Шығармашылық тапсырмалар – кҥнделікті сабақта

229
 
 
Сабақтың барысы: 
Ойлауды 
Блум 
бойынша 
жіктеу 
Мақсат 
Тапсырма тҥрі. 
Тҥрткілер. 
Нәтиже 
Бағалау 
Критерийлер 
Дескриптор 
Білу 
Оқушылар  дың 
ҥй  тапсырмасы 
бойынша  білім-
біліктерін 
бақылау. 
 I  Жабық  және  ашық 
сҧрақтар: 
1.Электролиттер  мен 
бейэлектролиттердің 
ерекшелігі? 
2.Электролиттік 
диссо 
циациялану 
дәрежесі, 
электролиттержіктел
уі? 
3.Алюминий 
гидрокси дінің,  темір 
сульфаты 
ның, 
фосфор 
қышқылы 
ның 
диссоциациялану 
теңдеулерін 
жазыңдар. 
Сҧраққа  жауап 
беріп, 
тапсырма 
орындау 
арқылы 
білімдері 
жҥйеленеді. 
Білім  –білік 
дағдысы 
 
Қалыптасқа
н  білімдерін 
толық 
кӛрсетеді 
Қалыптасқа
н  білімдерін  
кӛрсетеді 
Қалыптасқа
н  білімдерін 
толық 
кӛрсете 
алмайды 
Тҥсіну 
Оқулық  мәтінін 
игерту 
Оқулық бойынша топ 
тық  жҧмыс\мәтінмен 
жҧмыс, тҥртіп алу. 
1. 
Реакция 
...... 
арасында жҥреді. 
2.Ион 
алмасу 
реакциялары  
1.   ............... 
2.   ............... 
жағдайларда 
ғана 
аяғына дейін жҥреді. 
3.Ион 
алмасу 
реакция 
сы 
жҥретіндігін 
білу 
ҥшін  .......      ........ 
сҥйену қажет. 
4.Ион 
алмасу 
реакция 
сын 
.................., 
........   
........  ,    .......    .......  
тҥрде жазу керек. 
Мәтінді 
игереді, 
химиялық 
диктант 
орындай 
отырып,  негізгі 
мәліметтерді 
есте сақтайды. 
Тақырыптың 
басты 
идеясын табу  
Тапсырман
ы 
толық 
орындады 
Қателіктері 
болды 
Мҥлдем 
орындай 
алмады 
Қолдану  Алған білімдерін 
тапсырма 
орындауда 
қолдану  
Топтық тапсырмалар 
Зертханалық 
жҧмыс№1 
1 топ: 
BaCI
2
 +  H
2
SO
4  
 
2 топ: 
Na
2
CO
3
  +  HCI 
3-топ:  
NaOH + H
2
SO
4 
Тәжірибе жҥргізіп, тҥ 
зілген 
тҧнбаны, 
газды, 
аз 
Теориялық 
білімдерін 
практика 
барысында  
пайдалана 
біледі. 
Тапсырманы 
орындауда 
алған 
білімдерін 
қолдану 
дағдысын 
қалыптастыру
. 
Қалыптасқа
н  
Толық емес  
Қиын 

230
 
 
диссоциацияланатын 
затты анықтаңдар. 
Талдау 
Білімді зерделеу   Ерігіштік 
кестесін 
пай даланып тӛменде 
беріл 
ген 
заттар 
жҧбында 
жҥретін 
реакциялардың 
толық  және  иондық 
теңдеулерін 
жазыңдар: 
1-топ: №3(а,ә,б) 
2-топ: №4(б,в,г) 
3-топ: №5(а,ә,б) 
Ерігіштік  кесте 
сін 
пайдалануды 
меңгеріп,  ион 
алмасу  реакция 
сын 
жазу 
дағдылары 
қалыптасады. 
Топтық 
жҧмыстың 
ҧйымдастыры
луы 
Топтық  жҧ 
мыс  толық 
ҧй 
ымдастыры
лд 
Топтық  жҧ 
мыс 
ҧйымдас 
тырылды 
Топтық  жҧ 
мыс  толық 
ҧйымдастыр
ылмады 
Жинақт
ау 
Шығармашылық 
қабілеттерін 
дамыту. 
Ион  алмасу  реакция 
сына 
ертегі 
қҧрастыру, 
ӛлең 
шығару,  сурет салу.  
Барлық  бiлiмдi 
тиянақтап,  бiр 
жҥйеге 
келтiреді, 
шығармашылы
қ 
қабілеті 
дамиды 
Логикалық-
мағыналық 
қҧрылымдауы 
Жоғары 
Қалыпты 
Тӛмен 
Бағалау 
Ойын 
жинақтауға 
баулу 
1.Сабақ  кӛңіліңізден 
шықты 
ма? 
Не 
себепті? 
2.Неге 
қол 
жеткіздіңіз 
және 
қалай жеттіңіз? 
3.Келесі 
сабақта 
қарас  тырылса  деген 
ойы  ыздың    тізімін 
жасаңыз. 
Ойланады, 
ізденеді. 
Логикалық 
ойы 
Креативті 
Ойы жҥйелі, 
тың 
ойлы 
емес 
Жалпыға 
ортақ ой 
 
9-сынып 
Химия 
Кҥні    17 .04.2015 жыл 
Сабақ №59 
Сабақтың 
тақырыбы 
Оттекті органикалық қосылыстар. Спирттер.  
Мақсаты 
Оттекті  органикалық  қосылыс  –  спирттер жайлы  білім  дағдысын  қалыптастыру 
арқылы белсенділікті арттыру. 
Кҥтілетін нәтиже 
 

 
Оттекті органикалық қосылыстар және олардың жіктелуін біледі; 

 
Спирттер жайлы білім кӛзін қалыптастырады; 

 
Тапсырмаларды орындауда алған білімін пайдалана алады; 

 
Сындарлы ойлау дағдысы артады; 

 
Тақырыпты ӛмірмен байланыстыра біледі. 
 Сілтеме 
1.
 
Химия.  Жалпы  білім  беретін  мектептің  9-сыныбына  арналған  оқулық 
/Н.Н.  Нҧрахметов  ,  К.А.  Сарманова,  К.М.  Жексембина,  Н.А.Заграничная, 
Ә.Е.Темірболатова  - Алматы: «Мектеп»  2013. 
2.
 
Химия.  Әдістемелік  нҧсқау/И.Нҧғыманов,  Р.Жҧмаділова,  Р.Қаржасбай.  -  
Алматы: «Мектеп»,2103. 
Негізгі идеясы 
Оттекті  органикалық  қосылыстардың  ең  қарапайым  ӛкілі  спиртер  жайлы  білім 
алып, тҥсінік қорларын кеңейтеді. 
Қолданылған 
әдістері 
мен 
тәсілдері 
Диалогты оқыту: сҧрақ қою, әңгімелесу; 
Сыни  тҧрғыдан  ойлауға  ҥйрету:  Сатылай  кешенді  талдау,  деңгейлік 
тапсырмалар, пікірталас. 
Оқуды  және  оқыту  ҥшін  бағалау:  «Екі  жҧлдыз,  бір  тілек»,  смайликтер,  қол 

231
 
 
шапалақтау. 
АКТ-ны қолдану: таныстырылым жасау, виртуалды зертханалық жҧмыстар.  
Ынтымақтастық және топтағы бірлескен жҧмыс. 
Ресурстар 
компьютер,  проектор,  интерактивті  тақта,  флипчарт  қағаздары,  тҥсті  қағаз, 
маркерлер, дидактикалық таратпа  материалдар, желім, қайшы. 
Сабақтың  ӛтілетін 
уақыты 
45 минут 
 
Сабақ жоспары 
1.
 
Ҧйымдастыру: жағымды психологиялық кӛңіл-кҥй орнату.   Топқа бӛлу( 
қаныққан  кӛмірсутектер,  қанықпаған  кӛмірсутектер),    мақсат  қою,  кҥтілетін 
нәтижеге назар аудару, бӛлінген кӛшбасшылықты сайлау. 
2.
 
Сабақ барысы: Блум таксономиясы бойынша 
3.
 
Рефлексия 
4.
 
Ҥйге тапсырма  
Ҥйге тапсырма 
ОК §53 
Қосымша кітаптан  А  - №10, В – №1, С - №3 
 
Сабақтың барысы: 
Ойлауды 
Блум 
бойынша 
жіктеу 
Мақсат 
Тапсырма тҥрі. 
Тҥрткілер. 
Нәтиже 
Бағалау 
критерийл
ер 
дескриптор 
Ҧпай 
Білу 
Ӛткен 
сабақта 
алған 
білімдерін 
жаңғырту.  
Блиц-турнир 
 
Блиц-турнирдің 
сҧрақтарына 
жауап 
беру 
арқылы  білімді 
еске тҥсіреді 
Білім 
кӛлемін 
зерделеу 
Қалыптасқан 
білімдерін  то 
лық кӛрсетеді 
3 
Қалыптасқан 
білімдерін 
кӛрсетеді 
2 
Қалыптасқан 
білімдерін  то 
лық  кӛрсете 
алмайды 
1 
Тҥсіну 
Оқулық 
мәтінін 
игерту 
Сатылай 
кешенді талдау. 
1. 
Оттекті 
органи 
калық 
қосылыстар  дың 
жіктелуі. 
2. 
Спирттер, 
спирт 
тердің 
жіктелуі. 
3.  Спирттердің 
қарапайым ӛкілі. 
4. 
Этил 
спиртінің 
алынуы. 
5. 
Хим 
қасиеттері. 
Сатылай 
кешенді  талдау 
жҥргізеді, 
мәтінді игереді. 
Тақырыпт
ы 
игеру 
мҥмкіндікт
ерін 
қадағалау 
Тақырыпты 
толық игерді 
3 
Тақырыпты 
мҥмкіндігінш
е игерді 
2 
Тақырып  жай 
лы  тҥсінігі  тӛ 
мен  деңгейде 
қалыптасты 
1 
Қолдану  Алған 
білімдерін 
тапсырма 
орындауда 
қолдану 
«Миллионер» 
ҧтыс ойыны 
1-есеп  
«200 000». 
№10 
2-есеп 
«350 000». 
№11  
3-есеп 
Практикалық 
дағдысын 
қалыптастыра 
ды,  белсенділік 
тері артады. 
Теориялық 
білімді 
практика 
лық 
тҧрғыдан 
нақты  
қолдану 
дағдысы, 
белсенділі 
Жоғары 
3 
Қалыпты  
2 
Тӛмен 
1 

232
 
 
«450 000». 
Эврикалық 
деңгейлі есеп. 
№  15-8  (есептер 
мен  жаттығулар 
жинағы). 
гі 
Талдау 
Болжамды 
зертханалық 
жҧмыс 
●Спиртке жалын 
ды 
апарса 
қандай  қҧбылыс 
жҥреді?  
● 
Калий 
перманга 
наты 
ерітіндісі 
(ҥй 
жағдайында 
марганцовка) 
спирт  ерітіндісі 
мен  әрекеттесе 
ме?  Әрекеттессе 
не  ӛзгеріс  жҥруі 
мҥмкін? 
Білімдерін нақты 
тәжірибеден 
ӛткізеді 
Болжам 
жасау 
ерекшелі гі 
Жоғары 
3 
Қалыпты  
2 
Тӛмен 
1 
Жинақ 
тау 
Пікірталас 
(дебат) 
―Спирттің  пайда 
сы  кӛп  пе,  әлде 
зияны кӛп пе?‖  
  
Білімдерін 
ӛмірмен 
байланыстыра 
алады, 
функционалды 
сауаттылық 
қалыптасады 
Топтық 
жҧмыс 
тың 
ҧйымдас 
тырылуы  
Топтық 
жҧмыс  толық 
ҧйымдасты 
рылды 
3 
Топтық 
жҧмыс 
ҧйымдасты 
рылды 
2 
Топтық 
жҧмыс  толық 
ҧйымдас  ты 
рылмады 
1 
Бағалау 
 Тҥсінік 
қорын 
анықтау 
-  Сабақтан  не 
ала  алдыңыз,  не 
ҧнады? 
-  Сіз  ҥшін  әлі  де 
игерілмеген 
тҧстары... 
- 
Сіз 
ҥшін 
мҥлдем 
пайдасыз  
мәліметтер... 
Ойын 
еркін, 
нақты 
білдіре 
біледі  
Ойды 
тҥйіндеу 
шеберлігі 
Тҥсінікті  жет 
кізу  қабілеті 
жоғары 
3 
Тҥсінікті  жет 
кізу  қабілеті 
қалыпты 
2 
Тҥсінікті  жет 
кізу  қабілеті 
тӛмен 
1 
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1  Әбдібекқызы  Қ.  Оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  дамыту. 
Алматы: Рауан, 1994. – 80 б.  
2  Оңғарбаева  Р.К.  Оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  дамыту. 
Бастауыш мектеп 2013 №9 Б.14. 
 3 Омарова.М.Т. Шығармашылық іс-әрекеттің мәні. Бастауыш мектеп № 3-
4, 2013 Б.13-15. 
4    Нҧрахметов  Н.,  Сарманова  К.,  Жексембина  К.  Химия.  Жалпы  білім 
беретін мектептің 8-сыныбына арналған оқулық. Алматы"Мектеп" 2016. 
5  Темірболатова  Ә.  Химия  есептер  мен  жаттығулар  жинағы. 

233
 
 
Алматы"Мектеп" 2016. 
6  Бірімжанов  Б.А.,  Нҧрахметов  Н.  Жалпы  химия.  "Ана  тілі".  Алматы. 
1992.[1;18-34 б]. 
 
ӘОЖ 338.48(574.42) 
ҚАБДРАХМАНОВА Н.Қ., ҚАРТЖАН Ә. 
С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Ӛскемен қ., Қазақстан 
 
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ 
МҤМКІНШІЛІКТЕРІ 
 
Туризм  –  әлемдік  экономиканың  кірісті  және  қарқынды  дамыған 
салаларының  бірі,  әлемдік  жалдпы  ҧлттық  табыстың  10%  жуығы  –  туризмнің  
ҥлесінде.  
Шығыс  Қазақстан  облысында  туризм  дамыту  ҥшін  қажетті  ресурстар 
жеткілікті.  Ӛңірде  мәдени  танымдық  туризмді  қалыптастыратын  тарихи, 
мәдени  ескерткіштер,  тарихи  мәдени  мҧражайлар  мен  қорықтар  мол.  Мҧзтау 
таулары, Марқакӛл, Алакӛл, Бҧхтҧрма жағалауы сияқты туристік рекреациялық 
аймақтар  қатары  ӛте  кӛп.    Мҧнда  негізгі  табиғи  ескерткіштер  шоғырланған. 
Осындай  ерекшелігімен,  әлемге  енді  таныла  бастаған  біздің  ӛңір  шетелдік 
белсенді  туристтердің  қызығушылығын  тудыруда.  Қазіргі  кезде  облыс 
аумағында  101  туристік  ҧйым  тіркелген.  Облыстағы  туристік  фирмалар 
есебінен  ғана  туризмді  дамыту  мҥмкін  емес.  Туризм  инфроқҧрылымының 
сапасына  да  тікелей  байланысты.  Дегенмен  де,  туристік  нысандарға  апаратын 
жолдардың  қай-қайсысы  болсын  сапалық  жағынан  қанағаттанарлықтай 
жағдайда  жеткізілмеген.  Туристер,  кӛбінесе,  автожол  немесе  әуе  кӛлігімен 
келеді.  Ішкі  туризмде  автожол  жиі  пайдаланылады.  Турлар  мен  экскурсиялық 
бағдарлама  ҧйымдастыру  автокӛлік  жолдарына  тәуелді.  Жол  бойында  тоқтап 
демелатын,  ауқаттанатын  орындар  салуға  кӛңіл  бӛлген  жӛн.  Мақаншы-
Жалаңашкӛл, 
Аягӛз-Қарауыл-Қайнар, 
Кҥршім-Қалжыр 
бағыттарындағы 
жолдарда туристер демалатын орындар қарастырылмаған.  
Сонымен  әуекӛлігін  пайдалану  арқылы  іске  асатын  сапарлардың  санын 
арттыру  ҥшін  жолаушылар  тасмалының  географиясын  кеңейту,  әуепаркін 
жаңалау,  баға  және  тариф  саясатын  белгілеу,  кӛрсетілген  қызмет  сапасын 
арттыру  қажет.  Теміржол  саласы  бойынша  (жолаушылар  тасымалы)  АҚ 
пойыздарына  қызмет  кӛрсету  деңгейі  халықаралық  санатақа  сай  келмейді. 
Вагон паркі  әбден тозған, оларды ауыстыру немесе қайта жаңғырту жолдары 
жҥргізілмеген.  Алакӛл  және  Марқакӛл  кӛлдері,  Бҧқтҧрма  су  қоймасы 
жағалауларына туристік класс санатты мейрамханалар желісін, қонақҥйлер мен 
кемпингтер  салуды  қамтамассыз  ету  уақыт  талабынан  туындап  отыр.  Ішкі 
туризменен  гӛрі  шетелдіктерден  келетін  саяхатшыларды  кӛбірек  тартудың 
мҥмкіндіктері  қандай  болмақ?  Бҧл  тҧрғыда  туристік  фирмалардың  жҧмысы 
келісмшарт талабына сай ма?  

234
 
 
Облыста  туризмді  дамыту  шешу  жолдарын  қағаз  жҥзінде  тапқанмен, 
ӛкінішке  орай  оны  ілгері  жылжытып,  іске  асыру  жағындағы  әрекеттерде 
алшақтық бар. Ішкі туризм балалардың, жасӛспірімдердің, жастардың арасында 
туристік  және  экскурсиялық  жҧмыстарды  ҧйымдастыру  мәселесіне  де 
байланысты.  Жас  жеткіншіктердің  мектептен  тыс  туристік  мекемелерінің 
желісін, туризм станцияларын, туристік клубтар мен базаларды қайта қалпына 
келтіру және кеңейту бағытында да атқаратын ауқымды жҧмыстар баршылық. 
Облсытың  туристік  әлеуеті  туралы  елді  елең  еткізетін  аса  тартымды 
ақпараттық-әдістемелік  қҧралдар    мен  жарнамалық  материалдарды  ҥнемі 
жаңалап  әзірлеу,тарату  арқылы  да  туристерді  облысқа  кӛптеп  тартуға 
болатынын  есте  ҧстаған  жӛн.  Туризм  саласында  білікті  мамандар,  тілді,  салт-
дәстҥрді,  тарихты  білетін  саяхаттар  мен  жорықтардың  жолбасшылары 
жетіспейді.  Туризм  саласы  мамандарды  даярлауды  жҥзеге  асыратын  оқу 
орындарында  техникалық  және  кәсіптік  білім  берудің  жаңа  мемлекеттік 
жалпыға  міндетті  стандарттық  ҥлгісінде  осындай  мамандықтарды  игеріп 
шығатын  бӛлімдер  ашылса  бҧл  мәселелер  де  шешім  табатын  еді.  Шағын 
кәсіпкерліктің  туристік  саланы  дамыту  жӛніндегі  жобаларды  даму 
институттарының,  даму  қорларының,  екінші  деңгейдегі  банкетердің 
қаражаттары  есебінен  қаржыландыру  істі  ілгерілетуге  ықпал  етер  еді.  Киіз 
ҥйлерді  дайындайтын  кәсіпорындарды  қайта  қалпына  келтіру,  ҧлттық 
қолӛнерді  қайта  жаңғырту  да-кезек  кҥттірмейтін  мәселердің  бірі.  Облыста 
туризм  индустриясын  ойдағыдай  дамытудың  барлық  алғышарттары  осындай 
және басқада жҧмыстарды жҥзеге асыру арқылы бастау алмақ.  
Алакӛл жағажайы. 
Алакӛл  демалыс  жағажайы  ана  бір  жылдардағыдай  емес,  қолға  алынып, 
іске  асырылған  жҧмыстар  барысында  қазіргі  кезде  кӛркейіп  келеді.  Алакӛл 
шипалы  суын  шетелдіктер  жақсы  білетін  болғандықтан,  тек  Қазақстанның 
тҥкпір–тҥпкірінен  ғана  емес,  сонау  Ресейден,  Украйнадан,  Орталық  Азия 
елдерінен  келіп  демалып,  денсаулығын  нығайтып  қайтып  жатады.  Кӛл  суы 
шынымен де кӛптеген ауруларға ем. Адам денесіндегі жаралар т.б. дақтар суға 
тҥскеннен кейін сыпырылып тҥсіп қалады. Бҧл ӛңірде туризмді дамыту елімізге 
ӛте  ҥлкен  пайдасын  тигізер  еді.  Қасында  атақты  Барлық–Арасан  санаторийі 
орналасқан.  Барлық  дертті  емдеуге  қуаты  шипалығы  жететін  қасиетті  орын. 
Кӛлдің суы бір-бірімен жалғасып жатады деп естиміз. Неге десеңіз, суларының 
дәрулігі  бірдей.  Тек  бәрін  онымен  пайдалана  білсек,  осынау  мекен-жайларды 
дамыта тҥссек, халқымыздың бағы емес пе мемлекетке де қыруар пайда тусірер 
еді. Ауданымызда туристік бағдарламарды жҥзеге асыру ҥшін қомақты қаражат 
инвестиция қажет. 
Қатонқарағай мәселесі. 
Қатоқарағай  ӛңірінің  әсем  де  пәк  табиғатына  кӛз  тойған  ба?  «Екінші 
Швейцария»  атанған  бҧл  ӛңірдің  нулы  орманы,  биік  таулары  жанға  шипа  әр 
тҥрлі,  емдік  шӛптері,  аң    қҧсы  кімнің  болса  да,  жҥрегіне  жылу  ҧялатып,  кӛз 
таратары  анық.  Қатонқарағай  мемлекеттік  ҧлттық  табиғи  паркінің  бӛлімшесі 

235
 
 
«Рахман»  қайнары  қорығына  ерекше  сҧлулығын  айтып  жеткізу  мҥмкін  емес. 
Айнала  қоршаған  биік  таулардың  ортасында  терең  кӛл        орналасқан. 
Шығыстағы  ең  биік  нҥкте  аспанмен  астасып,  мҧзбен  қҧрсауланған  Мҧзтау. 
Таудың  тҥбіндегі  орындай  ҥнгірден  атыла  шыққан  бҧлқақ  ӛзені  қия 
шатқалдарымен    75  шақырым  жерді  ӛтіп  берел  ауылының  тҧсында  бҧқтырма 
ӛзені қосылады. Алыс-жақын шет елдерден келіп, табиғаттың тамашасына тәнті 
болып, таңдай қаққан туристер саны жыл сайын арту ҥстңнде. 21-ші ғасырдың 
басында  қарт  Алтайдың  табиғи,  мәдени,  тарихи,  қҧндылықтарын  сақтап, 
келешек ҧрпаққа мҧра етіп қалдыру ҥшін «Қатонқарағай» мемлекеттік ҧлттық 
табиғи  паркі  қҧрылған  болатын.  Табиғи  парк  қҧрылғаннтан  кейін  аяусыз 
оталып  бара  жатқан  ағаштары,  тау-тасы  мен  аң-қҧсқа  толы  орманы,балыққа 
толы ӛзен-кӛлі тҥгелдей дерлік қорғауға алынып, есепке тіркелуде. 
Бҥкіл жер бетінде 38 миллион шаршы шақырым орман болса ,соның 0,3% 
бізідің еліміздің елімізде екен. Сонда Қазақстан жерінің 4,3% деген сӛз.Соның 
ішінде  Катон  Қарағай  ауданының  34%  орманды  алқап  алып  жатқанын  айту 
керек.  Орман  ертедегідей  бір  кҥнде  ӛсіп  шықпайды.  Мысалы,  шыршы  бір 
жылда 10-15 сантиметрге ғана ӛседі. Жҥз жылда тек 10-20 метрге ҧзарады. 
Пантымен емдеу-сауықтыру туризмі. 
Қазіргі кезде біздің облыста 10500 марал, 1500 теңбіл бҧғы бар. Оның 72 
пайызы  Катон  Қарағай  ауданында  ӛсіріледі.  Марал  мҥйізінің  емдік  қасиеті, 
әсіресе,  Оңтҥстік-шығыс  Азия  аймағында  жоғары  бағаланады.  Осыған  орай, 
жыл  сайын  біздің  облыстан  Кореяға,  Гонконгке  бес  тоннаға  дейін 
консервіленген  панты  жіберіледі.  Ертеректе  бҧл  ӛнімнің  бір  бағасы  500-800 
долларға  жоғары  бағаланады.  Сол  кездері  марал  шаруашылығы  аса  табысты 
салалардың бірі болды және кірісі мол қаржы арқылы панты ӛндірісін дамытуға 
ерекше ден қойылды. 
Облыста  марал  ӛсіріушілер  аудандық,  облыстық,  тиісті  қҧрылымдармен 
бірлесіп,  осы  саланы  дамытуға  бір  кісідей  болып  жҧмыла  кіріссе,  ҥш-бес  
жылдың ішінде Қазақстанды әдемдегі панты ӛндіруімен айналысатын алдыңғы 
бес қатарына қосуға мҥмкіндігі бар екен. 
Шығыс  Қазақстан  облысына  әртҥрлі  рекреациялық  ресурстар  тән  және 
туристтік әлеуеті ӛте жоғары.   
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1.
 
Егорина  А.В.  Природные  предпосылки  развития  туризма  в  Восточном 
Казахстане:  тенденции  и  перспективы.  //  Материалы  межд.  научно-
практич.конф.-Семей, дек. 2010 
2.
 
Экология  Восточного  Казахстана.  Проблемы  и  решения.  Справочно-
информационный вестник. – Усть-Каменогорск: ВКГУ им. С.Аманжолова 2015 
3.
 
Егорина  А.В.,  Логиновская  А.Н.  Географические  аспекты  развития 
рекреации  и  туризма  в  Восточном  Казахстане.  Опыт  и  практика.  Усть-
Каменогорск, 2016. 
 

236
 
 
УДК 004.7 
КАППАСОВА А.Н, ЖАРЛЫКАСОВ Б.Ж 
Костанайский государственный университет имени А. Байтурсынова,  
г. Костанай, Казахстан 
 
ТЕХНОЛОГИЯ БЕСПРОВОДНОЙ СВЯЗИ 
ЧЕТВЕРТОГО ПОКОЛЕНИЯ LTE 
 
В  настоящее  время  во  всем  мире  стремительно  развиваются  технологии 
широкополосной  беспроводной  связи.  Широкополосные  беспроводные  связи 
привлекают  все  большее  внимание  пользователей  благодаря  своим 
технологиям  и  услугам,  обеспечивающих  высокие  скорости  передачи  данных. 
Низкая  стоимость,  быстрота  развертывания,  широкие  функциональные 
возможности  по  передаче  данных,  телефонии,  видеопотоков  делают 
беспроводные 
сети 
одним 
из 
основных 
направлений 
развития 
телекоммуникационной индустрии.  
Последующим развитием популярных телекоммуникационных технологий 
в  области  мобильной  связи  являются  разработка  и  внедрение  стандартов 
четвертого поколения, позволяющих передавать данных на больших скоростях, 
по  сравнению  с  предшествующими  поколениями.  Технологией,  взятой  для 
решения  существующих  задач  современных  телекоммуникаций  является 
технология LTE [4].  
В  декабре  1998  было  создано  объединение  нескольких  организаций, 
которые  занимались  стандартизацией  в  области  телекоммуникаций, 
получившее название 3GPP (3
rd
 Generation Partnership Project) [2]. 
Работа  3GPP над LTE началась  в  ноябре  2004  года  в  формате  открытого 
обсуждения, доступного для любых заинтересованных организаций. С декабря 
2004 года проходило изучение соответствия LTE базовым требованиям. 
В ноябре 2005 года были отобраны основные технологии радиодоступа для 
применения в стандарте LTE. Ими стали OFDMA на исходящем и SC-FDMA на 
входящем  канале.  В  июле  2006  года  был  закончен  этап  изучения  и  начались 
работы  по  разработке  стандарта.  В  сентябре  2007  года  была  готова 
спецификация LTE. Спецификации 8 версии были заморожены в декабре 2008 
и  это  стало  причиной  для  первой  волны  оборудования LTE.  В  сентябре  2009 
были представлены спецификации LTE 10 версии, с этого времени технология 
получила  название LTE-Advanced.  В  конце  ноября  2010  года  Международный 
союз 
электросвязи 
официально 
признал LTE-Advanced 
стандартом 
беспроводной связи четвертого поколения 4G [2]. 
Формально LTE  версии  7,  8,  9  не  являются  технологией  4G,  т.к.  не 
получили  признания  Международного  союза  электросвязи.  Отбросить 
формальности  удалось  в  следующей  версии  стандарта.  Именно  эта,  десятая 
версия и последующие получили суффикс Advanced и признание. 
Новое  название  технологии  произошло  от  термина  «IMT-Advanced», 
который  ввел  Международный  союз  электросвязи  для  того,  чтобы  отличать 

237
 
 
новое  поколение  мобильных  систем,  технические  возможности  которых 
выходят за рамки IMT-2000. 
Стандарт LTE поддерживает как временное разделение каналов TDD (Time 
Division  Duplex),  так  и  частотное  разделение  каналов  FDD  (Frequecy  Division 
Duplex)  [6].  Например,  при  ширине  канала  в  20  МГц  в  FDD  LTE  часть 
диапазона (15 МГц) отдаѐтся для загрузки, а часть (5 МГц) для выгрузки. Таким 
образом  каналы  не  пересекаются  по  частотам,  что  позволяет  работать 
одновременно и стабильно для загрузки и выгрузки данных. В TDD LTE всѐ тот 
же канал в 20 МГц полностью отдаѐтся и как для загрузки, так и для выгрузки, 
а  данные  передаются  в  обе  стороны  поочерѐдно,  при  этом  приоритет  имеет 
загрузка.  В  целом  FDD  LTE  предпочтительнее,  т.к.  он  работает  быстрее  и 
стабильнее.  
Технология 
четвертого 
поколения 
подразумевает 
обеспечение 
пользователей с высокой скоростью передвижения от 100 Мбит/c, и скоростью 
от 1 Гбит/с для абонентов с низкой скоростью передвижения или стационарных 
пользователей сети. 
Существует  два  основных  вида  стандарта  LTE:  LTE-2500  и  LTE-800.  4G 
(LTE-2500)  работает  в  диапазоне  частот  2500  МГц  -  2700  МГц.  Технология 
LTE-800 передает данные в диапазоне со средней частотой 800 МГц. При том, 
что  при  частоте  в  5  МГц  к  сети  могут  быть  подключены  около 200  активных 
пользователей.  
Основные  производители  операторского  оборудования  LTE  сегодня  - 
Ericsson, Noki Siemens Networks, Fujitsu, Huawei Technologies, Panasonic, Starent, 
ZTE.  В  Японии  сети  LTE  будут  реализованы  в  диапазонах  800  МГц,  1,5  и  2,1 
ГГц, в Европе - 2,5-2,7 ГГц, в США - 700 МГц [2].  
В Казахстане 4G впервые был запущен в 2012 году. Первым оператором, 
предоставившим  пользователям  доступ  к  LTE  стал  Altel.  Спустя  2  года 
операторы мобильной связи Beeline, Tele2, Kcell были готовы внедрить в свои 
сети 4G, но их сети развивались медленно, стоимость услуг была значительно 
завышена, когда качество оставляло желать лучшего [5]. На сегодняшний день 
эти  операторы  предоставляют  пользователям  услуги  доступа  к  сети  4G  в 
диапазонах частот 800 МГц - 1800 МГц.  
25  декабря  2012  года  АО  «Казахтелеком»  запустил  сеть  LTE  в  городах 
Астана и Алматы.
  
В  декабре  2013  года  АО  "АЛТЕЛ"  развернул  сеть  LTE  в  городах  Актау, 
Актобе,  Атырау,  Есик,  Капчагай,  Караганда,  Каскелен,  Усть-Каменогорск, 
Шучинск, Шымкент, Талгар, а в июле 2014 года – в Кызылорде и Таразе. 
 
13  августа  2014  года  АО  "АЛТЕЛ"  запустил  сеть  LTE  ещѐ  в  6  городах: 
Павлодар, Петропавловск, Костанай, Уральск, Талдыкорган и Кокшетау [6]. 
В 2016 году сетью LTE от Kcell будет обеспечено покрытие порядка 35% 
городов  в Казахстане,  а  в 2017  году —  еще  15%.
 
31.08.  2016  года  4G  услуги 
запустились  в  девяти  городах:  Астана,  Караганда,  Жезказган,  Костанае,  Усть-
Каменогорск,  Боровое,  Павлодар,  Семипалатинск  и  Сатпаев.  В  результате 

238
 
 
покрытие сети 4G от Kcell доступно в 13 городах с охватом более 30 процентов 
населения Казахстана к концу 2016 года [7]. 
5  марта  2016  года  "Beeline  Казахстан"  объявил  о  пилотном  запуске  сети 
LTE в Алматы (2100 МГц), Уральске (1800 МГц) и Аксае (1800 МГц).  
1 июля  2016  года  состоялся  коммерческий  запуск  4G в Астане  на  частоте 
800 МГц. 
20 июля  2016  года  услуги  по стандарту  LTE  стали  доступны  в городах 
Жезказган (800 МГц), Сатпаев (800 МГц) и Боровое (800 МГц). 
2  августа  2016  года  "Beeline  Казахстан"  запустил  4G  в  Караганде  (800 
МГц),  Усть-Каменогорске  (800  МГц),  Костанае  (800  МГц),  Павлодаре  (800 
МГц) и Семее (800 МГц) [8]. 
Таким образом  LTE–  является перспективной  технологией связи,  которая 
обладает  очень  высокой  скоростью  передачи  данных.  В  отличие  от  третьего 
поколения  связи,  4G  полностью  основано  на  протоколах  пакетной  передачи 
данных  и  обладает  технологией  Voice  over  IP,  обеспечивающей  передачу 
голосовых  сигналов  посредством  интернета.  Благодаря  VoIP  появляется 
возможность  осуществлять  дешевые  звонки  в  любую  точку  земли  через 
интернет. При этом высокие скорости в мобильных сетях четвертого поколения 
позволяют  владельцам  телефонов  использовать  приложения,  применение 
которых ранее было ограничено сетями Wi-Fi. 

жүктеу/скачать 7,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: