Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары актуальные проблемы формирования культуры

288 

 

морально-психологические  качества;  если  он  выпускник  учебного 

заведения  транспортной  направленности,  –  с  историей  обучения, 

дисциплины.  В  период  первого  месяца  работы  необходимо  ознакомить 

молодого  работника  с  большинством  возможных  ситуаций,  когда 

происходят  нарушения дисциплины, и с тем, которые накладываются за 

это наказания, взыскания. Чаще всего нарушения происходят именно из-

за  незнания  особенностей  поведения  в  той  или  иной  профессиональной 

ситуации или непонимание ее сложности. 

4. Недостаточная информированность об особенностях оформления 

документации и взаимосвязи между структурными подразделениями. 

Коллектив предприятия до прихода молодого работника чаще всего 

является  уже  сложившейся  социально-психологической  группой  с 

постоянными  внутренними  взаимосвязями.  Очевидно,  для  того,  чтобы 

войти  в  нее,  молодому  работнику  потребуются  определенные  усилия. 

Подобные же усилия потребуются и со стороны коллектива. Поэтому на 

первый  период,  когда  межличностные  контакты  еще  не  налажены, 

ответственность  за  информирование  молодого  работника  должен  взять 

на  себя  руководитель.  Не  раскрывая  своего  отношения  к  внутренней 

стороне  деятельности  коллектива,  необходимо  периодически  инфор-

мировать молодого работника о процессах, происходящих в коллективе.  

Для  профессиональной  адаптации  молодого  работника  наставник 

должен  научить  его  всем  правилам  и  «секретам»  оформления  доку-

ментов.  Наставнику целесообразно вести контроль по всем документам, 

которые оформляются молодым специалистом. 

5. Трудности  в  адаптации,  связанные  с  материально-экономи-

ческими условиями. 

Для  профессиональной  адаптации  молодой  работник  должен  быть 

проинформирован обо всех особенностях работы и, в первую очередь, о 

материально-экономических  условиях.  Стоит  рассказать  о  реально 

существующей 

ситуации, 

перспективах 

развития 

организации, 

финансовом  и  материально-техническом  обеспечении  подразделения, 

заработной  платой,  об  обеспечении  жильем,  средствами  связи,  формой, 

об  организации  питания.  Это  позволит  предотвратить  целый  ряд 

трудностей, связанных с обманутыми ожиданиями и, главное,  халатным 

отношением к работе, нарушением дисциплины и закона, увольнением. 

6. Трудности в установлении отношений с руководством. 

В  период  адаптации  руководитель  является  «проводником» 

молодого работника. Для работника, который адаптируется, отношение к 

работе,  к  коллективу  во  многом  зависит  от  отношения  руководителя  к 

нему,  оценки  его  деятельности.  Придерживаясь  формулы  «строгий,  но 

справедливый»,  необходимо  интересоваться  процессом  адаптации  не 

только  с  точки  зрения  оценки  дисциплины  и  результатов  деятельности, 

но  и  с  точки  зрения  личностных  переживаний  работника.  Ни  в  коем 

случае  нельзя  оценивать  деятельность  молодого  работника  по  тем  же 

критериям, что и профессионала. 

289 

 

В целом в отношении молодого работника следует избегать позиции 

«он  молод  и  еще  ничего  не  заслужил»  и  помнить,  что  потраченные 

усилия  и  время  на  помощь  ему  в  адаптации,  систематический  контроль 

этого  процесса  приведет  к  успешному  преодолению  трудностей 

адаптации и повышения эффективности его деятельности. 

Для  сокращения  срока  адаптации  и,  как  следствие,  обеспечения 

высоких  результатов  деятельности  предприятия  в  целом  на  рынке 

транспортных  услуг  необходимо  разработать  систему  адаптации  на 

предприятиях, которая бы учитывала следующие рекомендации: 

1.  Успешность  профессиональной  адаптации  во  многом  зависит  от 

информированности 

работника 

об 

особенностях 

деятельности, 

организационных процессах, происходящих в  подразделении, в  котором 

он  работает.  Молодой  работник  в  период  профессиональной  адаптации 

должен с помощью наблюдения, изучения рабочих документов, беседы с 

работниками и руководством выяснить для себя следующие вопросы: 

Какие задачи выполняет подразделение? 

Сколько таких задач выполняется? 

Как часто они выполняются? 

Кем они выполняются? 

Какими документами регламентируется их выполнение? 

С помощью каких методов они выполняются? 

Сколько времени занимает у опытных работников (профессионалов) 

выполнение этих задач? 

Кем и на основе каких критериев контролируется их выполнение? 

Что  ожидает  исполнителя  в  случае  успешного  и  неуспешного  их 

выполнения? 

2. Успешность  профессиональной  адаптации  зависит  также  от 

осознания  работником  целостной  картины  профессиональной  деятель-

ности подразделения в комплексе с другими службами, его места и роли 

решения профессиональных задач. Для этого необходимо ознакомиться с 

деятельностью всех структурных подразделений предприятия и принять 

участие в как можно большем количестве производственных операций и 

действий,  которые  в  них  выполняются.  Например,  выяснить,  что 

предшествует выходу транспортного средства на линию. 

3.  На  успех  адаптации  влияет  знание  и  соблюдение  моральных 

принципов  профессионального  коллектива.  Для  того,  чтобы  составить 

представление  о  моральных  принципах,  которые  существуют  в  данном 

подразделении, необходимо: 

– в  том,  что  касается  морально  значимых  поступков,  которые 

совершают другие (более опытные) работники, отслеживать их результаты 

и реакцию на них окружающих (руководителей, коллег, граждан); 

– на основе наблюдения за результатами соблюдение или нарушение 

моральных  норм  научиться  различать  и  отделять  официальные  нормы, 

которые  формально  декларируются,  от  реально  существующих  (корпо-

ративных  и  др.).  При  этом  стараться  придерживаться  тех  норм,  за 

несоблюдение которых происходит наказание. 

290 

 

4. Успешной адаптации помогает наличие человека, который мог бы 

быть  для  неопытного  работника  «эталоном»  в  профессиональной 

деятельности.  Для  примера  можно  выбрать  работника  с  определенным 

стажем  работы  в  этом  подразделении,  который  необязательно  должен 

быть лучшим, но и не должен быть аутсайдером. Хорошо, если это будет 

среднестатистический  работник,  но  он  должен  быть  откровенным, 

вызвать чувство доверия и позитивное эмоциональное отношение к себе 

со стороны молодого работника. 

В  ходе  работы  в  течение  периода  адаптации  следует  пытаться 

установить  с  ним  неформальный  контакт,  находиться  рядом  с  этим 

работником,  ненавязчиво  наблюдать  за  его  работой,  интересоваться,  что 

он  делает  и  почему  он  делает  именно  так.  Это  касается  также  и 

отношений  данного  работника  с  другими  людьми:  с  руководителями, 

представителями других служб и подразделений, с гражданами и др. 

С  помощью  этого  человека  необходимо  также  проверять  свои 

выводы,  наблюдения  относительно  процессов,  которые  происходят  в 

подразделении. 

5.  С  помощью  наблюдения  выбрать  среди  работников  такого,  кто 

создает впечатление наиболее уравновешенного (спокойного, довольного 

работой и жизнью), и учиться у него распределять свое время и энергию: 

выяснить в этом контексте, как он работает, как отдыхает (сколько у него 

свободного  времени  и  как  он  его  планирует),  особенности  его 

психологической защиты в ситуациях стресса и перегрузки, особенности 

и принципы планирования работы. 

6. Выделить  среди  работников  наиболее  опытного  в  профессио-

нальном  плане  и  при  действительно  сложных  профессиональных 

вопросах  обращаться  к  нему  за  помощью  относительно  оптимальных 

средств их решения. 

7. Уважение  к  человеку,  который  является  «экспертом»  в  данном 

профессиональном  коллективе,  также  помогает  приспособиться  к  этому 

коллективу и к специфическим условиям деятельности. 

8. В  ходе  работы  необходимо  избегать  любых  крайних  форм 

поведения (устранение от деятельности, агрессия и др.). В деятельности 

необходимо  ориентироваться  на  принятые  в  коллективе  нормы.  Слепое 

подчинение  нормативным  документам  является  малопродуктивным, 

потому что они не могут охватить всего богатства жизненных ситуаций. 

В  то  же  время  необходимо  помнить,  что  некоторые  действия,  разре-

шенные опытным работникам, являются недопустимыми для молодых. 

9. Стоит  избегать  боязни  показаться  «непрофессионалом»  и 

стремление  к  ложной  «независимости».  В  любом  неопределенном 

(спорном)  моменте  при  оформлении  документа  лучше  спросить,  чем 

действовать  «наугад».  Не  забывайте  отблагодарить  за  оказанную  вам 

помощь, иначе в следующий раз вы рискуете получить отказ. 

291 

 

10.  В  период  адаптации  молодой  работник  сталкивается  с  уже 

сложившимися отношениями в коллективе. Это могут быть и отношения 

дружбы, и конфликты.  Не стоит занимать чью-то позицию в конфликте, 

если  лично  ваших  интересов  он  не  касается.  Необходимо  стараться 

сохранять  нейтралитет,  отойти  в  сторону,  сконцентрироваться  на  своей 

работе.  В  то  же  время  можно  «посочувствовать»  кому-нибудь,  если  это 

будет  нужно.  Не  старайтесь  угодить  начальнику  или  понравиться  кому-

нибудь.  Оставайтесь  самим  собой  в  любых  обстоятельствах,  и  

это оценят. 

 

Литература 

 

1. Сопоев С.А. Адаптация молодых специалистов в современных российских 

организациях:  автореф.  дис.  канд.  социол.  наук  (22.00.04)  /  Сопоев,  Сослан 

Ахсарбекович;  Российская  академия  народного  хозяйства  и  государственной 

службы при президенте Российской Федерации (РАНХиГС). – Москва, 2013. 

 

 

ҚАЗАҚ БАТЫРЛАРЫНЫҢ ЕРЛІКТЕРІ НЕГІЗІНДЕ БОЛАШАҚ 

МАМАНДАРДЫ ОТАНСҮЙГІШТІККЕ ТӘРБИЕЛЕУ 

 

Б.Б. Ислямов, М. Сейтбатталов  

ПМПИ, Павлодар қ. 

 

Қазақ  халқының  тарихындағы  өте  ауыр  кезеңдерінің  бірі  ХV-ХVІІІ 

ғасырлардағы  жаугершілік,  соғыс,  аштық,  т.б.  қиындықтарымен  белгілі 

болды.  Осы  кезде  халықтың  бірлігін,  елдің  тұтастығын  қорғау  үшін 

бірнеше  батырлар  мен  хандардыңерліктерін  атауға  болады.  Олардың 

қатарында  Қарасай  батыр,  Есет  батыр,  Жәнібек  батыр,  Әбілқайыр  хан, 

Бөгенбай  батыр,  Қабанбай  батыр,  Абылай  хан,  Райымбек  батырлар 

болатын.  Тарих  қойнауында  батырлардың  әлеуметтік  ортадағы  ірі 

мәртебеге ие болуын да осындай себептермен түсіндіруге болады. 

Қазақ  батырларының  ерлік  үлгісі  елдің  тыныштығын,  бірлігін 

сақтау,  жаудың  шапқыншылығына,  зорлық-зомбылығына  жол  бермеу 

идеясынан  туындайды,  сондықтан  батырлардың  нақты  іс-әрекеттері 

сипатталады. Ондай мақсатқа жету үшін әрі батыр, әрі ақылды ер керек. 

Алпамыс  «Батыр  туса  –  ел  ырысы»  дегендей,  нағыз  халықтың  бағына 

туған  ұл  болады.  Батыр  елге  қиянат  жасаған  хандарды  жеңіп  қана 

қоймай,  олардың  орнына  адал,  әділетті  адамдарды  қояды.  Бұл 

Алпамыстың  қайратты  батыр  болуымен  қатар,  парасатты  ақыл  иесі 

екенін  көрсетеді.  Батырдың  тағы  бір  қасиеті  –  достыққа  адалдығы.  Ол 

Қаражан  мен  Кейқуаттың  достығын  жоғары  бағалап,  олар  үшін  жанын 

аямайды,  сөйтіп  оларды  қиындықтан  құтқарып,  үлкен  дәрежеге 

жеткізеді.  Сонымен  бірге  жырда  батырдың    айлалы,  өнерлі  екендігі 

көрінеді. Зынданда жатып, серкенің мүйізінен сырнай жасауы – осының 

айғағы.  Батырлардың  қайратын  да,  парасатын  да  асқақтата  жырлау, 

292 

 

жалпы  жұртқа  үлгі  етіп  ұсыну,  оларды  ерте  есейген,  ел  қамын  жеген 

қамқор  жандар  етіп  суреттеу  жырларда  қалыптасқан  желі  болып 

табылады.  Тарихта  болған,  өмір  жолдары  мәлім  Едігенің  өзін  халық 

санасы  әділдік  пен  ақылдылықтың,  қайсарлықтың  асқар  биігі  етіп 

дәріптейді. Мысалы: 

«Едіге деген ер екен, 

Елдің қамын жер екен. 

Ел шетіне жау келсе,  

Мен шығайын дер екен», – депсипаттайды. 

Батырлық  жырларында  батырдың  тұлғасын  толықтырып  тұратын 

адал  жарын  суреттеуге  орын  беріледі.  Бұл  жерде  халықтың  адалдықты, 

ерді сыйлауды, ізгілікті көксегені көрінеді.   

Қазақ  батырларының  тарих  сахнасындағы  ерлік  істерін  тарихи 

мәліметтермен  байланыстыра  оқытудың  студенттердің  отансүйгіштік 

рухын қалыптастырудағы маңызы зор. Дейтұрғанмен, әлі де болса, қазақ 

батырлары  туралы  дерекнамалық  мәліметтердің  негізінде  студенттерге 

отансүйгіштік тәрбие берудің орны ерекше. Батырлардың тарихын және 

олардың  өмір  сүрген  ортасын  кеңірек  таныстыру  үшін  олардың 

образының  әдеби  тұрғыдан  көркемдік  сомдалуының  да  студенттерге 

берері мол. Бұл тұрғыда студенттердің сабақ үрдісінде оқып, аудиториядан  

тыс жұмыстар аясында өз бетінше айналысуының маңызы зор. 

Қазақ  әдебиетінде  батырлар  тұлғасын  реалистік  тұрғыдан  суреттеу 

тарихи романдардан орын алады. Белгілі жазушы  Қабдеш Жұмаділовтің 

«Дарабоз»  атты  тарихи  романы  алты  алашқа  әйгілі  Қабанбай  батырдың 

өмірі  мен  жорық  жылдарына  арналады.  Сонымен  қатар  шығармада  сол 

кездегі  қазақ  халқының  әлеуметтік  жағдайы  мен  тұрмыс-тіршілігі  және 

қазақтың  белгілі  батырлары  мен  билері  де  бейнеленеді.  Шығарма 

барысында  батырдың  Қабанбай,  Дарабоз  аттарына  ие  болғандығы 

туралы  айтылады.  Негізінен  батырдың  шын  аты  Ерасыл  болған.  Оның 

Қабанбай атына ие болуы бала кезінде жабайы қабандармен күресіп, он 

шақтысын  өлтіргеніне  байланысты  қойылған.  Қабанбай  батырдың 

жастық шағы «Құдай бұған қара күш пен денені бастан-ақ аямай берген 

ғой.  Он  үш  жасар  кезінде-ақ  бойы  үлкендермен  теңесіп,  ауыл  арасына 

мінген  тай-құнанның  белін  қайыстырып,  екі  тізесі  көліктің  мойнын 

қатып  жүретін-ді»  деп  суреттеледі.  Жасы  елудің  ішіне  енді  ілінген 

батырдың  болат  дулыға,  жаздық  қамқа  бешпет  сыртынан  торғай  көз  ақ 

бадана  киген  алып  денесін  жеңіл  қозғайтыны  айтылады.  Ал  Дарабоз 

атына ие болуы туралы мынадай мәлімет бар:  «Батырдың Шыңғыстауда 

қазақ-қалмақ арасындағы қақтығыста жау бекінісіне ақ боз атпен шауып, 

оқ бойы алға шығып кеткенін көрген  Абылай хан: 

–  Ау,  мына  дарабоз  кім?  Өзі  тым  алға  шығып  кетті  ғой…  Көзсіз 

батыр мерт болмаса игі еді», - деп, әрі сүйсініп, әрі қатты алаңдаған екен. 

Содан  бастап  Абылай  хан  «Дарабоз»  атап  кеткен  екен.  Сол  жорықта 

батырдың тұлпары Ақбоз атқа  оқ тиеді. Содан жөнді ат табылмай, батыр 

293 

 

көп  қиналады.  Оған  жолдасы  Боранбай  би,  көп  жылқыны  кезіп,  «нағыз 

тұлпар,  арда  емгенді»  тауып  береді.  Оны  кейін  «Қубас»  атайды. 

Батырдың  алғашқы  ерлігі    он  алты  жасында  қалың  қалмақ  еліне 

ішкерілей  еніп,  қапыда  өлтірген  Есенбай  ағасының  кегін  алу  үшін 

қалмақ  батыры  Өлжемен  жекпе-жекке  шығып,  жеңіске  жетуімен 

басталады. Кейін Өлженің інісі Арсалаңмен жекпе-жекке шығып, оны да 

жеңеді.  Қабанбай  батыр  қанша  жауға  қатал,  елге  беделді  болғанымен, 

отбасында  бала  десе  жанын  беретін,  кәдімгі  кең  қолтық  қазақтың  бірі 

еді. Әлде бала-шағасын сағынып, түзде көп жүргендіктен бе, үйге келсе 

болғаны,  «балалары  мен  немерелері  мойнына  мініп,  иығына  шығып, 

қойны-қонышы  балаға  толып  кететін»  деп  айтылады.  Көкшетауда  хан 

ордасында  кеңес  жүріп  жатқанда  орыс  елшісі  Угримов:  «Міне,  нағыз 

батыр  деп  соны  айт!  Өзі  біздің  Илья    Муромецтен  айнымайды»,  –  деп 

батырды  есіне  алады.  Сондай-ақ  Қабанбай  батырдың  баласы  Әлі 

батырдың  ойынша  «Шын  батыр  болашақ  жарымен  жаугершілікте,  не 

жорықта  жүргенде  танысуы  керек».  Себебі  оның  әке-шешесі  Қабанбай  

мен  Майсара  қан  майданда,  қырғын  соғыста  қосылған.  Сондай-ақ  кім 

ойлап  тапқаны  белгісіз,  қазақ  салтында  үйленбеген,  үйленсе  де  артына 

тұяқ қалдырмаған жас жігітті қырғын шайқасқа қатыстырмайтын болған.  

Шығарманың  соңында  Қабанбай  батырдың    батырларша  жау,  жорықта 

ата  кегін  қуып  келген  қырғыз  батыры  Қарабекпен  жекпе-жегі 

суреттеледі.  Бұл  ұрыста  Қабанбай  батыр  Қарабектің  қолынан  емес, 

Қарабек Қабанбай батырдың қолынан қаза табады. Бірақ оқыс қимылдап 

өзі де мерт болады. Автор:  «Адамдар бірте-бірте ұсақталып, батырдан – 

барымташы,  барымташыдан  –  ұры,  ұрыдан  –  қары,  қарыдан  –  бөрі 

туатын  уақыт  та  алыс  емес-ті»,  –  деп,  батырлықтың  замана  ағымына 

түсіп, әлеуметтік ортада беделінің бұрынғыдай еместігін қынжыла айтады. 

Жас  ұрпақ  бойындағы  патриотизмді  қалыптастыру,  жастайынан 

ерлік  пен  елжандылықтың  рухын  себу  отбасынан  бастау  алып, 

мектептегі алғашқы әскери дайындық пәнімен ұштасады. Сондықтан да, 

әр тұлғаның бойына ұлттық парыз – Отанға деген сүйіспеншілік, сыртқы 

жаулардан  елін,  жерін  аман  сақтап  қалу,  ата  –  баба  дәстүріне  өте 

сезімталдықпен  қарау  жағына  тәрбиелеу  үшін  халық  қаһарманы 

Бауыржан  Момышұлының  «Қанмен  жазылған  кітап»  атты  шығар-

масындағы  әскери  терминдерге  түсініктемелерді  басшылыққа  ала 

отырып,  студенттің  оз  Отаның,  отбасын  сүюге,  Қазақстан  Республи-

касының  тәуелсіздігін  қорғайтын  патриот  болып  қалыптасуына  үлесі 

зор.  Алғашқы  әскери  дайындық  мамандығында  оқитын  студенттерге 

патриоттық  тәрбиемен  қатар  дене  тәрбиесінен  имандылық  пен 

адамгершілік  тәрбие  негіздері  беріледі.  Мұның  өзі  халқымыздың 

ерлікпен  қатар  адамгершілікті  жоғары  бағалағанын,  яғни  балаға  тәрбие 

мен  жан  тәрбиесін  қатар  беруде  екендігін  байқатады.  Студенттердің  

мүдделік  жағынан  бірігуіне  әсер  етіп,  ұйымшылдыққа,  жолдастық 

қарым-қатынасқа,  жеке  тұлғаның  және  қоғамның  мүддесін  қорғауға 

бағытталады. 

294 

 

Біздің  тарихымыз  өте  бай.  Сол  тарихта  орын  алған  тұлғалар, 

батырлар  өмірі,  саяси  қайраткерлер,  қиын-қыстау  кезіндегі  халықтың 

ерлігі  қазіргі  жастарды  отансүйгіштік  қасиетпен  тәрбиелеуде  үлгіге 

айналуы тиіс. Өз елінің тарихы үшін, ата-бабаларының жасаған ерліктері 

үшін үлкен мақтаныш сезімін тәрбиелеу арқылы  отансүйгіштік  қасиетті 

бойға  сіңіре  білу.  Өзінің  тіліне,  дініне,  тарихына,  діліне  деген 

сүйіспеншілікті  қалыптастыру.  Тіл,  діл,  дін  –  тұтас  ұғым.  Осы  тұтас 

ұғым  ұлттық  өлшем.  Осының  бірінен  ажырағанда  ұлт  ұлт  болып 

қалыптасудан қалады.  

Жастар  өз  елінің  тарихын  зерделей  отырып,  өз  бойларында  келесі 

қасиеттерді қалыптастырады:  

– көрнекті қайраткерлердің, қарапайым халық өкілдерінң тарихтағы 

орнын бағалау; 

– халықтар  тағдырының  ортақтығына,  әдет  ғұрыптарының,  салт-

дәстүрлерінің ортақтығына назар аудару; 

– ұлттық мәдени-тарихи құндылықтарымызды бойына сіңіру. 

Бүгінгі  күні  төл  тарихымызды  оқытудың  басты  міндеті  –  жастарды 

адамзаттың  өткен  тарихымен  таныстыру,  дүниежүзілік  мәдениеттің 

басты  жетістіктерімен  сусындату,  өткен  тарихты  сын  көзімен  талдай 

отырып,  келешекті  бағдарлайтын,  шығармашылықпен  ойлана  отырып, 

олардан дұрыс қорытынды жасай алатын, тарихи деректермен өздігінше 

жұмыс істеп, өз білімін үнемі толықтырып отыратын маман тәрбиелеу.  

Жоңғар-қазақ 

мемелекетінің 

соғыстарын 

қорытып 

айтсақ, 

қазақтардың жоңғарлармен соғыстарының сан қырлы салдарлары болды. 

Жоңғар  феодалдарының  Қазақстанға  және  Орта  Азияға  басқыншылық-

тары  кезінде  сәулетті  қалалар  талқандалып,  көшпенділердің  тұрмысы 

күйзеліп, сан мындаған бейбіт халық қырғынға үшырады. Басқыншылар 

малдарды  мыңдап  айдап  әкетті,  түгін  тартса  майы  шығатын  құнарлы 

жерлерді  тартып  алып,  нәрсіз  тақырға  айналдырды.  Сауда  және  керуен 

жолдары  да  елсіз  қалып,  қаңырап  жатты.  Осынау  қанды-қырғынның 

өзіндік  ғибраты  болғанын  да  мойындаған  жөн:  екі  ғасыр  бойына  дерлік 

созылған Жоңғариямен күрес қазақ халқының ұлттық сана-сезімінің өсе 

түсуіне үлкен ықпал жасады.Ойрат мемлекеті Қазақ хандығына қарағанда 

мемлекеттік орталықтандыруы жағынан жоғары деңгейде тұрды. Жоңғария 

билеушілерінің  қолында  аса  қуатты,  тәртіпті  және  қарақұрымдай 

қаптаған әскер болуының бір себебі де осында. 

Сондықтан  қазақ  әкімдері  әшейін  де  әдетке  айналған  өзара 

қыркыстан  бас  тартып,  ұлттың  құрып  кету  қаупі  төнген  қатерлі  сағатта 

жауға  қарсы  күреске  жұмылып  үйымдасуға  мәжбүр  болды.  Баскаша 

айтар  болсақ,  Жәңгір,  Тәуке  және  әсіресе  Абылай  басқарған  кезендегі 

Жоңғария басқыншылыгына қарсы күрес Қазақ мемлекетінің қалыптасып, 

нығая  түсуіне  ықпал  етті.  Шайқастарда  екі  жақтың  да  жауынгерлік 

шеберліктері шыңдалды, әскери тактикалар жетілдірілді. Жоңғарияға карсы 

күрес ұлы даладағы қоғамдық қатынастарға да өз әсерін тигізбей қойған 

295 

 

жоқ.  Жоңғарлармен  ұрыс  дала-сында  қазақ  батырларының  жаңа  ұрпағы 

өсіп шықты және олар қоғамдық өмірде ықпалды күшке айналды. Соғыс 

барлық әлеуметтік процестердің шапшаң өркендей түсуіне жол ашты. 

Қазақ  халқының  өткені  мен  бүгінін  таразыға  сала  отырып, 

келешегіне  отаншылдық  туын  арқау  еткен  болашақжас  мамандарды 

тәрбиелеу  мен  қасиетті  отанының  қадірін  ұғындыру,  ар,  намыс,  ождан 

сөздерін ұлт, атамекен, халық сияқты киелі түсініктермен байланыстыру 

арқылы болашаққа бағыт сілтеу әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. 

 

жүктеу/скачать 18,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: