СИСТЕМА УПРАВЛЕНИЯ И ОБРАБОТКИ ИНФОРМАЦИИ

119 
 
определения  объемного  расхода  жидкостей  является  инвариантность  к  вязкости,  плотности, 
оптической прозрачности, температуре и химическому составу контролируемой жидкости. 
 
Варианты  прецизионного  измерителя  объемного  расхода  жидкостей  были  представлены  на 
московском  международном  Салоне  «АРХИМЕД  2010»  [3]  и  на  международной  выставке 
«INVENTIKA  2010»  [4],  где  получили  высокую  оценку  независимого  международного  жюри      этих 
выставок.  
 В  то  же  время  на  точность  измерения  объемного  расхода  жидкостей  в  этих  измерителях 
существенно  влияют  параметры  аппаратной  части  собственно  измерителя  и  системы  управления  и 
обработки  информации.  Необходим  детальный  анализ  влияния  параметров  как  собственно 
измерителя,  так  и    аппаратной  и  программной  компонент  системы  управления  измерителем  на 
точность  измерения  для  оценки  границ  достижимой  точности  в  этом  классе  прецизионных 
измерителей объемного расхода жидкостей. 
На  рисунке.  1  показана  структура  системы  управления  и  обработки  информации  для  этого  класса 
измерителей. 
 
Рис. 1. Структура системы управления и обработки информации измерителя 
 
В  состав  системы  входят  преобразователь  1  сигналов  датчика  2  в  код  Nп  в  значение  объема 
жидкости, процессор 3 с панелью управления 4, дисплеем 5 и выходным разъемом 6 для подключения 
внешнего пользователя. Кроме того, к управляющим выходам процессора 3 подключены ЭМК 7 и 8, 
электропривод  9  гидрораспределителя  10.  В  состав  измерителя  может  входить  цифровой  термометр 
11  с  выходами  цифрового  кода  Nт  и  с  датчиком  температуры  12.  Кроме  датчика  2  ко  входам 
процессора  3  подключены  входы  сигнализаторов  13  крайних  положений  разделительного  поршня 
мерного гидроцилиндра. Процессор 3 производит цифровую обработку сигналов U1… U5,  кодов Nк 
и Nт, а также формирует управляющие сигналы U6...U9, выводит результаты обработки информации 
и сведения  о состоянии основных узлов измерителя на дисплей 5 и выходной разъем 6. С помощью 
панели управления 4 оператор системы может изменять формат данных, выводимых на индикацию, и 
при необходимости изменять режим работы процессора 3. 
В программной части системы будут реализованы алгоритмы накопительного контроля расхода 
жидкости,  определения  мгновенного  расхода,  алгоритма  корректирующего  контроля  объемного 
расхода топлива и управления работой измерителя в целом. 
В  качестве  основного  варианта  реализации  способа  прямого  измерения  объемного  расхода 
жидкостей  рассмотрим  изображенную  на  рис.  2  структуру  системы  измерения  объемного  расхода 
дизельного  топлива  мощными  автотракторными,  железнодорожными  и  судовыми    дизельными 
двигателями. 
 

120
 
 
 
 
Рис. 2.  Структура системы измерения объемного расхода дизельного топлива мощными дизельными 
двигателями (первое устойчивое состояние). 
 
На  рис.  2  обозначены:  1  -  топливный  бак;    2,  3,  4  -  патрубки  топливного  бака;  5  -  топливный 
насос;    6,  8,  9,  10  -  каналы  статора  распределителя;  7  -  корпус  гидрораспределителя;  11  -  ротор 
гидрораспределителя;  12,  13  -  каналы  ротора  гидрораспределителя;  14,  16  -  штуцеры  мерного 
гидроцилиндра; 15 - мерный гидроцидиндр;  17 – разделительный поршень мерного гидроцилиндра; 
18  -  уплотнительное  кольцо  поршня;  19,  20  -  сигнализаторы  крайних  положений  поршня;  21  – 
протяженный  частотный  датчик  положения  поршня  внутри  гидроцилиндра;  22,  25  -  патрубки 
входного коллектора ДВС; 23 - входной коллектор ДВС; 24 - двигатель внутреннего сгорания /ДВС/; 
26, 28, 29 - патрубки мерной емкости; 27 - мерная емкость; 30 - сигнализатор нижнего уровня топлива 
в  мерной  емкости;  31  -  сигнализатор  верхнего  уровня  топлива  в  мерной  емкости;  32,  33  -  клапаны 
электромагнитные; 34, 35 – тройники. 
В  обозначенном  на  рисунке  1  положении  ротора  11  гидрораспределителя  7  (первое  устойчивое 
состояние),    разделительный  поршень  17  под  действием  давления  с  выхода  топливного  насоса  5 
движется влево, выталкивая топливо из левой части гидроцилиндра 15 через элементы 14, 8, 12, 9, 34 
и 22 во впускной  коллектор 23 ДВС. При достижении разделительным поршнем 17 крайнего левого 
положения  срабатывает  сигнализатор  19,  по  сигналу  U
1
  которого  происходит  поворот  ротора  11 
гидрораспределителя  на    90º  -  структура  рис.1  переведена  во  второе  устойчивое  состояние, 
изображенное на рис. 2, в котором разделительный поршень 17 под давлением от топливного насоса 
5 движется вправо и выталкивает жидкость из правой части гидроцилиндра 15 через элементы 16, 10, 
13,  9,  34  и  22  во  впускной    коллектор  23  ДВС.  Это  устойчивое  состояние  сохраняется  до  момента 
срабатывания  сигнализатора  20,  по  сигналу  U
2
  которого    происходит  поворот  ротора  11 
гидрораспределителя  на    90º  -  система  управления  переводится  из  второго  устойчивого  состояния  в 
первое устойчивое состояние.  
 
Литература 
 
1. 
Свистунов Б.Л., Харитонов П.Т. Патент RU №2323365 от 27.04.2008  
2. 
Артамонов  П.И.,  Маликова  Ф.У.,  Харитонов  П.Т.  Преобразователь  перемещений  поршня 
расходомера  жидкости  в  унифицированный  сигнал  с  емкостным  датчиком,  использующим  принцип 
временной  избыточности.  Сб.  трудов  МНПК  «Современная  наука:  реальность  и  перспективы».  Россия, 
Липецк, 18 февраля 2013. – С 123-129. 
3. 
Свистунов  Б.Л.,  Харитонов  П.Т.  Способ  и  система  высокоточного  измерения  объемного 
расхода топлива. Москва, КВЦ, апрель 2010, Каталог Салона «АРХИМЕД 2010», с.94. 
4. 
Свистунов  Б.Л.,  Харитонов  П.Т.  Измеритель  объемного  расхода  жидкостей  методом  мерного 
гидроцилиндра.  Сб.    рефератов  статей  и  тезисов  докладов    МНТК  и  выставки  «INVENTIKA  2010». 
Румыния, Яссы, июнь 2010, с.107. 
 

121 
 
DECOMPOSITION OF THE UNSTEADY NON-ISOTHERMAL  
LIQUID MOVEMENT IN THE PIPELINE 
 
B.K. Mukhanov, Zh.Omirbekova 
KazNTU after K.I. Satpayev, Almaty, Respublik of  Kazakhstan 
 
Modeling of the temperature interaction of the main pipeline with environment takes an important place 
in the issue of technological modes forecasting under the pipelines operation. That`s why one still pays quite 
much  attention  to  the  development  of  the  oil  transportation  models  in  the  main  pipeline  acceptable  for  on-
line mode operation. 
Using  of  mathematical  models  in  control  devoted  a  lot  of  research,  for  example  [1-4].  To  create  a 
process  control  fluid  transport  by  pipeline  is  necessary  to  develop  a  thermal  model  of  unsteady  non-
isothermal flow  in a pipeline. In this case, unsteady  non-isothermal  liquid  movement  in the  main pipelines 
should  be  considered  as  liquid-pipeline-soil  system.  Under  this  the  model  of  the  liquid  flowing  heat 
processes should presented as [5,6]: 
 
0
1






z
s
t


 
0
1
2











z
sin
q
)
v
(
P
z
s
z
P
s
t



 
0
1
1







q
z
T
c
s
t
T
c


                                                        (1) 
)
T
T
(
F
)
T
T
(
F
t
T
c
гр
k
k
k
k
k
k






2
2
1
1




 
3
2
q
q
у
Т
у
х
Т
х
t
T
c
гр
гр
гр
гр
гр
гр
гр
гр


































 
)
(
)
v
(
P




 
)
T
T
(
F
q
)
T
T
(
F
q
)
T
T
(
F
q
воз
гр
гр
k
k






3
3
3
2
2
2
1
1
1



 
where: 
p
,
,


- density (
3
m
kg
), velocity (
s
m
), pressure (
2
m
n
) liquid correspondingly  in the pipeline; S 
– cross section square (m
2
) Т
1
, Т
к
, Т
soil
 – correspondingly liquid temperature, pipeline wall temperature, soil 
temperature ( С

), F
1
, F
2 
– heat exchange square (m
2
) liquid-pipeline  ( С

), pipeline-soil; 
1

- heat exchange 
factor  liquid  -pipeline; 
2

-  heat  exchange  factor  pipeline-soil; 
k
k
k
c


-  heat  capacity,  density,  материала 
трубы reduced volume of the tube wall;  
soil
soil
soil
c


- heat capacity, soil density, reduced soil volume. 
s

- 
thermal  conductivity  of  soil; 
air
Т
-  environment  temperature,  q
-  the  drop  conditioned  with  the  pipeline 
height change, 

- resistance. 
The  presented  model  (1)  is  referred  to  the  nonlinear  equation  type  in  partial  derivatives.  The  model 
realization is connected with specific difficulties which are determined with computing capacity of the used 
data processing machines. 
That`s why the reduction methods for the indicated model is of great interest. 
One  should  mentioned  that  it  is  the  specialty  of  unsteady  dynamic  mode  of  the  liquid-pipeline-soil 
system  that  the  change  speed  for  liquid  variables  (
Т
,
,


)  is  much  higher  that  the  soil  temperature  speed 
change (
soil
Т
)  
The indicated preliminary proposition of the different-scale change in time for the liquid variable of the 
soil temperature can be the basis of the temporary model decomposition (1). 
Under this  we  will use the small parameter  method as the formal base for the procedures  of the  initial 
system reduction (1) to the standard type/ The procedures are offered in [7,8]. 

122
 
 
In  the  statement  (1)  the  product  of   
soil
soil
soil
c


  is  the  big  value,  that`s  why  we  will  take  
soil
soil
soil
c



1

 
as the small parameter. 
Taking  into  account  the  parameter  smallness
1


  we  will  neglect  the  right  sides  of  the  equation 
comprising 

 and write down the equation system of «fast movement» for the time t’.  
0
1






z
s
'
t


 
 
0
1
2











z
sin
q
)
(
P
z
q
s
z
P
s
'
t




 
 
0
1
1







q
z
T
c
s
'
t
T
c



                                                    (2) 
)
T
T
(
F
)
T
T
(
F
'
t
T
c
гр
k
k
k
k
k
k






2
2
1
1




 
)
T
T
(
F
q
;
const
T
k
гр



1
1
1

 
 
Correspondingly, the equation system of the slow motion in the scale 
't



 will be the following 
3
2
1
q
q
T
y
x
T
x
T
гр
s
гр
s
гр











































                                     (3) 
)
T
T
(
F
q
гр
k


2
2
2

 
)
Т
T
(
F
q
воз
гр


3
3
3

   




0
1
k
k
T
T
   




0
1
воз
воз
T
T
 
 
Thus,  as  the  result  of  the  conducted  temporary  decomposition  the  local  models  with  different  times 
were obtained from the original one. 
The  model  (2)  describes  unsteady  one-dimensional  liquid  movement  on  the  coordinate  z,  and  the 
statement (3) describes heat distribution in the soil on the coordinates х and у. 
Thus it is  suggested to use two –level model realization system (2) and (3) indications in the picture 1, 
where  the  coordinating  interaction  algorithm  for  the  models  (2)  and  (3)  is  located  at  the  upper  level, 
numerical algorithms which realizes the statement (2) and (3) are located at the low level. 
 
 
 
Picture 1. Interaction scheme for the models (2) and (3) 
 
Coordination includes the task solution: 
For the time
t 



: 
- integrate the values 








0
0
1
1
dt
T
T
;
dt
T
T
air
air
k
k
 
               Time of decision 
Time of decision
 

123 
 
- generate limit values for the task solution (3) 
At the moment

: 
-average on the coordinates х and у values 
soil
T
 for the task solution (2). 
The outcoming coordinate of the whole system is the liquid temperature T(t, z) along the pipeline. 
This approach allows to use  different computing resources under the realization  of the  original  model 
soundly (1). 
 
References 
 
1. 
Б.А.Сулейменов,  Д.Ж.  Хамметов.  «Разработка  модели    MES-системы  для  агломерационного 
отделения НДФЗ». 
Инженерно-технический журнал «Вестник автоматизации» 
№3(33) сентябрь 2011 
г. c. 10-12
 
2.
 
Муханов  Б.К.,  Омирбекова  Ж.Ж.,  Акбасов  А.Р.  Структурный  анализ  городских  тепловых 
сетей городов Казахстана. Инженерно-технический журнал «Вестник автоматизации» № 1 (27), март, 
2010. С. 15-17. 
3. 
Сулейменов  Б.А,  Каденов  Б.Ш.,  Каденов  М.Ш.  «Разработка  интеллектуальной  системы 
управления  процессом  агломерации  фосфоритов».  Инженерно-технический  журнал  «Вестник 
автоматизации»  №2(32) июнь 2011 г. с. 9-11. 
4. 
Акбасов  А.,  Муханов  Б.К.,  Адилова  Ш.  «Вопросы  структурной  идентификации  тепловой 
сети». Инженерно-технический журнал «Вестник автоматизации» 
№1(31) март 2011 г. с. 6-7
 
5. 
Чарный  И.А.  Неустановившиеся  движение  реальной  жидкости  в  трубах.  –  М.:  Недра,  1975.-
210 с. 
6. 
Bo  Yu, Chao Li., Zhengwei Zhang, Jinjin Zhang, Jinjia Wei. Numerical simulation  of a buried  hot 
crude oil pipeline under normal operation. Applied  thermal engineering. Elsevier -2010 
7. 
Геращенко  Е.И.,  Геращенко  С.М.  Метод  разделения  движений  и  оптимизация  нелинейных 
систем.- М.: 1975.- 296 с. 
8. 
 Митропольский  Ю.А.  Лекция  по  методу  усреднения,  в  нелинейной  механике.  –  Киев: 
Наукова думка, 1976. – 350с. 
 
 
ҚҰБЫРДЫ ЭЛЕКТРОХИМИЯЛЫҚ ҚОРҒАУДЫ  ELECTRONICS WORKBENCH  
ОРТАСЫНДА МОДЕЛДЕУ 
 
Оракбаев Е. Ж., Муханов Б.К. 
Қ.И. Сәтбаев атындағы КазҰТУ.,  Г.М. Тохтабаев атындағы Салалық Ғылыми Зерттеу 
Лабораториясы Алматы қ., Қазақстан Республикасы  
 
Қазіргі  кезде  газ  және  мұнай  тасымалдайтын  құбырлар  біздің  елде  мыңдаған  киллометрге 
созылып жатыр. Магистральдiк газ және мұнай құбырлары тот басуға ұшырауынан қорғау өте қиын 
болып  табылады.  Құбырлардағы  апаттардың  45%  тот  басу  салдарынан  болады.  Үлкен    қысыммен  
тасымалданатын газ  құбырында  тот басуға ұшырау  байқалатын  болса,  техногенді  апатқа  (өрт немесе 
жарылыс)  келтіруі  мүмкін.  Тот  басуды    қорғаудың  тиiмдiлiгi  құбырдың  сенiмдiлiгiн  едәуiр  дәрежеде 
анықтайды. 
Іс  жүзінде  жақсы  орындалған  оқшаулағыш  жабынның  өзі  қолдану  барысында  ескіретінін  білеміз: 
адгезия,  өзінің  диэлектрикалық,  суға  төзімді  қасиетін  жоғалтады.  Оқшаулаудың  зақымдануы  құбырды 
траншеяға көму кезінде, температуралық ауысулар кезінде, өсімдіктердің тамырларының әсер етуімен 
байланысты.  Одан  басқа  жабындарды  тексеру  кезінде  байқалмаған  ақаулар  да  болады.    Сондықтан 
оқшаулау  жабындары  жерасты құбырларын тот басудан қажетті деңгейде қорғай алмайды. Осыған 
байланысты  құбырларды  жерасты  тот  басусынан  қорғау  құбыр  жүргізілетін  аймақ  пен  топырақтың 
тот басулық белсенділік деңгейіне қарамастан толық түрде жүргізілуі керек, яғни қорғау жабынымен 
және электрохимиялық қорғау құралдарымен. 
Электрохимиялық  қорғаудың  ең  жиі  қолданатын  әдісі  катодты  қорғау  әдісі.  Катодты  қорғау 
арнайы  құрылғылар  көмегімен  құбырға  сыртқы  электр  өрісін  бағыттау  болып  табылады.  Ол    құбыр 
бетінде  катодты  потенциал  тудырады.  Қорғаудың  мұндай  түрінде  қорғалатын  құбырға  электрлі 
жалғанған электроөткізгіш материалдан жасалған анод тот басулы зақымдануға ұшырайды. 

124
 
 
Магистральды  құбырлардың  топырақ  тот  басусынан  қорғау  құбыр  бетін  катодты 
поляризациялау  арқылы  жүзеге  асады.  Құбыр  бетіне  катодты  (автоматты  және  автоматты  емес) 
қорғау  орнатылады.  Катодты  қорғауды  орнатуды  есептеу  үшін  электрометрикалық  жұмыстар  жүргізу 
барысында  катодты  қорғау  ток  өрісіндегі  топырақтың  электрикалық  кедергісінінің  мәнін  алу  қажет. 
Сондай-ақ, анодты жерлендіруді орнату жерлеріндегі осы мәні, құбырлардың сипаттамалық мәндері, 
электрожабдықтау көздерінің бар болуы және оқшаулау жабынының түрі ескерілуі керек. 
Құбырды катодты қорғауды орнатудың негізгі параметрлері ток күші мен қорғалатын аймақтың 
ұзындығы  болып  табылады.  Соларға  байланысты  құрылғының  қуаты,  анодты  жерлендіргіштердің 
түрлері мен саны, дренаж сызығының ұзындығы анықталады.  
Құбырды  сыртқы  токпен  катодты  қорғаудың  принципиалды  сұлбасы  1(а)-суретте  келтірілген. 
Тұрақты  ток  көзінің  (1)  теріс  полюсіне    өткізгіш  (2)  арқылы  теріс  зарядтар  дренаж  (3)    нүктесіне  
келіп  түседі,  сосын  қорғалатын  құбыр  бойымен  ағып  оқшаулағыш  жабынның  дефектілі  жерлері 
арқылы  топырыққа  өтеді.  Топырақтан  ток  анодты  жерлендіруге  (6)    өтіп,  өткізгіш  (7)  арқылы  оң 
полюске оралады.  
Сыртқы токпен катодтық қорғаныстың электрлік сұлбасы 1(б)-суретте көрсетілген. Тұрақты ток 
көзі  (1)  қысқыштарға  құбырдың  нақты  бір  бөлігін  қорғау  үшін  Е  кернеуін  береді.  R
1
  кедергісі  бар 
өткізгіштегі теріс полюсті ток (теріс зарядтар) R
2 
 кедергісі бар қорғалатын құбырға дренаж нүктесіне 
түседі. Одан кейін R
3
 кедергісі құбыр жабыны мен жер арасындағы өтпелі кедергі болып табылады. 
Құбырдың мен анодты жерлендірудің арасындағы жолда жердің кедергісі оның аз ғана болғандықтан 
көптеген  жағдайларда  қабылданбайды,  алайда  егер  жермен  құбыр  арасындағы  өтпелі  кедергі  көп 
болмаса  есепке  алынады.  Мысалы,  құбырдың  сыртқы  оқшаулағыш  жабыны  зақымдалған  жағдайда. 
Сосын  тоқ анодты жерлендіруге келеді, оның кедергісі R
4
 жер-анод өтпелі кедергісін қосады, содан 
кейін өткізгіш арқылы R
5
 кедергісімен оң полюсті тұрақты тоқ көзіне қайтып келеді. 
 
 
 
а – принципиалды схема: 
1– тұрақты ток көзі; 
2 –байланыстыратын өткізгіш; 
3 – дренаж пункті; 4 – қорғалатын құбыр;  
5 – оқшаулағыш жабын; 
6– анодтық жерлендіру; 
7 – байланыстыратын өткізгіш; 
 
б – электрлік схема: 1 – тұрақты ток  көзі; 
 R
1
, R
5
– байланыстыратын өткізгіш кедергісі; 
R
2
– құбыр кедергісі; R
3
–  құбыр мен топырақ 
арасындағы өтпелі кедергі, R
4
 –анодты жерлендіру 
кедергісі. 
 
1-сурет. Құбырды сыртқы токпен катодты қорғау сұлбасы 
 
 
2-сурет. Құбырды электрохимиялық қорғау станциясының моделі 
 
Құбырды  электрохимиялық  қорғауды  моделдеудің  басты  мақсаты    құбырды  кешенді  
электрохимиялық  қорғауды  басқару  жүйесін  өңдеу.  Құбырды    электрохимиялық  қорғаудың  жүйесін 
кешенді басқару  есебін шешу үшін автоматтандырылған басқару жүйесін өңдеуді құру қажет болып 

125 
 
табылады. Тиімді  қорғауды қамтамасыз ету үшін қорғалатын құбырдың барлық аймағында тот басу 
процесін  бәсеңдететін  катодты  потенциалдың  жеткілікті  мөлшері  сақталуы  керек.  Оны  екі  әдіспен 
жүзеге  асыруға  болады.  Біріншісі,  барлық  аймақты  бірқалыпта  поляризациялау.  Ол  үшін  барлық 
құбыр бойына анодтар орнатып, оларға электр кедергісі төмен өткізгішпен ток жүргізу керек немесе 
құбыр  бойына  аз  қуатты  ток  көзінің  көп  санын  орнату  керек.  Көп  жағдайда  мұндай  әдіс 
экономикалық  тиімсіз  болады.  Ең  тиімдісі  белгілі  бір  жерде  қуатты  станция  орнатып,  олардың 
қасына анодтар  тобын  орнату  керек.  Бұл  жағдайда  қорғаныс  тогы  топырақтан анодқа  өтіп,  құбырға 
келіп  жалғанған  жерінен  токшығарғышта  (дренаж  нүктесінде)  жиналады.  Сондықтан  дренаж 
нүктесінен  алыстаған  сайын  катодты  потенциал  төмендейді.  Қорғау  аймағы  дренаж  нүктелерінің 
ортасы  болады.  Құбыр  потенциалы  топыраққа  қарағанда  алынған  қорғау  потенциалының  мәнінен 
теріс  болады.    Ең  жоғары  катодты  потенциал,  яғни  ең  теріс  мәні  анодқа  қарсы  орналасқан  құбыр 
бойында  болады.  Басқада жағдайларда  дренаж  нүктесінде  құбыр  потенциалы  неғұрлым  теріс  болса, 
соғұрлым  қорғаныс  аймағы  көлемді  болады.  Алайда  бұл  жағдайда  дренаж  нүктесіндегі  потенциал 
қауіпті  мәнге  жетпеуі  керек.  Әйтпесе,  сутегі  көп  бөлініп,  металдың  сутектенуі  басталады.  
Математикалық  модель  құбыр  бойындағы  потенциалдың  таралуын  сипаттап,  құбырдағы  ток  күшін 
анықтауға мүмкіндік беруі керек. Есептеде бастапқы мәндер үшін дренаж нүктесіндегі және қорғаныс 
аймағының шекарасындағы мүмкін потенциалдар алынады. Осы жағдайда анықталатын өлшемдер – 
қорғаныс аймағының ұзындығы, жұмыс тогы, қондырғының басқада техникалық көрсеткіштері. 
Құбырды  катодты  қорғау  кезіндегі  ток  пен  потенциалдың  таралу  сызбанұсқасы  2.1.  суретінде 
келтірілген.  
 
2.1-сурет. Құбырды котодты қорғау кезіндегі потенциалмен токтың таралуы 
Қ – құбыр, КҚС – катодты қорғау станциясы, АТ – анодтар группасы, Д – құбырға токтың келу нүктесі (дренаж 
нүктесі), L/2 – Қорғаныс аймағының жартысы, I – құбыр денесіндегі ток, 
– құбырдағы токтың максимал мәні,     
– құбырдың электродты потенциалы, 
– дренаж нүктесіндегі потенциал мәні, Е
st
 – В нүктесінде 
орнатылған топырақтағы болат құбырдың стационарлы (токсыз) потенциалы, 
– А нүктесіндегі қорғаныс 
потенциалының қабылданған мәні. Бағдаршалармен топырақтағы (сызықты бағдарша) және құбырдағы 
(бағдарша) ток бағыттары көрсетілген. 
 
3-сурет. Құбырды котодты қорғау кезіндегі потенциалмен токтың таралуы 
 

жүктеу/скачать 17,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: