от  языка  обучения,  направления  подготовки  затрудняет 
четко выделить базовое содержание каждого уровня (начального, основного среднего и общего среднего) 
образования. 
Согласно  ГОСО  «инвариантный  компонент  типового  учебного  плана  –  совокупность  предметов, 
включенных  в  государственный  общеобязательный  стандарт  среднего  образования  и  обязательных  для 
изучения  в  общеобразовательных  организациях».  Из  этого  определения  становится  ясно,  что 
инвариантный  компонент  не  должен  зависеть  от  языка  обучения,  направления  обучения  и  от  объема 
предметов  углубленного  изучения,  и  он  должен  оставаться  постоянным  и  обязательным  для  всех  школ 
независимо от их форм собственности, ведомственной принадлежности, видов. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
257 
В  ГОСО  дано  следующее  понятие:  «базовый  уровень  освоения  содержания  образования  –  уровень 
освоения  обучающимся  обязательного  минимума  объема  знаний,  умений  и  навыков».  Исходя  из  этого, 
базовый  уровень  освоения  содержания  каждого  уровня  образования  определяется  инвариантным 
компонентом типового учебного плана соответствующего уровня.  
Совокупность  инвариантных  компонентов  всех  трех  уровней  образования  составляет  базовое 
содержание среднего образования и определяет базовый уровень освоения среднего образования.  
На основании изложенного в качестве примера ниже приводятся примерные типовые учебные планы 
начального,  основного  среднего  и  общего  среднего  образования.  При  этом  предметы  или  их  объемы 
часов,  которые  не  являются  обязательными  для  всех  (из-за  языка  обучения,  объема  изучаемых 
предметов), приведены в вариативном компоненте. Их приведение в инвариантном компоненте нарушает 
требование ГОСО об обязательности изучения всеми. 
Такой подход формирования типовых учебных планов позволяет:  
-  оптимизировать  их  количества,  сведя  их  до  минимума  путем  группирования  вокруг  базового 
содержания (инвариантного компонента); 
- определить базовое содержание образования на каждом уровне образования; 
- выполнять требования ГОСО к типовым учебным планам; 
- оптимизировать количества учебных программ отдельных предметов, учебников и учебных пособий 
с  учетом  разного  уровня  их  изучения  (общий  для  всех  уровень,  дополнительные  уровни,  связанные  с 
направлениями обучения, а также с углубленным изучением); 
- четко определить круг тестовых вопросов, входящих в ЕНТ и создаваемых на основе базового уровня 
образования. 
На  основе  изложенного,  приводятся  ниже  рекомендуемые  типовые  учебные  планы  каждого  уровня 
среднего образования. 
 
Пример 1. 
Типовой учебный план начального образования 
 
№ 
Образовательны
е 
области 
и 
учебные предметы 
Недельное количество часов по классам 
Нагрузка, часы 
1 
2 
3 
4 
недельн
ое 
годовое 
1. Инвариантный компонент 
I 
Язык 
и 
литература 
8 
7 
9 
9 
33 
1114 
1 
Грамота 
(чтение, письмо) 
7 
- 
- 
- 
7 
231 
2 
Казахский язык 
- 
2 
2 
2 
6 
204 
3 
Русский язык 
- 
- 
2 
2 
4 
136 
4 
Родной язык 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
5 
Литературное 
чтение  
- 
4 
4 
4 
12 
408 
6 
Английский 
язык 
1 
1* 
1* 
1* 
4 
135 
II 
Математика  
4 
4 
5 
5 
18 
608 
7 
Математика 
4 
4 
5 
5 
18 
608 
III 
Естествознани
е  
1 
1 
1 
1 
4 
135 
8 
Познание мира 
1 
1 
1 
1 
4 
135 
IV 
Человек 
и 
общество 
1 
1 
1 
1 
4 
135 
9 
Самопознание 
1 
1 
1 
1 
4 
135 
V 
Искусство 
2 
2 
2 
2 
8 
270 
10 
Музыка 
1 
1 
1 
1 
4 
135 
11 
Изобразительно
е 
искусство 
1 
1 
1 
1 
4 
135 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
258 
VI 
Технология 
2 
2 
2 
2 
8 
270 
12 
Трудовое 
обучение 
2 
2 
2 
2 
8 

жүктеу/скачать 4,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: