Халықаралық Бизнес Уневерситеті Қаржы және есеп кафедрасы
жүктеу/скачать 0,92 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- R 2 0 ; 0 , 0 9
- R 2 0, 4 9 ;1
| Салық жүйесі
Мемлекет табыстарының негізгі көзі салық болып табылады. Салықтағы кез келген өзгерістер саяси күрестің, ақпарат құралдарындағы сынның объектісі болады. Салыққа назар аудару соңгы екі мың жылдықта толық ақталған болып қалады, өйткені салықтар-бұл а) салық төлеушілердің табысынан шегерім, а) қазіргі заманғы мемлекеттің табыстарының негізгі көздері; 6) рыноктық экономиканы реттеудің тиімді құралдары (бюджеттік және акша-кредит құралдарымен ұштастырылуы). Осындай жағдайда келесі анықтама шығады: Салық - бұл алдын ала белгіленген заңды тәртіпте шарушылық субъектісінің табысының бір бөлігін мемлекет пайдасына алу. Тарихи салықтар мемлекеттің пайда болуымен бірге туындайды. Салықтар қанша ғасырдан бері бар болса, экономикалық теория салық салудың оңтайлы қағидасын соншалықты іздеуде. Оның бірінші қағидасын А. Смит қалыптастырды. Оның көзқарастары негізінде салық салудың екі ірі тұжырымдамасы калыптасты. Біріншісі - салық төлеуші оған мемлекет көрсеткен кызметтен пайдаға салық үйлесімді болуы қажет деген идеяға негізделген. (А. Смит мысалы: жолды кім пайдаланса, жөнделуін сол төлеуі тиіс) Екінші тұжырым алынған табыс мөлшеріне салықтың байланысты болуын қарастырады. Қазіргі заманғы салық жүйелері қағидалардын бірнеше түрін пайдаланады: •Жалпылығы, яғни барлық экономикалық қамту. • Тұрақтылық, яғни салықтардың барлық түрінің және мезгілді салық мөлшерінің біркалыптылығы. • Жүктемені тең бөлу, яғни барлық салық төлеушілер үшін сол мөлшерлеме бойынша сәйкесті салық төлету. • Міндеттілік. • Мәжбүр ету, яғни төлемнің сәйкесті болмай қалмайтыны, салықты есептеу мен төлеуде субъектінің тауелсіздігі. Салық жүйесі дегеніміз салықтың жиынтығы (алымдар), сондай-ақ салықтық бақылау әдістері мен нысандары және салық заңын бұзбауға жауапкершілік. Салық жүйесінің негізгі түсініктері: салықтық ауыртпалық, салық базасы, салық мөлшерлемесі, салық жеңілдіктері, салық салудың шегарасы. Салық жүйесінің түрлері: (корпорация пайдасына салық салу әдістерінен тұратын негізгі айырмашылықтар). • Қосарланған салық салудың классикалық жүйесі. • Корпоративтік салықтан корпорациялық бөлінетін пайданы толық босату жүйесі. • Акционерлер деңгейінде салық салуды төмендету жүйесі. Салықтың төрт маңызды қызметтері: қазыналық, әлеуметтік, реттеушілік, ынталандырушылық. Салық жүйесі барлық әлемде жалпы колданылатын бірқатар қағидаларда негізделуі тиіс: жария, ашықтық, төлету мен есептеудің қарапайымдылығы, салық жүйесінің икемділігі, салық төлемінің бұлтартпастығы, салық жүйесінің тұрақтылығы. Экономиканы салықтық реттеу әдістері салықтар мен алымдарға заңның енгізілуімен, салық салуға мөлшерлемені белгілеумен, салық жеңілдіктерін берумен байланысты. Регрессия теңдеуі: Уесеп=3104526,61+1,16х Осы регрессия теңдеуі арқылы мемлекеттің жағдайын сипаттауға болады. Ал осы модельдің маңыздылығын анықтау үшін детерминация коэффициенті (индексі) мен Аппроксимацияның орташа қателігін табамыз.
Қортындылай келсек,құрылған модельдер сапасын анықтау үшін анықтылық коэффиценттерін талдау қажет. Анықтылық коэффициенті бойынша келесі тұжырымдар жасауға болады: Егер R 2 0 ; 0 , 0 9 болса, онда х және у айнымалыларының байланысын табуға арналған модель жарамсыз; Егер R 2 0 , 0 9 ; 0 , 4 9 болса, онда регрессиялық моделді статистикалық талдаудан кейін пайдалануға болады. Егер R 2 0, 4 9 ;1 болса, онда құрылған модельді у айнымалысын талдауда пайдалануға әбден болады Салық жүйесін жетілдіру бағыттары: •Тұрақты, түсінікті және бірыңғай салық жүйесін құру. •Жалпымемлекеттік, топтық және жеке мүдделердің келісімін қамтамасыз ететін ұтымды салық жүйесін құру. •Аймактық және жергілікті салық жүйесін дамыту. •Салық заңының ықпалдылығын көтеру, салықтын бірыңғай құқықтық базасын қалыптастыру, салықтық құқық бұзғаны үшін жауапкершілік жүйесін жетілдіру, салық әкімшілігін жаксарту. 2021 жылғы Мемлекеттік бюджеттің салықтық түсімдерінің құрылымы Тікелей және жанама салықтар деп бөлінеді. Тікелей жеке немесе заңды тұлғаның табысынан өндіріп алынады, ол нақты және жекеге бөлінеді. Нақты тікелей салыққа жер салығы, бағалы қағаздарға алымдар енеді. Жеке тікелей салықтар: азаматтардан алынатын табыс салығы, табыс көзінен немесе декларация бойынша өндіріп алынатын салықтар; пайдаға, мұраға, сыйга, мүлік бойынша және т.б. салыктар. Жанама салықтар тауарлар мен кызметтерге үстеме салықтарды көрсетеді, олар тауар (қызметтер), тарифтер бағасына тікелей қосылады. Олар үш түрлі болады: акциздер, ҚҚС (НДС), сатудың кейбір түріне салықтар, кедендік баж салықтары. 2001 жылы Қазакстанда Салық кодексін енгізу салық жүйесін реформалаудың жаңа сатысының бастауы болды, ол қазақстандық салық салудың халықаралық қағидаларын енгізуге көмектесті, елдін салық заңдылықтарын айқын, түсінікті карапайым етті.
Пайдалнған әдебиеттер тізімі: Stat.gov сайты Э жүктеу/скачать 0,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|