Хабаршы вестник

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(41), 2014 г. 
110 
В  современной  гуманитарной  науке  преобладает  взгляд  на  язык  как  на  инструмент  человеческого 
общения.  Коммуникативная  функция  рассматривается  как  важнейшая  функция  естественного  языка.  В 
лингвистической  литературе  широко  распространены  определения  языка  как  средства  коммуникации, 
средства  общения людей, апеллирующие к  его фундаментальной функции. Однако подобные  определе-
ния  «сужают  диапазон  языковых  возможностей,  направляя  внимание  исследователей  только  в  одном, 
хотя  и  очень  важном,  направлении.  В  этом  плане  можно  даже  сказать,  что  данное  определение,  взятое 
само по себе, является в какой-то мере искажающим правильную картину» [1]. 
Автором наиболее известной системной и непротиворечивой классификации функций языка является 
Р.Якобсон.  Классификация,  предложенная  Р.Якобсоном,  получила  широкое  признание  и  распростра-
нение  в  силу  своей  цельности,  логичности  и  последовательности.  Она  сообразуется  со  структурой 
речевого акта, компонентами которого являются «автор», «сообщение», «адресат», «код», «контекст [2].  
В  лингвистике  существует  узкое  и  широкое  понятие  метаязыка.  Метаязык  в  узком  смысле  слова 
сводится к лингвистической терминологии, т.е. к  корпусу лексем, описывающих и  объясняющих  строе-
ние и функционирование системы естественного языка. [3]. Под метаязыком в широком смысле, согласно 
определению Н.К. Рябцевой, понимаются «все языковые средства, референт которых способен присутст-
вовать в языке и речи; его главная ценность в способности эксплицировать все связанные с языком и его 
использованием явления, давать им метаимена и метаквалификацию» [4]. 
Метаязык  Хомского  вышел  из  недр  математической  логики.  Он  имеет  следующую  систему  обозна-
чений: 
 
символ “®” отделяет левую часть правила от правой (читается как "порождает" и "это есть"); 
 
нетерминалы обозначаются буквой А с индексом, указывающим на его номер; 
 
терминалы – это символы, используемые в описываемом языке; 
 
каждое  правило  определяет  порождение  одной  новой  цепочки,  причем  один  и  тот  же  не  терминал 
может встречаться в нескольких правилах слева. 
1. метаязык Хомского 
Пример модели на метаязыке для записи идентификатора (имени) 
A1→A  A2→0  A3→A1 
A1→B  A2→1  A3→A3A1 
A1→C  A2→2…   A3→A3A2 
A1→Z  A2→9 
2. расширенный языкХомского-ШутценБерже 
A1=A+B+C…+Z 
A2=0+1+2+…+9 
A3=A1+A3A1+A3A4 
3. БНФ 
<буква>: : = А|В|С...|Z 
<цифра>: : =0 |1|2...9 
<идентификатор>::=<буква>|<идентификатор><буква>|<идентификатор><буква>|<цифра 
Р.Якобсон  изначально  связывал  термины  «метаязыковая  функция»  и  «метаязык»  с  формированием 
речевых  навыков  ребенка.  Однако  само  понятие  «метаязык»  берёт  начало  из  логики  и  математики  и 
примыкает  к  ряду  таких  понятий,  как  метатеория,  метафигура,  метавеличина  и  т.д.  Интересным  для 
нашего  исследования  представляется  утверждение  ученых  о  том,  что  когда  говорят  о  языке  как  об 
объекте,  нужно  говорить  о  метаязыке.  Так  Ахманова  О.С.  определяет  метаязык,  как  «…  язык  второго 
порядка,  как  особая  семиологическая  система,  употребляемая  тогда,  когда  надо  говорить  о  языке  же, 
выступающем в качестве «языка-объекта» [5, с.3]. Так же считаем обоснованным утверждение Гвишиани 
Н.Б., что «Метаязык – это средство научного или метаязыкового общения, в котором язык реализует свою 
интеллектуально-коммуникативную  функцию  и  выступает  как  «язык  второго  порядка»  [6,  c.43].  Он  так 
же  считает, что  «естественный человеческий язык»  (язык-объект) по  отношению к языку выступает как 
«предмет  языковедческого  исследования»  [6].  Несомненно,  метаязык  характеризуется  определённым 
набором  лексико-грамматических  средств.  Ему  свойственно  употребление  определённых  лексических 
единиц,  зачастую  в  определённых  синтаксических  структурах-клише:  глаголов  со  значением  процесса 
речи,  умственной  деятельности  или  оценочного  суждения,  перформативное  употребление  глаголов, 
многочисленные  термины,  метаязыковые  символы  и  т.д.  Нам  представляется  правомерным  определить 
понятие  «метаязык»  как методологический термин, исходя из  утверждения Куликовой  И.  о том, что  он 
прямо  соотносится  с  понятием  терминологии  [7]  и  выступает  как  лингвистическая  система  знаков, 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(41), 2014 г. 
111 
определяющая  и  называющая  феномены  языка.  Так,  например,  Ахманова  О.С.  не  отождествляет  мета-
язык и терминологию. Она определяет терминологию как важную составляющую часть метаязыка. По ее 
мнению, метаязык включает «своеобразные сочетания слов и их эквивалентов», а так же «определённый 
социально-лингвистический  аспект:  данная  форма  мета  речи  отражает  специфику  того  или  иного 
лингвистического направления, эпохи и т.д.» [5, с.4]. В метаязык входит также общенаучная лексика, т.е. 
те  слова  и  словосочетания,  которые  используются  при  описании  не  только  данного  лингвис-тического 
объекта,  но  и  при  описании  другого  лингвистического  и  даже  нелингвистического  объекта:  система, 
структура,  анализ,  т.д.  Анализ  сфер  употребления  метаязыковых  выражений  показывает,  что  метаязык 
употребляется  как  в  повседневной  коммуникации,  так  и  в  научном  описании  языка.  Выделяют 
разговорный  метаязык  и  лингвистический  метаязык.  Разговорный  метаязык  находит  своё  применение  в 
повседневном  общении  людей,  где  присутствует  большое  количество  метакоммуникативных  высказы-
ваний  комментирующего,  уточняющего,  эмоционально-оценочного  характера,  используемых  коммуни-
кантами  в  речи.  Лингвистический  метаязык  –  это  язык  лингвистического  описания,  язык  научных 
выступлений и дискуссий, лишенный эмоций и изобилующий терминами.  
Лингвистическим  термином  он  называет  дающее  определение  метаязыковое  выражение,  которому 
придано  постоянное  общее  лингвистическое  понятие с  целью  достижения  однозначной  научной  интер-
претации [8].  
Назывное метакоммуникативное выражение – это название для выражений языка-объекта, о которых 
производится лингвистическое высказывание.  
Разно  функциональным  метакоммуникативным  выражением  называется  выражение,  которое 
употребляется в одном и том же тексте как в качестве назывного, так и в качестве дающего определение 
метакоммуникативного выражения.  
Основную  функцию  метакоммуникации  определяют  как  восстановление  и  профилактическое 
поддержание  согласия  между  партнерами  по  коммуникации.  Немецкий  лингвист  X.Зури,  анализируя 
функции  метакоммуникации,  считает,  что  использование  метакоммуникации  позволяет  говорящему 
занять определенную, продуманную позицию по отношению к ситуации и с помощью комментирования 
достигнуть определенной дистантной позиции по отношению к ней [9]. Основной причиной, затрудняю-
щей  коммуникацию,  он  считает  доминирование  одного  партнёра  по  коммуникации  над  другим.  Также 
Х.Зури  отмечает  обстоятельства, которые делают необходимым применение метакоммуникации. По  его 
мнению, возможна доля непонимания или отклонения от темы до  определенного момента при условии, 
если это не мешает процессу коммуникации, но в ситуациях, когда один из партнёров перестаёт понимать 
другого,  необходимо  введение  метакоммуникативных  средств,  способствующих  восстановлению  этого 
понимания.  
В теории коммуникации под метакоммуникативным потенциалом профессионала понимается, прежде 
всего  «прогноз  поведения  своей  аудитории,  умение  управления  процессом  передачи  информации  для 
достижения собственных целей» [11].  То  есть  метакоммуникация  включает  в  себя  как  процесс передачи 
информации, так и прогнозирование и учет реакции партнеров (термин В.И. Кабрина) [12] по коммуни-
кации  на  передаваемую  информацию. На  контекстно-коммуникативной  стадии  усвоения  предметного 
содержания общения в рамках ТТЕ также вычленяется специфический блок универсально-нормативных 
умений,  основной  функцией  которых  является  умение  осуществлять  свободную  коммуникацию  по 
содержанию будущей профессиональной деятельности как предмета профессионально-ориентированного 
общения.  Указанный  тип  универсально-нормативных  умений  предполагает  способность  осуществлять 
общение по широкому кругу профессионально-значимых проблем; вести дискуссионное профессиональ-
ное  общение, интервью, беседы; создавать целостные  дискурсы аргументационно-полемического харак-
тера, т.е. вести общение в контексте будущей профессии. 
На основании выше изложенного, мы делаем следующие выводы: 
1)  Когнитивно-лингвокультурологическая  методология  (совокупность  методологических  (теорети-
ческих)  принципов  в  организации  и  построения  теоретической  и  практической  деятельности)  иноязыч-
ного образования отражает и представлят собой деятельностную структуру научного познания комплекс-
ного и междисциплинарного конструкта «иноязык-инокультура-личность». 
Для  обоснования  «когнитивно-лингвокультурологической  методологии»  иноязычного  образования, 
выдвигаемой  в  нашей  работе  за  основу,  необходимо:  а)  дать  определение  такому  понятию,  как 
«принцип».  Под  «принципом»  понимаются  исходные  положения,  которые,  реализуясь  в  содержании, 
организации, методах и приемах обучения, определяют стратегию и тактику обучения. 
б)  выделить  систему  методологических  принципов  как  системообразующей  совокупности  способов 
научного  познания  «иноязычного  образования».  Состав  методологических  принципов  методологии 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(41), 2014 г. 
112 
иноязычного  образования  представлен  следующими  принципами:  коммуникативный,  когнитивный, 
концептуальный,  лингвокультурологический,  социокультурный,  развивающее  –  рефлексивный 
(личностно-центрированный). 
2)  В  иноязычном  образовании  базовой  компетенцией  считается  «межкультурно-коммуникативная 
компетенция», направленная на формирование «субъекта межкультурной коммуникации». Межкультур-
ная  коммуникация  –  это:  а)  адекватное  взаимопонимание  двух  участников  коммуникативного  акта, 
принадлежащих  к  разным  национальным  культурам  (Е.М.  Верещагин,  В.Г.  Костомаров);  б)  процесс 
общения вербального и невербального между коммуникантами, являющимися носителями разных куль-
тур и языков, иначе говоря, это совокупность специфических процессов взаимодействия людей, принад-
лежащих к разным культурам и языкам (И.И. Халеева).  
Определение  конечного  результата  иноязычного  образования  как  формирования  уровня  личности 
«субъекта межкультурной коммуникации» обусловлено тем, что в качественно-образовательном аспекте 
этот уровень: 
- является максимально достижимым в условиях отсутствия языковой и социокультурной среды; 
- характеризуется межкультурно-коммуникативной компетенцией; 
-  обеспечивает  способность  личности  осуществлять  межкультурную  коммуникацию  в  вариативных 
профессиональных и жизненных ситуациях. 
Целью формирования коммуникативной компетенции является  состоявшийся коммуникативный акт. 
Средства достижения этой цели компоненты, составляющие коммуникативную компетенцию (языковые 
знания и навыки, речевые умения).  
Лингвистическая (языковая)  компетенция  –  это  владение  знанием  о  системе  языка,  о  правилах 
функционирования единиц языка в речи и способность с помощью этой системы понимать чужие мысли 
и выражать собственные суждения в устной и письменной форме. 
3)  Общение – это процесс установления и поддержании целенаправленного, прямого или опосредст-
вованного  теми  или  иными  средствами  контакта  между  людьми,  то  под  профессиональным  общением 
подразумевается  форма  взаимодействия  субъектов  коммуникации  в  процессе  трудовой  деятельности 
людей  объединенных  общей  профессией  и  имеющих  собственную  подготовку,  которая  обеспечивает 
наличие общего фонда профессионально-значимой информации.  
Контекстное  обучение  -  обучение,  в  котором  динамически  моделируется  предметное  и  социальное 
содержание  профессионального  труда,  тем  самым  обеспечиваются  условия  трансформации  учебной 
деятельности  студента  в  профессиональную  деятельность  специалиста.  Основная  идея  контекстного 
обучения состоит в том, чтобы наложить усвоение студентом теоретических знаний на знания усваивае-
мой им профессиональной деятельности. В этом процессе предполагается достижение также следующих 
целей:  
–  развитие  личности  профессионала,  его  интеллектуальной,  предметной,  социальной,  гражданской  и 
духовной компетентности;  
 – развитие способности к непрерывному образованию, самообразованию. 
В теории коммуникации под метакоммуникативным потенциалом профессионала понимается, прежде 
всего  «прогноз  поведения  своей  аудитории, умение управления процессом  передачи    информации  для 
достижения  собственных целей» [11].  То  есть  метакоммуникация  включает  в  себя  как процесс передачи 
информации, так и прогнозирование и учет реакции партнеров (термин В.И. Кабрина) [12] по коммуни-
кации на передаваемую информацию.  
Такое  понимание  метакоммуникации  позволяет  говорить  о  метакоммуникативном  компоненте 
профессиональной компетентности человеко-ориентированных профессий. 
Суммируя  всё  вышесказанное,  можно  сделать  вывод  о  том,  что  метаязык  строится  на  основе  тех  же 
единиц,  что  и  язык-объект,  и  характеризуется  определённым  набором  лексико-грамматических  средств. 
Своё  выражение  метаязык  находит  в  метакоммуникации.  Коммуникация  –  важнейшая  составляющая 
человеческой жизни, она, по мнению Куликовой, представляет  собой  «речевое  общение, использование 
языка  для  общения  и  обмена  информацией,  обеспечивающее  нормальную  жизнь  социума  и  удовлетво-
ряющее психологическую потребность человека в контакте с другими людьми» [7, c.257].  
 
1. Соломоник А. Философия знаковых систем и язык. – Мн.: МЕТ, 2002. - с.244 
2. Jakobson R. Linguistics and Poetics // Selected Writings, vol. III. – Hague, 1981. - р.13 
3. Бенвенист Э. Общая лингвистика. – М.: Прогресс, 1974. – с. 85 
4. Рябцева Н.К. Язык и естественный интеллект / РАН Ин-т языкознания. – М.: Academia, 2005. – с. 439 
5.  Ахманова  О.С.,  Натан  Л.H.,  Полторацкий  А.И.,  Фатющенко  В.И.  О  принципах  и  методах 
лингвостилистического исследования. – М.: МГУ, 1966. – 167 с. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(41), 2014 г. 
113 
6.  Гвишиани  Н.Б.  Метаязык.  //  Языкознание.  Большой  энциклопедический  словарь.  –  М.:  Большая  Российская 
энциклопедия, 1990. – 297 с. 
7. Куликова И., Салмина Д. Введение в металингвистику (системный, лексикографический и коммуникативно-
прагматический аспекты лингвистической терминологии). – СПб.: Сага, 2002. – 351 с. 
8.  Жуков  В.Г.  Немецкая  разговорная  речь.  Материалы  к  практическим  занятиям  и  курсовым  работам  по 
лексикологии и стилистике. – М., 1983. – 73 с. 
9. Zuri H. Sprache und Kommunication. – Stuttgart, 1974. – 135 S. 
10.  Леонтович  О.А. Россия  и  США:  введение  в  межкультурную  коммуникацию:  учеб.пособие.  –  Волгоград: 
Перемена, 2003. - 399 с. 
11. Почепцов Г. Г. Теория коммуникации. – М. : Рефл
‐бук, Киев : Ваклер, 2001. – 40-41 с.  
12. Транскоммуникация: преобразование жизненных миров человека / под ред. В.И. Кабрина – Томск: Изд. Томск. 
Гос. Ун-та, 2011. - с. 15 
 
СТУДЕНТ ЖАСТАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР 
АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ЖАҚТАРЫ 
 
С.Асилбаева – ҚазМемҚызПУ «Кәсіптік білім» мамандығының магистранты 
 
Резюме 
В этой статье рассматривается теория о развити творческих способности студентов изпользуя новые технологий. 
Статья  в  первую  очередь  раскрывает  понятие  о  творчестве  и  необхадимости  творческой  способности  молодым 
студентам. В том числе связывает эффективные стороны творческий способностей с новыми технологиями. Также 
подчеркивает важность интернет ресурсов, мультимедийных технологий, электронных книг для развития творческих 
способностей у нынешних студентов.  
Summary 
This article is concentrated on theory of forming creative ability of students by using new technologies. The article opens 
the meaning of creativity and necessity of creative abilities to students. Creates effective sides of creative abilities with new 
technologies.  Also  establishes  importance  of  internet  resources,  multimedia  technologies,  electronic  textbooks  to  form 
creative abilities in nowadays students.  
 
Ақпараттық-коммуникациялық технологияның келешек ұрпақтың жан-жақты білім алуына,  іскер әрі 
талантты,  шығармашылығы  мол,  еркін  дамуына  жол  ашатын  педагогикалық,  психологиялық  жағдай 
жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол. Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технология-
ларды  пайдалану  арқылы  дамыта  оқыту,  дара  тұлғаны  бағыттап  оқыту  мақсаттарын  жүзеге  асыра 
отырып,  оқу-тәрбие  үрдісінің  барлық  деңгейлерінің  тиімділігі  мен  сапасын  жоғарлатуды  көздейді. 
Біріккен  ұлттар  ұйымының  шешімімен  «ХХІ  ғасыр  –  ақпараттандыру  ғасыры»  деп  аталады.  Қазақстан 
Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа 
кезеңіне  енді.  Қазіргі  кездегі  жаңа  әлемдегі  жаңа  Қазақстанның  білім  беру  мекемелеріндегі  студент 
жастарды оқыту мен тәрбиелеу  олардың бойында жеке тұлғалық қасиеттерінің жан-жақты қалыптасуы-
мен тығыз байланысты. Бұл мәселе дүниежүзілік қауымдастықта әлеуметтік-экономикалық, мәдени және 
рухани  дамудың  басты  факторы  ретінде  жариялануда.  Сондықтан  да,  жалпы  жоғары  білім  беретін  оқу 
орындарындағы  студент  жастардың  жаңа  технологиялар  арқылы  шығармашылық  қабілетін  дамыту 
мәселесі оқу-тәрбие үрдісіндегі өзекті мәселелердің бірі болуда. Қазір жаңа технологияларға байланысты 
жоғары  педагогикалық  білім  беруді  жетілдірудің  алатын  орны  ерекше.  Елбасымыз  Н.Ә.  Назарбаев 
педагогикалық  жоғары  оқу  орындарының  алдына  бәсекеге  қабілетті  ұрпақ  тәрбиелей  алатын  жаңа 
тұрпаттағы ұстаз дайындау  міндетін қойып  отыр. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең  білгірі 
болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік 
және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беуде жаңалыққа жаны құмар, 
шығармашылықпен  жұмыс  істеп,  оқу  мен  тәрбие  ісіне  еніп,  оқытудың  жаңа  технологиясын  шебер 
меңгерген  жан  болғанда  ғана  білігі  мен  білімі  жоғары  жетекші  тұлға  ретінде  ұлағатты  саналады.  Заман 
ағымына  сай  ұстазды  даярлайтын  бағыттардың  бірі  ретінде  жоғары  педагогикалық  оқу  орындарындағы 
студент  жастардың  шығармашылық  қабілетін  жаңа  технологиялар  арқылы  қалыптастырудағы  қазіргі 
заманғы  электронды-техникалық  орталар  мен  ақпараттарды  тасымалдау  құралдары  жылдан-жылға 
жетілдіріліп, білім беру мекемелерінде түрлі міндеттерді шешу үшін жаңа мүмкіндіктері ұсынылды [1].  
Адам  шығармашылық  жұмыспен  шұғылданған  кезде  оның  бойындағы  барлық  рухани  күштер  іске 
қосылады,  таным,  түйсік,  пайымдау,  оқу  мен  тәжірибе  кезінде  жинақталған  шеберліктері,  әсіресе,  қиял 
арқылы ойлау үдерісі шығармашылық жұмыста өз нәтижесін береді.Демек, шығармашылық қабілет оқу 
мен тәрбиелеудің белгілі бір мақсатты көздеген жаңашыл техникалық нысандарды жасау құралы ретінде 
қарастырылады [2].  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(41), 2014 г. 
114 
Кез  келген  кәсіби  іс-әрекет  шығармашылықтың  бір  көрінісі  болады,  яғни  ғылыми  шығармашылық 
табиғи мәнді кемелденудің жемісі, жалпы алғанда құрылымдық деңгейінің жоғарылауы. Демек, болмыс 
заңдылығынан  адамзатты  шығармашылыққа  жетелейтін  реттілік  пайда  болады:  қозғалыс  –  даму  – 
орындау – шығармашылық. Шығармашылық нәтижесі іздену барысында пайда болатын затта, іс-әрекетте 
және ойда орындалады. Олай болса, шығармашылық адам іс-әрекетінің барысы тәрізді маңызды сипатта 
болады.  Шығармашылық  жаңаның,  бұрынғыны  қайталамайтын  ойлау  қабілетінен  туындаған  өнімнің 
пайда  болуына  жеткізеді.  Шығармашылықты  танып  білудің  жолдары  философияда,  психологияда  және 
педагогикада қарастырылған. Шығармашылық – жалпы айтқанда, тұлғаның жасаған жаңаша өзгерістері 
мен  іс-әрекеттері.  Студенттердің  білім  мен  дағдылары  оқу  қызметінде  жүзеге  асырылған  жағдайда  ғана 
шығармашылық нәтижесін береді. Осындай іс-әрекеттер шығармашылық идеялар, ойлар тудыра отырып 
жаңалық енгізуге әсерін тигізеді. [3].  
Студент  жастардың  шығармашылық  қабілетін  қалыптастырудың  тиімді  жақтарының  бірі  жаңа 
технологиялар негізінде ұйымдастырудың іс жоспарын жасауды белгілеу керек. Себебі жаңа технология-
лар  арқылы  олардың  өзіндік  іздену  белсенділігі,  ой-толғаныс  және  іс-әрекет  белсенділігі  артады,  тұлға-
ның жаңа материалдық немесе рухани байлықға ие болуымен сипатталады, ойлау қабілеттерін дамытуы-
на  жағдай  туғызады.  Ендеше  жоғары  оқу  орындарында  студент  жастардың  шығармашылық  қабілетін 
қалыптастыруда жаңа технологияларды қолданудың тиімді жақтарын төмендегідей қарастырсақ: 
-  студент  жастардың  шығармашылық  қабілетін  жаңа  технологиялар  арқылы  қалыптастыру  үшін 
қажетті оқу-тәрбие үдерісі жаңа технология құралдарымен жабдықталуы. 
-  студент  жастардың  шығармашылық  қабілетін  жаңа  технологияларды  қолдана  алатын  қабілеттері, 
біліктіліктері мен дағдыларының қалыптасуы. 
- студент жастардың шығармашылық қабілетін жаңа технологиялар арқылы қалыптастыруды сабақтан 
тыс оқу үрдісінде енгізу. 
   
Мұндағы  студент  жастардың  шығармашылық  қабілетін  қалыптастыруда  жаңа  технологияларды 
қолданудың  тиімді  жақтары,  студент  жастарға  рухани,  интеллектуалдық  тұрғыда  әсер  етіп,  олардың 
тұлғалық  және  кәсіби  сапалық  қасиеттерін  дамытуда  жаңа  технологияларды  қажетсіне  отырып,  өз 
шығармашылық  қабілеттерін  қалыптастыруы.  Мұнда  жаңа  технологиялар  дегеніміз  компьютердің 
көмегімен ақпараттарды дайындау, жинау, жеткізу және өңдеу технологияларын айтамыз [4].  
Студент жастардың жаңа технологияларды пайдалану арқылы шығармашылық қабілетін қалыптасты-
руына негізінен мынадай міндеттерді шешу қажет: 
-  студент  жастардың  өзіндік  жұмысын  шығармашылықпен  орындауда  қазіргі  ең  жоғары  дәрежеде 
дамып  келе  жатқан  интернет  желісі  мен  Web  технологияларды,  мультимедиялық  технологияларды, 
электрондық оқулықтарды тиімді пайдалануға бағыттау; 
- қазіргі жаһандану замандында студент жастардың тұлғалық сипаттарын дамыту негізінде шығарма-
шылық қабілетке дайындау; 
- бірлесе отырып шығармашылық жобаларды орындай отырып, қарым-қатынас қабілеттерін дамыту; 
- жаңа технологияларды  қолдану негізінде  саралап, салыстырып, талдау жасай  отырып шығармашы-
лық ойлауды дамыту; 
-  студент  жастар  бір  мәселені  ала  отырып  оны  талдауда  оңтайлы  шешім  қабылдай  білу  іскерлігін 
қалыптастыру; 
- жаңа технологияларды шығармашылықпен өңдеу іскерлігін қалыптастыру; 
Қазіргі  білім  беру  жүйесіндегі  жаңа  технологияларды  пайдалану  оқыту  үдерісін  толық  өзгертуге, 
оқытудың  жеке  тұлғаға  бағытталған  моделін  жүзеге  асыруға  септігін  тигізеді.  Қазіргі  оқу  құралдары 
оқыту  түрлерін  жетілдіруге  мүмкіндік  береді.  Сонымен  қатар,  оларды  студент  жастар  өздігінен  білім 
алуын  ұйымдастыруда  әдістемелік  құрал  ретінде  атқаратын  жұмысының  маңызы  өте  зор.  Қазіргі 
компьютерлер  мен  интерактивті  бағдарламалық  әдістемелік  құралдар  педагог  пен  білім  алушылардың 
әрекеттесу формаларын өзгертіп оқытушыны ақылдаса отырып көмектесетін құрал ретінде қарастырады. 
Ал мұндай өзгеріс студент жастардың білімге деген ынтасын арттырып, сабақтың нәтижелік бақылаудың 
жаңа  модельдерін  іздеуге  итермелейді,  оқытудың  жеке  адамға  бағытталған  қызықты  түрлерін  енгізуді 
керек  етеді.  Қазіргі  жаңа  технология  құралдарына  білім  беру  мақсатына  қарай  мультимедия  техноло-
гиясы,  гипермедия  технологиясы,  электрондық  оқулықтар,  интернет  технологиясы,  қашықтан  оқыту 
технологиясын айтуға болады. Осы аталған жаңа технолгиялардың ішінен студент жастардың шығарма-
шылық қабілетін қалыптастыруына септігін тигізетін қажетті технологияларды қарастырсақ. 
1.  Интернет  технологиясы  интернет  желісі  мен  электрондық  пошта  арқылы  әлемдегі  қоры  бай 
кітапханалардан  өздеріне  қажетті  материалдарды  ала  отырып  шығармашылық  қабілеттерінде  пайдала-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(41), 2014 г. 
115 
нады.  Сонымен  қатар,  интернет  желісі  арқылы  кез-келген  елдегі  білім  жаңалықтарымен  сусындап,  өз 
мемлекетімімізбен  салыстыра  саралай  керек  деген  мәліметтерді  алып  шығармашылық  іс-әрекеттерін 
жүзеге асыруга зор мүмкіндік береді. 
2.  Мультимедиялық  технология  арқылы  бейнелік  және  аудиоэффектілік,  әр  түрлі  мультибағдарлама-
лық  мүмкіндіктері  студент  жастардың  өз  білімін  арттыруға,  шығармашылық  қабілетін  дамытуға  көмек-
теседі. 
3.  Электрондық  оқулықтар  –  теориялық  материалды  графикалық  иллюстрация  түрінде  қабылдап, 
студент жастардың жоғары белсенді дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді, оқыту үдерісін 
саралауға, жан-жақты ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге соның негізінде шығармашылық-
пен жұмыс істеуге көмектеседі. 
Осындай жаңа технологияларды қолданған кезде:  
1. Оқу түрткісінің кемшіліктері себеп болған пәндік қиыншылықтар ығыса түседі; 
2.  Студенттер  компьютер  қатысқан  сабақтарға  көбірек  қызығып,  олармен  жұмыс  істегенде  өздерін 
ыңғайлы сезінеді;    
  
 
 
    
3.  Студенттер  арасындағы,  студенттер  мен  компьютер  арасындағы  қатынастың  сипаты  өзгереді;  - 
топтың  ауызбірлігі  артып,  өзін-өзі  және  басқаларды  сыйлаумен  қатар,  сыншыл  көзқарас,  өзінің  және 
басқалардың  мүмкіндіктерін,  сондай-ақ  компьютердің  де  мүмкіндіктерін  дұрыс  бағалай  алу  қабілеті 
артады;   
4. Компьютерлік желіде жұмыс  істегенде, аса маңызды әлеуметтік дағдылар қалыптасады: әдептілік, 
жауапкершілік,  басқа  адамдардың  ұстанымын  ескере  отырып,  өз  мінез-құлқына  ие  болу  –  қарым-
қатынастың гуманистік түрткілері.  
Мұндағы  жаңа  технологияларды  оқытуда  үнемі  қолдану  қоғамды  ақпараттандырудың  жалпы 
принциптеріне  сай білім  беруді  сапалы түрде  көтереді.  Шығармашылық қабілетін ұйымдастыруда жаңа 
технологияны білу мұғалім мен жоғары оқу орнының студенті үшін өте маңызды [5]. ЖОО-ның студенті 
– болашақ мұғалім, сондықтан ол педагогикалық мамандықға қалыптасу мақсатында, төмендегі мәселе-
лерге баса назар аударуы керек: 
- болашақ мамандығына жан-жақты шығармашылықпен келу керек; 
- шығармашылық қабілетін өздігінен қалыптастыру үшін жаңа технологияларды мейлінше кең көлем-
де қолдану керек; 
- шығармашылық қабілетін жан-жақты қалыпастыру үшін міндетті түрде қазіргі жаңа технологиялар-
мен өзара байланыс орнату;     
 
Жоғарыда айтылғандай, оқу әрекетінің сапалы болуы, шығармашылық әрекетке байланысты. Студент 
жастардың оқу әрекетіндегі  шығармашылығын қалыптастыруда оқыту әдістерінің дұрыс іріктелуі, дәріс 
мазмұнына сай таңдалуы, жаңа технологияларды тиімді пайдалана білу, білім алу үдерісінің табыстылы-
ғымен  сипатталуын  көздейтін  мақсаттың  мәні.  Ендеше  жаңа  технологияларды  студент  жастардың 
шығармашылық  қабілетін  қалыптастырудың  тиімді  жақтары  мол:  білім  алуға  қызығушылығын  оятады, 
дамытады, ақпаратты өңдеуге, табуға, салыстырып талдауға, мәтін жазуда суреттермен кестелерді сызуға, 
қателерді тез арада жөндеуге, т.б опперацияларды орындауға көмектеседі [6]. 
Қорыта  айтқанда,  жаңа  ақпараттық  технологиялар  арқылы  студент  жастардың  шығармашылық 
қабілетін қалыптастырудың тиімді жақтары:  сақтаушы, ұтымды  етуші және жасампаздық (шығармашы-
лық).  Жаңа  технологиялар  еңбекті,  уақыт  пен  заттық  қорларды  үнемдейді  (принтер,  сканер,  ксерокс). 
Шығармашылық  қабілетті  жаңа  ақпараттарды  пайдалану  арқылы  қалыптастыру  ең  қажетті  саналы 
әрекеттің  бірі  болып  табылады.  Қазіргі  заман  ағымына  сай  интернет,  компьютерлік  бағдарламалар 
арқылы жұмыс жасап, өздігінен үйренгендерге мүмкіндігі мол жолдар ашылатыны сөзсіз.  
 
1. Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан. Елбасы Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 15 наурыз, 2007. 
2. Өстеміров К., Шәметов Н., Васильев И. Кәсіптік педагогика: колледж, университет студенттеріне арналған 
оқулық. - Алматы: ТОО «Наз-9» ЖШС, 2006. - 280 б.  
3. Выготский Л.С. Психология искусства. - М.: Педагогика, 1991. - 279 с. 
4. Камардинов О. Информатика. - Алматы: Ғылым, 2004. - 272 б.  
5. Тажигулова А.И. Интеграция современных теорий учебника, сущности процесса обучения, закономерностей 
познавательной  деятельности  и  педагогических  возможностей  информационно-коммуникационных  технологий.  – 
Алматы, 1999. – 140 с. 
6.  Бейсенова  Г.И.  «Студентердің  шығармашылық  іс-әрекетін  ақпараттық  технологияларды  қолдану  арқылы 
қалыпастыру» пед.ғыл.кан.дисс. – Алматы, 2009. 

жүктеу/скачать 3,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: