Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

194 

195 
Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде ақпараттық технологиялар адам 
қызметінің барлық салаларына еніп оған айтарлықтай әсер етуде. Қазіргі 
уақытта 
Қазақстанда 
білім 
беру 
процесінде 
заманауи 
ақпараттық 
технологиялардан тыс бағытталған жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Бұл 
оқу-тәрбие процесінің педагогикалық теориясы мен практикасындағы елеулі 
өзгерістермен сипатталады. Заманауи ақпараттық технологиялар қоршаған 
әлемді зерттеудің қуатты құралына айналды. 
Біз жүргізіп отырған зерттеу биологияны оқытудың тиімділігін арттыру 
үшін сабақтарда мультисенсорлық оқыту технологиясын пайдалану әдістемесін 
ғылыми негіздеуге және әзірлеуге бағытталған. Оқу процесін ұйымдастыруда 
орта және жоғары білім беруде мультисенсорлық технологияны пайдалану 
кеңінен пайдаланылып келеді. Солардың бірі- мультимедиялық құралдарды 
пайдалану арқылы сабақ өту болып табылады. 
Соңғы онжылдықта білім беру саласында заманауи ақпараттық 
технологияларды кеңінен қолдану мәселесі жоғары қызығушылық тудыруда. 
Оқытудың заманауи ақпараттық технологияларын қолдану мәселесін шешуге 
Е.С. Полат, В.А.Трайнев, И.В.Трайнев, А.А.Журин, Е.Н.Бондаренко үлкен үлес 
қосты. [1,2,3,4] 
Е.С.Полат [1] қазіргі кезеңде білім беруге ақпараттық технологияларды 
енгізу 4 бағыт бойынша жүретінін атап өтті: Білім беру жүйелерін ақпараттық 
қамтамасыз ету (деректер базасы, білім базасы, виртуалды кітапханалар, 
виртуалды мультимедиялық желілер құру); білім беру жүйесіндегі бірлескен 
жобалық қызмет мектептер, студенттер, педагогтар, ғылыми қызметкерлер 
білімінің әртүрлі салалары; қашықтықтан оқыту; білім берудің әртүрлі 
мәселелері бойынша желі пайдаланушыларының жеке байланыс сфералары. 
Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың барлық мүмкіндіктерін 
тиімді пайдалану үшін Е.С.Полат, ең болмағанда, тиісті пайдаланушы 
дағдылары қажет, өйткені тәжірибе мен дағдылар жұмыс процесінде тез 
қалыптасады. Бұл біздің зерттеуіміз үшін де маңызды, өйткені ол биология 
сабақтарында мультимедиялық презентацияларды жиі және кеңірек қолдану 
қажеттілігін талап етеді. 
В.А.Трейнев, 
И.В.Трейнев 
[2] 
ақпараттық 
технологияның 
сипаттамаларының 2 түрін ұсынады: бірінші жағдайда бұл зерттелетін объект 
туралы жаңа ақпарат алу үшін ақпаратты жинау, өңдеу және беру әдісі мен 
құралдары, екіншісінде - ақпараттық ресурстармен жұмыс істеу әдістері мен 
құралдары туралы білім жиынтығы. Авторлардың пікірінше, барлық 
педагогикалық технологиялар ақпараттық болып табылады, өйткені педагог пен 
білім алушы арасында ақпарат алмасусыз оқу-тәрбие процесі мүмкін емес. 
Біздің зерттеуіміз үшін авторлардың оқытудың ақпараттық технологияларына 
көзқарасы маңызды, олар ақпаратпен жұмыс істеу үшін арнайы әдістерді, 
бағдарламалық және техникалық құралдарды (кино, аудио және бейне техника, 
компьютерлер, телекоммуникациялық желілер) қолданатын педагогикалық 
технологиялар ретінде қарастырылады. Білім беруді ақпараттандырудың мәні 
педагогтар үшін де, білім алушылар үшін де мәдени, оқу және ғылыми 
ақпаратқа өз бетінше қол жеткізу үшін қолайлы жағдайлар жасау болып 

196 
табылады. Осы тұрғыдан алғанда, биология сабақтарында мультимедиялық 
презентацияларды қолдану әдістемесін оқытудың ақпараттық технологиясы 
ретінде қарастыруға болады. 
И.Г.Захарова [3] білім беруді ақпараттандыруды дамытудың қазіргі 
кезеңінде, әсіресе Windows операциялық жүйесін қолдана отырып, жаңа 
мүмкіндіктер 
пайда 
болды: 
графиктерді 
(сызбалар, 
диаграммалар, 
диаграммалар, сызбалар, карталар, фотосуреттер) кеңінен қолдануға мүмкіндік 
туды. Оқу компьютерлік жүйелеріндегі графикалық иллюстрациялар оқушыға 
ақпарат беруге мүмкіндік береді, оны түсінуді жеңілдетеді. Графиканы 
қолданатын оқу бағдарламалық өнімдері интуицияны, бейнелі ойлауды 
дамытуға ықпал етеді. Осы ережелердің барлығы мультимедиялық 
презентацияларды қолдана отырып, биология сабақтарының әдістемесін әзірлеу 
кезінде ескерілді. 
Қазіргі уақытта мультимедиялық технологиялар (мультимедиа ағылш. 
multi-көп, media-орта) ең перспективалы және танымал педагогикалық 
ақпараттық технологиялардың бірі болып табылады, олар дыбыспен, бейнемен, 
анимациямен және басқа да көрнекі әсерлермен (Simulation) сүйемелденетін 
суреттердің, мәтіндердің және деректердің тұтас топтамасын жасауға мүмкіндік 
береді, интерактивті интерфейсті және басқа механизмдерді қамтиды басқару. 
Көптеген зерттеушілер мультимедиялық жүйелердің пайда болуы білім беру, 
компьютерлік оқыту, білім беру, кәсіби қызмет, ғылым, өнер, компьютерлік 
ойындар және т. б. салаларда революциялық өзгерістерге әкелді деп санайды. 
Әдістемелік әдебиеттерді талдау көрсеткендей, биология бойынша 
материалды ұсынудың ең тиімді формалары мультимедиялық презентациялар 
болып табылады. 
Т.П. Бартенева мен А.П. Ремонт [4] пікірінше, бұл форма оқу материалын 
дәйекті түрде құрылымдық ақпаратқа ие жарқын тірек байланыстар жүйесі 
ретінде ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда оқушыларды қабылдаудың 
әртүрлі арналары қолданылады, бұл ақпаратты оқушылардың жадына 
ассоциативті түрде енгізуге мүмкіндік береді. Авторлардың пікірінше, оқу 
ақпаратын ұсынудың мақсаты-мектеп оқушыларында ақыл-ой бейнелерінің 
тақырыптарын қалыптастыру. Оқу материалын мультимедиялық презентация 
түрінде беру оқу уақытын қысқартады, балалардың материалды ұғынуына 
жағымды әсер етеді. Бұл оқушылардың өзіндік танымдық іс-әрекетін 
ұйымдастыруға жақсы бейімделген электронды оқу қосымшаларының 
интерактивтілігінің қасиеттерінің арқасында мүмкін болады. 
Мультимедиялық презентациялар оқытудың заманауи техникалық 
құралдарына жатады, бұл өз кезегінде биология сабақтарында көрнекіліктің 
тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Биология сабақтарында мультимедиялық 
презентацияларды қолдану зейіннің, есте сақтаудың, ой-өрістің жұмыс істеуінің 
психологиялық дұрыс режимдері негізінде білім беру процесін құруға, оқыту 
мазмұны мен педагогикалық өзара әрекеттесуді ізгілендіруге, оқу процесін 
тұтастық тұрғысынан қайта құруға мүмкіндік береді. Мультимедиялық 
презентацияларды тақырыпты зерттеудің кез-келген кезеңінде және сабақтың 
кез-келген кезеңінде қолданған жөн. 

197 
Оқытудың техникалық құралдары арнайы топқа бөлінеді, олардың 
қатарына жаңа ақпараттық технологиялар құралдары - компьютерлер мен 
компьютерлік технологиялар, интерактивті бейне, мультимедиа құралдары, 
электронды техника базасындағы оқу жабдықтары кіреді. 
Биологияны оқытудың теориясы мен әдістемесінде оқу құралдарының 
анықтамасы көп емес. Ең көп қабылданған анықтама И.Н.Пономарева, В.П.Соломин, 
Г.Д.Сидельниковалардың анықтамасы [6]. Оқыту құралдары-оқытудың мақсаттары 
мен міндеттеріне сәйкес оқу қызметінің тиімділігін арттыруға ықпал ететін әртүрлі 
пәндер, құбылыстар, фактілер, оқыту бағдарламалары. Авторлар оқу құралдарының 
3 негізгі түрін ажыратады: нақты (табиғи) объектілер мен процестер; нақты 
объектілер мен процестердің символдық (бейнелеу) орын алмастырғыштар; ауызша 
немесе вербальды құралдар. 
Осы классификацияға сәйкес, өздері мультимедиа презентацияларды 
оқытудың маңызды (бейнелеу) құралдарына, ал презентациялар жасауға және 
олармен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін компьютерлерге арналған 
бағдарламалық жасақтаманы (бейне кадрлар, модельдер, іс-қимыл және 
жетістіктерді бақылау бағдарламалары) оқытудың ауызша 
(ауызша) 
құралдарына жатқызуға болады. 
М.А.Якунчев, 
О.Н.Волкова, 
О.А.Аксенова 
және 
басқалар 
[7] 
И.Н.Пономареваның оқу құралдарын анықтауды қабылдай отырып, олардың 
басқа жіктелуін ұсынады. Авторлар оқу құралдарының 2 тобын ажыратады: 
-негізгі-нақты (табиғи) объект және процестер, символдық (бейнелеу) 
объектілер мен процестер, ауызша (ауызша) құралдар; 
-көмекші-оқытудың техникалық құралдары, зертханалық жабдықтар. 
Бұл классификацияда мультимедиялық презентацияларды ешбір топқа 
жатқызуға болмайды, өйткені оларды пайдалану оқытудың негізгі және 
көмекші құралы болып табылады. 
Біздің зерттеуіміз үшін оқытудың тиімділігі адамның барлық сезім 
мүшелеріне әсер ету дәрежесіне байланысты деген пікір маңызды. Біз бұған 
келісеміз және биология сабақтарында мультимедиялық презентацияларды 
қолдану білімді игерудің тиімділігін арттыруға көмектеседі деп санаймыз, 
өйткені бұл формада сабақта оқу ақпаратын визуалды және есту арқылы 
қабылдау ұйымдастырылады. 
Е.Н.Арбузова [8] оқыту құралдары арқылы нені үйрету керектігін айтады. 
Биологияны оқыту құралдары-бұл материалдық объектілер, оқу ақпаратын 
тасымалдаушылар және табиғат объектілері, сондай-ақ адам жасаған және 
мұғалімдер мен оқушылар оқу-тәрбие процесінде олардың қызметінің құралы 
ретінде қолданған. Оқу құралдарының жаңа тобына автор, оның пікірінше, 
деректерді жинау, жинақтау, сақтау, өңдеу және беру жөніндегі операцияларды 
қамтамасыз ететін бағдарламалық- аппараттық құралдар мен құрылғылар 
болып табылатын ақпараттық технологияларды жатқызады. Оқу процесінде 
таратылған жаңа техникалық құралдарға Е.Н.Арбузова компьютерлерді, 
видеопроекторларды, 
лазерлік 
көрсеткіштерді, 
маркерлерді, 
сандық 
фотокамераларды, түрлі-түсті сұйық кристалды панельдерді (кескінді үлкен 
экранға VI - деомагнитофоннан немесе компьютерден графопроекторға, одан 

198 
әрі экранға шығарады), интерактивті тақталарды жатқызды. Сонымен қатар, 
қарастырылған зерттеушілердің ешқайсысы биологияны оқыту құралдарының 
ерекше түрі ретінде мультимедиялық презентацияларды бөліп көрсетпейді. 
«Мультимедиа» ұғымын қарастыратын болсақ, ол туралы анықтамалар 
мен ұғымдар өте көп Мультимедиялық презентациялар оқу құралы ретінде - 
оқырман болып табылатын білім алушыға неғұрлым тиімді әрекет ету үшін 
әртүрлі бағдарламалық және техникалық құралдарды (мәтін, сөйлеу, фото, 
видео, графика, анимация, дыбыс) біріктіретін заманауи ақпараттық 
технологиялар негізінде оқыту құралдарының ерекше тобы. Ол тыңдаушы да, 
көрермен де бола алады. Оқытуда мультимедиялық презентацияларды 
қолданудың артықшылықтарының бірі - қызметтің жаңалығы, компьютермен 
жұмыс істеуге деген қызығушылық есебінен оқыту сапасын арттыру. Биология 
сабақтарында мультимедиялық презентацияларды қолдану ұйымдастырудың 
жаңа әдісі болып табылады. Оқушылардың әрекетін белсенді және мағыналы, 
сабақтарды 
көрнекі 
және 
интеллектуалды 
етеді. 
Мультимедиялық 
презентацияларды қолданатын сабақтар мұғалімді алмастырмайды, бірақ 
оқушымен мазмұнды, жеке және белсенді қарым - қатынас жасайды. 
Педагогикалық бағдарламалық құралдар жиынтығы оқушыларға үлкен 
ақпарат ағынын жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл ретте оқушылардың көру жады 
дамиды, материалды фрагментті беру есебінен маңызды объектілерге назар 
аударылады. Жұмыс кезінде ақпараттық технологиялардың артықшылықтары 
бірден бірнеше компоненттерді біріктіруден тұрады: мәтін, сурет, анимация, 
дыбыстық сүйемелдеу және басқа элементтер. 
Біз жүргізген теориялық зерттеулер мен педагогикалық эксперименттің 
нәтижелері мультимедиялық презентациялар биология бойынша материалды 
ұсынудың тиімді құралы екендігіне көрсетеді. Оларды тақырыпты зерттеудің 
кез-келген кезеңінде және сабақтың кез-келген кезеңінде қолданған жөн. 
Презентациялар мұғалімге шығармашылықтарын, жеке тұлғаны көрсетуге, 
сабақ өткізуде формальды көзқарастан аулақ болуға мүмкіндік береді. Бұл оқу 
материалын алгоритмдік тәртіпте құрылымдық ақпаратпен толтырылған 
жарқын тірек кескіндер жүйесі ретінде көрсетуге мүмкіндік береді. Бұл 
жағдайда әр түрлі қабылдау арналар оқушылардың есімі, бұл ақпаратты 
оқушылардың жадына ассоциативті түрде енгізуге мүмкіндік береді. Оқу 
ақпаратын ұсынудың мақсаты-оқушыларда ой-бейнелер жүйесін қалыптастыру. 
Оқу материалын мультимедиялық презентация түрінде беру оқу уақытын 
қысқартады, балалардың көңіл күйін жақсартады. 

жүктеу/скачать 9,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: