Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференцияның ЕҢбектері

102 
 
Интербелсенді  тақтаға  қазақтың  ою-ӛрнекті  қоржыны  кӛрінеді.  Қоржын  ішінде  нӛмірленген 
асықтар  салынған.  «Тҧлпар»  және  «Сҧңқар»  тобының  ойыншылары  кезектесіп  асық  таңдайды.  әрбір 
асықтың нӛміріне сай сҧрақтар беріледі. 
№1асықтың  сҧрағы: Кӛзді  ашып жҧмғанша  тҧрақты  сӛз  тіркесінің  мағынасын  ашып айту  және 
сол  сӛзді  қатыстырып  сӛйлем  қҧра.  Сол  сияқты  әрбір  №2,  №3,  №4,  №5,  №6    №7  асықтар 
фразеологиздерге байланысты беріледі. 
ІІ. «Кім тауып оқиды» ойыны 
Дӛңгелекшеде  мақал  жасырылған.  Дӛңгелекшенің  бойында  әріптер  ретсіз  орналастырылған. 
Сағат тілінің бағыты бойынша 2 әріптен қалдыра оқысаң, табасың. Ол қандай мақал? 
ІІІ.  «Кім  тапқыр»  ойыны.  Берілген  мақалдарды  кӛп  нҥктенің  орнына  тиісті  антоним  сӛздерді 
қойып шығу. 
1.
 
Ашу - ..., ақыл - ... 
2.
 
Ақылдан жақын ... жоқ, 
3.
 
ашдан жаман ... жоқ. 
IV. «Кім жылдам» ойыны 
Ҧяшықтарға  берілген  сҧрақтарға  жылдам  жауап  беру  керек.  әр  ҧяшықта  балына  байланысты 
сҧрақтар бар. Пәнаралық байланыс. География, тарих, математика, әдебиет, қазақ тілі пәндері бойынша 
сҧрақтарға жауап беру керек. 
40 
40 
40 
30 
30 
30 
20 
20 
20 
V.
 
Жеті санына байланысты сҧрақтар. «Жеті жҧмбақ» 
1.
 
Жеті ата 
2.
 
Жеті қазына 
3.
 
Жеті жарғы 
4.
 
Жеті жоқ 
5.
 
Жеті жетім 
6.
 
Жеті жҧт 
7.
 
Жеті ғалам 
VI   «Дыбыстар сӛйлейді» ойыны 
Математикалық тәсіл арқылы берілген сӛйлем ішіндегі бір сӛзге фонетикалық талдау жасау. 
VII   «Тіл ӛнері» 
Бҧл  кезеңде  жҧмбақты  шешіп,  оның  ҥш  тілдегі  аудармасын  таб.  Толық  жауап  беру  керек. 
(қазақша, орысша, ағылшынша).6-жҧмбақ жасырылды. 
1.
 
Кӛтеріліп теңізден, 
     Аспанға биік барамын. 
     Биіктеп қайта тҥскенде, 
    Ӛңі кірер даланың (Жаңбыр -?-?). 
 
    Әдебиеттер 
1.
 
Кенжеахметҧлы С. Жеті қазына Алматыы,2007ж.33бет. 
2.
 
Білім беру жҥйесін модернизациялаудағы проблемалар мен шешімдер.Облыстық ғылыми 
практикалық конференцияның материалдары 1-том.Шымкент 2012ж 
3.
 
Қазақ тілі мен Әдебиеті «Республикалық ғылыми-әдістемелік журналы»  9.2004-3бет. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

103 
 
ӘОЖ  37.016:51:004 
 
МАТЕМАТИКА  САБАҒЫНДА  ЖАҢА  ТЕХНОЛОГЯЛАРДЫ     ПАЙДАЛАНА  ОТЫРЫП,   
ОҚУШЫЛАРДЫҢ   ТАНЫМДЫЛЫҒЫН  АРТТЫРУ 
 
Ерметова  Патма  Ахметкуловна 
Фуркат атындағы  №37 ж/о  мектебі, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
С 2005 – по 2010 одним из важнейших направлений государственной  политики является информатизация 
образования. В последние годы эффективными средствами обеспечения  результативности обучение 
признаны компьютеризация, с использованием электронных учебников,  интерактивной 
доски. Использование информационных технологий дает возможность развивать творческие  способности 
 учащихся,  развевает их самостоятельность, самокритичность. Только при оказании экономической 
поддержки  Государства в решении данного вопроса  возможно обеспечить общенациональный интерес к 
проблеме всеобщей информационной грамотности население Казахстана. 
 
Summary 
Since 2005 till 2010 the computerizing of the education has been one of the main directions of state politics. Recently , 
computerizing  is  considered to be  the effective  meanings of supplying the results of the education by using 
electron textbooks and interactive boards. The use of the information technology give s the opportunity to develop 
the creative abilities of pupils, their self education and self criticizing Only with the help of economical support of  
the state in solving of this problem. It will be possible to 
 
  Бҥгінгі кҥні  педагогикалық  алаңда  білім берудің жаңа моделін қҧраудың, сынақтан ӛткізу мен 
енгізудің ауқымды міндеттері тҧр. Оның жҥйесінің негізгі ҧстанымдары «Қазақстан Республикасының 
2015 
жылға 
дейін 
білім 
беруді 
дамыту 
тҧжырымдамасында» 
кӛрсетілген.[4.6] 
           Қазіргі  кездегі  қоғамдағы  қайта  қҧрулар,  экономиканы  дамытудағы  жаңа  стратегиялық 
бағдарламалар,  қоғамның  ашықтығы,  оның  жедел  ақпараттануы  мен  қарқынды  дамуы  білім  беруге 
қойылатын талаптарды тҥбегейлі ӛзгертті. Әлемнің жетекші елдерінің кӛпшілігінің білім беру жҥйесі 
білім  берудің  мақсатын,  мазмҧны  мен  технологияларын  оның  нәтижесіне  қарап  бағалайтын  болды. 
Білім  берудің  қазіргі  негізгі  мақсаты  білім  алып,  білік  пен  дағды  –  машыққа  қол  жеткізу  ғана  емес, 
солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби біліктілікке – ақпаратты ӛзі іздеп табу, талдау және 
ҧтымды  пайдалану,  жылдам  ӛзгеріп  жатқан  бҥгінгі  дҥниеде  лайықты  ӛмір  сҥру  және  жҧмыс  істеу 
болып табылады.[4.27] 
Қазіргі заманғы сабаққа қойылатын негізгі талап – оқытылатын материалдың мазмҧны ӛмірмен 
байланысты болуы, ғылыми шындықты кӛрсетуі және сол ғылымның қазіргі заманғы даму дәрежесіне, 
ал  оқыту  әдістері  –  дидактиканың  ең  жаңа  жетістіктері  дәрежесіне  сәйкес  болуы. 
          Қазақстан  Республикасы  2010  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамытудың  мемлекеттік 
бағдарламасында  «Орта  білім  берудің  мақсаты  –  қарқынды  ӛзгертіп  отырған  дҥние  жағдайында 
игерілген терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлама алуға, ӛзінің іс – әрекеттерін 
жҧмылдыруға, ӛзін – ӛзі дамытуға және ӛз бетінше дҧрыс, адамгершілік тҧрғысынан жауапты шешім 
қабылдауға қабілетті жеке тҧлғаны қалыптастыру» екендігі атап кӛрсетілген. Бҧдан оқытудың мазмҧны 
мен қҧралдарына, әдіс – тәсілдеріне ҧйымдастыру формасына ӛзгерістеренгізу қажеттілігі туындайды. 
Ол  ҥшін  тиянақты,  әрекетті  және  берік  білім  алуға  мҥмкіндік  беретін  тиімді  оқыту  қҧралдарының 
мазмҧны  қайта  ой  елегінен  ӛткізілуі  тиіс.  Себебі,  олар  қоғамдағы  ақпараттар  ағымының  жедел 
қарқынмен  артуы  жағдайында  оқушының  аз  уақыт  ішінде  берік,  әрі  әрекетті  сапалы  біліммен 
қарулануына мҥмкіндік береді.[1.8] 
Қазіргі  кезде  оқыту  ҥрдісін  жоспарлаудың,  қолданудың  және  бағалаудың  жҥйелі  әдісі, 
адамдардың техникалық ресурстардың білімді игеру жолында ӛзара тиімді әрекет етуінің негізі ретінде 
жаңа  педагогикалық  технологиялар  тҥрлері  кӛбейе  тҥсуде.  Сондықтан  жаңа  педагогикалық 
технологиялардың ішінен ӛз қажеттісін таңдап алу-әр мҧғалім ҥшін жауапты да іскерлікті қажет ететін 
іс.  Бес  бағытқа  бағдарланған  елуге  жуық  технологиялар  ғылыми  тҥрде  негізделген.  Оқушылардың 
танымдық белсенділігін арттыруда сын тҧрғысынан ойлау технологиясын сабақ беру ҥрдісінде қолдану 
ӛте  тиімді  жолдардың  бірі.  Бҧрынғы  әдетке  айналған  оқу  ҥрдісінде  мҧғалімге  басымдылық  роль 
берілсе, ал қазіргі технологияларда оқушы белсенділік кӛрсетуі тиіс, оқушыны оқытпайды, ол ӛздігінен 
оқып  білім  алуы  керек.  арқылы  оқушы  ӛз  қажеттігін  біліп,  ӛз  жолын  таңдап,  жетістікке  жетуге 
мҥмкіндігі бар. Ал, мҧғалім әрбір оқушыны жеке қызығуын және қабілеттерін ашуға кӛмектеседі. 
Математика  пәндер  патшасы,  ал  арифметика  математика  патшасы. Мҧғалім  бҧл  ортаның  
басқарушы  жетекшісі  болып  табылады. 

104 
 
  Қазіргі  таңда  Қазақстан  Республикасында  білім  берудің  әлемдік  стандартына  арқа  сҥйеу  
басшылыққа  алынды. Негізгі  қағиданың  бірі  мҧғалім  білімді  ӛмір  бойына  емес  ӛмір  бойы  алады,  
жинақтайды,  оқып  ҥйренеді. 
«Сын      тҧрғысынан      оқу    мен    жазу»    жобасын      пайдалана    бастағанымда    математика  
сабақтарында    сын  тҧғысынан  ойлауын  дамыту  мен  нысандары  мен  әдістерін  қолдануға  бола  ма  
немесе  сын  тҧрғысынан  ойлау  әдебиет  және  тілдерді  дамытуға  ғана  қолданса  бола ма?  деген  ой  
туындады. 7 «В»  сыныбында  жҧмыс  істей отырып  сын  тҧрғысынан  ойлау  оқушылардың   
-  Пәнге   қызығушылығын   арттырады; 
-    Ӛз  пікірлерін  айту,  дәлелдеуді  ҥйрету;  
-  Оқушылар  жаппай  жҧмыс   жасайды; 
-  Сабақ  ҥстінде  бос  отырған  оқушы  болмайды; 
-  Әркім ӛз  білім  деңгейін  біліп,  оны   дамытуға  тырысады. 
-  Әр  оқушы  ӛз  білімін  бағалайды. 
-  Ізденіс  дағдысы  қалыптасады. 
-  Шығармашылық  қабілеті  арта  тҥседі. 
 7  «В»    сыныбында    оқушыларды    топқа    бӛліп    сабақтар    ӛтіп    жҥріп      бҧл    әдістер    
оқушылардың      дамуына    әсер    етуін    бақылай    бастадым.  Сонымен    қатар      қазіргі      таңда        сын  
тҧрғысынан  оқу  мен  жазу     тәсілін  пайдаланып  бірнеше  сабақтар  ӛткіздім. 
Олар:  7  сыныптарда: 
1.  «Математика әлеміне  саяхат» 
2.  «Математика  қаласына  саяхат» 
3.  «Учбурчаклар  ҩақида  мулоҩазалар» 
4. «Учбурчаклар  тинглигининг  аломатлари» 
5. 5 сыныптарда  КВН, сайыс  сабақтар  ӛткіздім.  
Менің    ҧйымдастырған    сабақтарымда    ойлау,    ӛмірмен    байланыстыру,    ӛз  пікірінің    қҧнды  
екеніне   сендіу  сияқты  принциптер  орын  алып  отырады. 
Мысалы:  7  «В»    сыныбында    ӛтілген    алгебра    пәнінде    оқушылардың    қызығушылығын   ояту  
сатысында  а
2
  –в
2
   қысқа   кӛбейту   формуласының  ҥш   тҥрлі  жауабы  ортаға   тасталды.   Оқушылар  
бҧл    пікірінің    қайсысы    тура    болатынын    ӛз    білімдеріне    сҥйене    отырып    жақшаларды    ашып  
олардың  екеуі  қате  біреуі   тура  пікір  екендігін  дәлелдейді.[3.2] 
Алгебра      пәнінен    «Математика    қалаларына    саяхат»,    «Тренажер    хат    тақтасы»,  тест  
жҧмыстары,  сайыстар,  математика  терминдерін  ҥш  тілде  меңгеру  сияқы  жҧмыстар  атқарудамын. 
Геомерия    пәнінен    7  сыныптан    «Учбурчаклар    тенглиги»    мен    «Учбурчаклар    ҩақида  
мулоҩазалар»  тақырыбында  ашық  сабақтар  ӛттім.  
  
 
Оқушылардың  қызығушылығын  ояту  сатысында   сабақта  ҥшбҧрыштар  таратылып,  оларды  
бір  – бірінің   ҥстіне   қойып   салыстырылды. Сонымен   бір   қатарда   қолмен    ҧсап   болмайтын,   бір-
бірінің ҥстіне  қоюға  болмайтын  ҥшбҧрыштардың  теңдігін  қалай  дәлелдей  аламыз  деген  сҧраққа  
оқушылар  ҥшбҧрыш  элементтерінің  салыстырылуы  тиіс  деген  пікірді  жинақтап  және  тиянақтап  
шығарды.  Оқушылар    ҥшбҧрыштар    теңдігінің    белгілерін    ҥш    топта    ҥйреніп    дәлелдеді.    Сабақта  
«Учбурчаклар    ҩақида    мулоҩазалар»      тақырыбында    ӛтілген    сабақта    «Мен    ҥшбҧрышпын»    ойын    
тапсырмасын      орындауда    Шадибеков    Абдулазиз    «Менің    туыстарым,    достарым    ҥшбҧыштың  
бҧрышындай    кӛремін.  Себебі  –  ҥшбҧрыштың    бҧышары    бірге,    олар    ажырамайды.      Менде    ӛз  
туыстарым  және  ӛз  достарымдай  ҥшбҧрыштың   бҧрышындай   ,  ҥш  қабырғам,  ҥш  ҧшым  тату,  
бірге,    ҧйымшыл.      Бірақ      менің    бір    бҧрышым    тікбҧрышты.    Сол    ҥшін    мен    тікбҧрышты  

105 
 
ҥшбҧрышпын. Мен  ӛмірде   Ҥйдің  бҧрышы,  қорғаны, ағашқа  тіреу  бола  аламын»- деп  ӛз  пікірін  
сыныпқа  жариялады.  
Осы    жерде    «    Оқытудың    инновацилық    технологиялары:    Интербелсенді    әдістеменің   
теориясы  мен  практикасы»  жобасы  бойынша   Біз  қалайша  ҥйренеміз?  әдісінде  ҥш  кӛзқарасты  
мақсат  етіп  алдым.  
1.
 
Конфуций:  «Маған  айтып  берсең – ҧмытып  қаламын,  кӛрсетсең  есте  сақтаймын,  ӛзіме  
жасатсаң  - ҥйренемін» 
2.
 
Оқытудың    кейбір    тәсілдерін    қолданғанда    мәліметтің    есте    сақталуы    (А.Маслоудың  
идеялары  бойынша  Н.Сандерстің  кестесі) 
Оқыту   әрекеті 
Есте  сақталу  кӛрсеткіші 
Лекция  
5 % 
Мәтін  оқу 
10 % 
ОТҚ (аудио  және  видео  қҧралдар)  қолдану 
15 % 
Кӛрнекілік (жобалар, кестелер, схемалар, суреттер) 
30 % 
Пікірталас  
50 % 
Практикалық  іс - әрекеттер 
75 % 
Ҥйренген  білімді  дереу  қолдану,  басқаларды  ҥйрету 
90 % 
 
3.
 
Вильям  Глассердің     
Біз  білімнің 
10% –тін  оқығанда, 
20 %–тін  тыңдағанда, 
30 %–тін  кӛзбен  кӛргенде, 
50 %–тін  кӛзімізбен  кӛріп,  тыңдағанда, 
70 %–тін  пікір  таластырғанда, 
80 %–тін  тәжірибе  жасағанда, 
95% –тін  басқаларды  ҥйреткенде 
Менің    сабақтарымдағы      және    сабақтан    тыс    іс  –  шараларым    шығармашылық    сипатта  
ӛткізіледі.    Оқушының    танымдық    белсенділігін    оятуға,    шығармашылық    қабілетінің    дамуына,  
адамгершілік    қасиеттерінің    қалыптасуына    кӛмектеседі.    Кейінгі    кезде    еліміздің    мектептеріндег  
кӛптеген    педагогикалық    жаңа    әдістер    кеңінен    қолданыс    тауып    жҥр.  СТО    -  дың    басқа  
технологиялардан  айрықша  ерекшелігі: кері  байланыс  кезеңі  болып  онда  мақсаттары  бірінен  бірі  
туындайды  және  біртіндеп  жететін   аралық  нәтижелері,  толықтыратын,  тереңдететеін  деңгейлік  
тапсырмалар  тізбегі  іріктеледі. 
Оқушылар   сабақта    эссе   жазып,   ҥш   бетті    кҥнделіктерді   толтырып    сабақта    ҥйретіп   және  
білгісі    келетін    сҧрақтарды    іріктеп    олардв    мониторингке    тіркеп    оқушының    шығармашылық  
қабілетін  ашудың  шарттары  болып  табылады.   
   
 
 
 
 

106 
 
 Шығармашылық    дегенді    қалай    тҥсінеміз?  Шығармашылық      менің    ойымша    қабілеттің  
дамуын    матемаика    пәні      тақырыптарының    ӛмірмен    байланысы\тыру    және    ойлау    процесінің  
бірлескен    жҧмыстары    арқылы    дамытуға    болады.  Оқушылармен    ӛткізілген    сыныптан    тыс  
жҧмыстар,    КВН,    «Жас    математик»    ҥйірмесі,    ғылыми  –  практикалық    конференция    әрі    зерттеу  
жҧмысы,  реферат  қорғау,  жоба  қорғау  жҧмыстары   олардың  математика   пәніне  тақырыптарын  
байланыстыруға  ықпал  жасады. 
Мысалы:  КВН    сабағында    ӛткізген    «Кӛкпар»    сайысында    викториналық    сауалдары  ,  
«Ғажайып    ҥштік»    ойынындағы    логикалық    жҧмбақ      есептер,    геометриялық    фигуралар    мен  
аппликация  жасауда  Шымкент  қаласының  жаңа  салынған  саябақ  және  ескерткіштерді  бейнелеп  
отырып  оқушылардың  шығармашылық  қабілетінің  дамуына  ықпал  жасап  отырдым. 
 
  «Ажойиб учлик»  
    
    
 
 
   
   
 
  
 
 
Тапсырмалары 
 
:   30 а) Бир бири билан курашди 
         Тўрт айиқ ва бир арслон 
         Икки қўй ва бир эчки 
         Барчаси неча бўлди? 
 
 
10 б) Икки сонни қўшганда саккиз, 
         Айирганда ―2‖ сони бўлади 
         Буни тезда хисобланг 
         Кимлар айта олади? 
 
10 в) Бир тухум ―5‖ минутда 
         4 тухум неча минутда пишади? 
 
30 б) Туя билан бўталоқ 
         Шалпанг қулоқ беш эчки 
         Қўш улоқли қўш эчки 
         Тўрт қўзили икки қўй 
        Санаб кўрчи нечта бўлди
 
30 в) Дўкондан мен совун олдим 
         Унга яна солгич олдим 
         Икки дафтар бир қалам 
         Бир китобни яна олдим 
         Санаб кўрчи нечта олдим? 
 
16 сонини 2та бир хил 
Кўпайтувчи шаклида айт. 
 
40 (1) Тоғда етти дарахт 
          Ҩар бир дарахта 7тадан ин 
          Ҩар инда 7 тулки,  
          Ҩар тулкида 7та тулкичалар 
          Ҩаммаси нечта? 
 
40 (2) Амаллар ва 5та 9 сонидан  
          фойдаланиб 10 сонини ҩосил қил. 
 
40 (2) Амаллар ва бешта 4 сонидан 
          фойдаланиб 55 сонини ҩосил қил. 
 
 
КВН   сабғы  болсада,  «Сын  тҧрғысынан  ойлау»  тәсілінде  ӛтуге  болатынын,  жарыс  сабағы  
оқушыларды  жылдам  ойлануға  ықпал  жасайтынына  кӛзім  жетті.  Оқушылар   тарапынан  
сабақтарға  жазылған  Эсселер: 
« Маған  КВН  сабағы  ӛте  ұнады. Мен  бұл  сабақта  математик  ғалым  бабаларымыз  
туралы, математика  білім  туралы  жазған  жазбалар, мағлұматтар,  математика  пәнінен  
жұмбақтар,  сӛзжұмбақтар  шешуді  үйрендім»  деп  Наима  деген  оқушым  эссе  жазса,  келесі  бір  
оқушым: «Математика  пәнінен  ӛтілген  КВН   сабақ  маған  ӛте  қатты  ұнады.  Мен  бл  сабақта  
ӛзім  естімеген,  білмеген,  маған  таныс  емес  кӛптеген  мағлұматтарды  ӛзіме  түйіп  алдым.  

107 
 
Келесі  сабақтарда  да  осындай  сайыс  сабақтар  кӛптеп  ӛткізілсе  деген  ойдамын»  - деп  ӛз  ойын  
ашық  айта  білуге  эссенің  кӛп  пайдасы  тиді  дегім  келеді. 
     Сонымен  қатар,  ҥшбҧрыш  туралы  білімді  толық  меңгере  алмай  жҥрген  кейбір  оқушылар   
тҥсініп,  қабылдады.  Мсыалы: қабілеті  тӛмен  А.Шадыбеков, А.Расулова, К.Ашимова, И.Тойчиев, 
У.Юнусовтар  жыл  соңында емтихан  тапсырып,  сҧрақтарға  толық,  теоремасымен  айып  берді. Ӛз  
тҥсініктерін  айтып  қана  қоймай,  ҥшбҧрышарды  сызып,  дәлелдеп , жақсы  бағалар  алды.Дарынды  
оқушыларға  келер  болсам, Д.Юнусованың  білімі  шыңдала  тҥсті. Осы сыныптағы  оқушылар  
ҥшбҧрыштардың  тҧрмыстағы,  ӛмірдегі  болжамдарын  дәлелдеп, Мысырдағы,  Астанадағы  
Пирамидалардың  қҧрылымын  зерттеп,  дәлелдеді. 
   
 
     Қорыта  келе  айтарым,   «Сын     тҧрғысынан  оқу  мен  жазу»  технологиясымен  математика  
пәнінен  білім  беруге  болатынына  кӛз  жеткіздім. Осы технология  бойынша  ӛтілген  сабақтар  
оқушылардың  танымдығын,  ойлау   қабілетін  арттыра  тҥсті.Келешекте  «Сын  тҧрғысынан  оқу  мен  
жазу»  технологиясымен  сабаққа  ӛткенде  ҥлкен  жетістіктерге  жетуге  болатынын  айтқым  келеді. 
     Оқушының іс-әрекеті кӛптеген мінез-қҧлық параметірлерімен (іс-әрекет сипаты, жеке 
интелектуалды дамуы, сӛйлеу мәдениеті, ӛз бетінше жҧмыс істеуі, жауапкершілігі, еркімен ҧсыныс 
жасауы, т.б ) бағаланады.Әрбір оқушы басқа оқушымен салысттырылмаиды, керісінше дамуына қарай 
ӛзімен-ӛзі салыстырылады.Оқушылардың ӛз нәтижелерін бағалай білуге ҥйренуі аса маңызды. Сонда 
баға оның жіберген қатесіне берілген жазалау емес, қайта жеткен жетістігіне беріген мадақтау, 
қызығуы мен қажетін кӛтермелеу қҧралына айналады. 
 
Әдебиеттер: 
1.
 
Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Халқына 
Жолдауы. 2012 жылғы 14 желтоқсан. 
2.
 
«Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. 
3.
 
«Дауыс  және  кӛрініс»  журналы -2012 № 3 (51) 
4.
 
С.Ирсеитова.  Оқыту  ізденіс  ретінде . Қарағанды – 2011 ж 
 
 
КРИТИЧЕСКОЕ ТВОРЧЕСКОЕ МЫШЛЕНИЕ КАК ОСНОВА НОВОЙ ПАРАДИГМЫ 
ОБРАЗОВАНИЯ  
 
Есимова А.Э., Балтабаев Н.К. 
ЮКГУ им.М.Ауэзова,Шымкент, Казахстан 
 
Түйін 
Мақалада мектеп оқушыларының шығармашылық ойлауын қалыптастыруда философияның ролі 
 туралы айтылады. 
 
Summary 
The problems of philosophical education and pedagogical theories of education are considered in this article. New 
treatment paradigm of education, ways and prospect of development. 
 
Тема  ―Философия  в  школьном  обучении‖  –    новая  для  нашей  современной  педагогической 
мысли. Актуальность темы обусловлена следующими обстоятельствами: 
- переходом системы школьного образования Казахстана в обозримой перспективе на 12 летний 
период обучения; 
-    необходимостью  развития  человеческого  капитала  с  целью  дать  адекватные  ответы  на 
исторические вызовы времени. 

108 
 
Стратегической  целью  образования  во  все  времена  было  воспитание  знающих,  разумных, 
социально и морально ответственных 
граждан. Она по-разному реализовалась в зависимости от господствующей 
парадигмы  образования,  педагогических  технологий,  а  также  от  принятых  философских 
представлений  о  человеке,  мышлении,  языке,  познании,  рациональности,  логике  и  т.д.  На  фоне 
происходящей в последние десятилетия смены старой, информационной модели образования на новую 
– рефлексивную, делающую акцент на развитии мышления необходимо изучение влияния философско-
логического    инструментария  на  развитие  у  детей  навыков  критического  и  творческого  мышления  и 
грамотного рассуждения. 
    В  философии  есть  потенциал  и  инструменты,  позволяющие  более  интенсивно  и 
непосредственно  воздействовать  на  процессы  формирования  критического  мышления  школьников.  
Почему  завтра  не  становится  сегодня? Куда  утекает  время? Где  я  был,  когда не  было  папы и  мамы?  
Почему  люди  бывают  хорошие  и  плохие?  А  что  бы  было,  если  бы  я  стал  машиной?  Такого  рода 
вопросы,  по  существу,  философско-метафизические  вопросы  о  природе  времени,  существовании, 
самотождественности,  добре  и  зле,  отношении  человека  и  природы  и  т.д.,  как  из  рога  изобилия 
обрушиваются  на  родителей,  как  только  ребенок  овладевает  речью  и  начинает  осознавать  себя  и 
окружающий  мир. Родители  как  умеют  отвечают  на  них,  а  устав,  либо  отделываются  шутками,  либо 
отмахиваются и раздражаются. Затем ребенок поступает в школу, внутренне надеясь найти ответы на 
имеющие  для  него  смысл  загадки.  Однако  школа  подчинена  строгому  распорядку  расписания  и 
выполнению  учебной  программы.  ―Научись  сначала  читать  (писать,  считать  и  т.д.),  а  потом  задавай 
такие вопросы‖ – такова обычная реакция учителя, который сам порою не знает как можно грамотно на 
них  ответить.  Постепенно  дети  научаются  стесняться  своих  ―наивных‖  вопросов,  оценивать  их  как 
―несерьезные  и  глупые‖  и  оставлять  при  себе.  У  них  вырабатывается  своего  рода  иммунитет  на 
―вечное‖, ―бытийное‖ и ―смысложизненное‖. А вместе с этим гасится любопытство, ставятся границы 
неуемной  исследовательской  энергии.    К  10-11-летнему  возрасту  у  большинства  детей  появляются 
апатия и равнодушие и к середине обучения их освоение знаний приобретает характер механического 
накопления информации. 
      Когда-то  досаждавшие  взрослым  пытливостью  они  теряют  интерес  к  учебе  и  нередко  без 
интереса  воспринимают  школу.  А  если  выделить  в  школьном  расписании  время,  в  течение  которого 
дети могли бы обсуждать волнующие их проблемы под руководством специально обученного учителя 
и с использованием философского инструментария? Может быть, в рамках философской дисциплины 
можно  удовлетворить  естественную  любознательность  детей,  одновременно  стимулируя 
интеллектуальный  потенциал  и  развивая  мыслительные  навыки  разумного  рассуждения. Научившись 
пользоваться  универсальными  философскими  категориями,  возможно,  дети  будут  воспринимать 
содержание  различных  школьных  дисциплин  более  связным,  а  всю  школьную  программу  более 
осмысленной  и  интересной.  Философские  навыки  грамотного  мышления,  возможно,  облегчат  им 
ориентацию в смысложизненных вопросах и помогут стать разумными и ответственными гражданами. 
Смысл  также  состоит  в  том,  чтобы  научить  людей  разумному  и  ответственному  социальному 
поведению, необходимым условием которого является умение рассуждать разумно. 
Ее главные принципы:  
1) обучение философствованию, а не информации о философии;  
2) проблемная подача философского знания; 
3) превращение класса в сообщество исследователей и организация 
урока по принципу сократического диалога;  
Почему именно философию следует считать приоритетной дисциплиной 
в обучении разумности? Если даже признать ее приоритет, насколько оправданно вводить такую 
серьезную дисциплину в младшие классы, в то время как и старшеклассникам она далеко не под силу?  
Тезис  о  приоритетности  философии  в  обучения  разумности  вызывает  немало  контрдоводов. 
Многие убеждены, что традиционное школьное образование всегда этим занималось и занимается. Это 
не совсем так. Обычное школьное образование тренирует сравнительно ограниченный набор навыков 
мышления  и  рассуждения,  необходимый  для  чтения,  письма,  говорения,  математических  операций, 
эксперимента,  и  очень  мало  делает  для  выработки  умений  высшего  типа  –  рассуждать  логично, 
критично,  творчески,  контекстуально,  аргументативно,  диалогично.  В  результате  в  мышлении 
получается  перекос.  Например,  повсеместно  слышны  сетования  на  неэффективность  использования 
выпускниками  полученных  в  школе  знаний,  их  растерянность  перед  нестандартными  жизненными 
ситуациями. Конечно, к концу обучения на основе прохождения школьной программы какие-то навыки 
разумного рассуждения все же приобретаются. Процесс их обретения был бы значительно упрощен и 
облегчен, если таким навыкам обучать, во-первых, не опосредованно, а непосредственно, и во-вторых, 

109 
 
в  рамках  дисциплины,  специально  занимающейся  принципами  разумного  мышления  и  имеющей  для 
этого наиболее развитые и разнообразные средства. 
    Мысль  о  том,  что  стандартное  образование  не  использует  все  возможности  человека,  что 
нужны какие-то иные рычаги, могущие задействовать творческий потенциал и способности мышления, 
витала  давно.  Педагоги  и  в  прошлые  времена  искали  способы,  позволяющие  более  эффективно 
достигать  целей  образования.  Когда-то  надежды  возлагались  на  математику,  затем  на  латынь  и 
греческий,  на  логику  и  риторику.  В  последние  десятилетия  ХХ  века  много  надежд  возлагалось  на 
компьютерное  обучение.  Время  показало,  что  все  эти  предметы  полезны,  являются  хорошим 
тренингом,  и  все  же  не  расковывают  возможности  интеллекта,  не  обеспечивают  самостоятельность 
мышления,  моральную  зрелость  и  социальную  ответственность.  Древняя  дисциплина  философия 
является самым эффективным рычагом для развития мышления. Вечно проблемный, ―вопрошающий‖ 
характер  философии,  допущение  поливариантных  ответов,  рефлексивное  отношение  к  инструментам 
познания,  требование  логичности  и  последовательности,  задействованность  в  ней  когнитивных, 
этических  и  эстетических  способностей  сознания  делают  ее  инструменты  уникальными  и 
незаменимыми  для  выработки  навыков  недогматичного,  гибкого,  контекстуального  и  одновременно 
строгого и доказательного мышления. Универсальность философских категорий позволяет преодолеть 
фрагментарность школьного знания, сделать его связным и осмысленным для детского восприятия. Не 
говоря  уже  о  том,  что  для  вступающих  в  жизнь  людей  дисциплинарные  рамки  философии  дают 
возможность рассуждать на самые различные, в том числе и моральные и ―жизненные‖, сюжеты, тем 
самым рефлексивно, не стихийно, определяться в своих жизненных ориентирах.  Философское знание 
дает  возможность  искать  эти  ориентиры  на  универсалистком,  не  местническом,  уровне,  что 
немаловажно  для  нашего,  раздираемого  национальными,  политическими  и  религиозными  распрями, 
мира. Математика, история, языки и литература, компьютерное обучение и всякие другие ―предметы‖ 
не имеют таких инструментов. 
    Философия  может  и  должна  стать  парадигмой  школьного  образования.  Это  означает 
построение других школьных дисциплин по модели философского дискурса и исследования.  
 

жүктеу/скачать 5,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: