Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары
Эффективность развития титано-магниевой отрасли
жүктеу/скачать 8,24 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Состояние производства тугоплавких металлов в республике
- Приоритетные направления дальнейшего функционирования отечественной цветной металлургии
- Список использованных источников
- Кенешева Г.А.
Эффективность развития титано-магниевой отрасли За Казахстаном признана лидирующая позиция по запасам и производству тугоплавких металлов: титана, тантала, ниобия, молибдена, вольфрама и ванадия. С развитием авиационной и ракетной техники, атомной энергетики и химического машиностроения, радиоэлектроники и космонавтики во всем мире значительно повысились
267
требования к изделиям из металлов и их сплавов. Особенно нужными стали сплавы из металлов, способные работать при очень высоких и очень низких температурах, в высоком вакууме, агрессивных средах, выдерживающие длительное время статистические и динамические нагрузки, позволяющие увеличить надежность и долговечность конструкций. К числу таких металлов относятся изделия из титана и его сплавов – титановые слябы и слитки. Для осуществления данного проекта АО «Усть-Каменогорский титано-магниевый комбинат» (АО «УКТМК») вместе с южно-корейской компанией «POSCO» (одним из крупных в мире производителей стали) создали совместное предприятие ТОО «ПОСУК Титаниум». Совместным Казахстанско-Корейским проектом предусматривается, что титановые слябы и слитки, производимые на площадке ТОО «ПОСУК Титаниуим», впоследствии будут прокатаны на предприятиях «POSCO» в горячекатаные и холоднокатаные титановые листы и трубы для их дальнейшего использования крупными судостроительными компаниями Южной Кореи, а также для энергетической промышленности, водоснабжения и опреснительных установок. Стоимость проекта, включенного в карту индустриализации Республики Казахстан, составила 70 млн. долларов США [3; 11]. Совместное предприятие ТОО «ПОСУК Титаниум» по производству титановых слябов и слитков позволит усилить кооперацию АО «УКТМК» с мировыми потребителями титана, обеспечить расширение рынков сбыта продукции комбината. Создание нового технологического передела усилит также конкурентоспособность отечественного производителя и позволит осуществлять поставку зарубежным партнерам титановой продукции с большей добавленной стоимостью. АО «УКТМК» – 100-процентный экспортер губчатого титана, титановых слитков и сплавов в индустриально-развитые страны. На сегодняшний день АО «УКТМК» является вертикально интегрированным производителем титана от добычи сырья до выпуска продукции с высокой добавленной стоимостью. Титановая продукция предприятия сертифицирована всеми производителями авиакосмической отрасли мира. Доля казахстанского титана на мировом рынке составляет около 11%, авиакосмической отрасли – свыше 17% [3; 12]. В связи с особенностями климатических условий Восточно-Казахстанской области проект электронно-лучевой печи с максимальной высотой 12 метров был разработан ведущими американскими конструкторами. Печь ТОО «ПОСУК Титаниум» уникальна тем, что по своей мощности не имеет аналогов в мире. Две плавильных камеры и шесть электронно-лучевых пушек мощностью 800 кВт каждая, позволяют осуществлять безостановочный процесс плавки. Технологический процесс ведения плавки позволяет контролировать и регулировать качество выпускаемой продукции непосредственно в момент плавки каждой тонны производимого 20-ти тонного сляба, что минимизирует риски по выпуску бракованной продукции. Особенностью установленной электронно-лучевой печи также является предусмотренная возможность переработки не только титановой губки, но и титанового лома, с получением сляба высокого качества. Это обеспечивает безотходное производство и исключает возникновение у ТОО «ПОСУК Титаниум» производственных отходов [3; 12-13]. 23 сентября 2014 г. состоялась первая горячая плавка и впервые в Республике Казахстан получен титановый сляб. Продукция завода – титановые слябы массой от 10 до 20 т со 100-процентным содержанием чистого титана, является результатом внедрения передовых инновационных технологий в титановой промышленности Казахстана. Известно, что магний является сырьем для производства титана. Однако до сих пор высокие цены на магниевое сырье и низкие цены на товарные магниевые слитки являются пока основными сдерживающими факторами увеличения выпуска товарного магния.
В последние годы интенсивное развитие высокотехнологичных производств значительно увеличило интерес к сплавам и материалам из чистых, сверхчистых, редких тугоплавких металлов. В этом ряду особую роль играют следующие тугоплавкие металлы: 1.
Ванадий. Химический элемент пятой группы периодической системы, тугоплавкий твердый металл серо-стального цвета. Температура плавления – 1920 0 С. Чистый ванадий – серебристый ковкий металл, отличается высокой химической устойчивостью в пресной и морской воде, в растворах щелочей. Содержание в земной коре достигает 1,9∙10 -2 % по массе, в морской 268
воде 1,9∙10 -2 мг/л. В земной коре рассеян, часто сопутствует железу. Железные руды являются важным промышленным источником. Ванадий накапливается также в некоторых рудах – свинца, меди, цинка, урана, а также в угле, нефти и сланцах. Так, в Западном Казахстане разведано значительное количество месторождений высоковязкой нефти и природных битумов, в которых наиболеее распространены ванадий и никель [4; 20]. Основное применение ванадия – легирование сталей, его способность к образованию карбидов придает твердость и повышенную износостойкость изделий. Легирование ванадием осуществляется посредством введения алюмованадиевой или феррованадиевой лигатуры. Для улучшения свойств стали и чугуна достаточна присадка 0,15-0,25% ванадия. Такие стали используются в авиационном, автотракторном, железнодорожном машиностроении, а также в котлостроении. Инструментальная сталь в составе до 2% ванадия более стойкая при высоких температурах. Другой важной областью применения ванадия является химическая промышленность, где его соединения применяются в качестве катализаторов при производстве серной кислоты. Кроме того, соединения ванадия применяются в качестве красителей стекла, керамики, используются в литографском деле. При обработке ванадием некоторые сплавы цветных металлов, такие как алюминий, титан, медь на порядок улучшают свои свойства. В настоящее время развивается совершенно новое направление применение ванадия в окислительно-восстановительных аккумуляторах. Важнейшим источником ванадия в настоящее время являются титаномагнетитовые руды, содержащие 0,05-0,8% ванадия. Титаномагнетиты распространены в США, Канаде, Африке, Австралии, России и в Казахстане [5; 16]. Сегодня в республике находится около 15 месторождений и рудопроявлений ванадия, содержащих попутно уран, молибден, иттрий, скандий и РЗЭ. Одними из крупных месторождений по запасам ванадия являются месторождения «Балаусаускандык» и «Курымсак». Крупными объектами для добычи и производства считаются месторождения «Джебаглы», «Алтынтау» и «Ран», каждое их которых обладает значительным потенциалом ванадия и всего спектра попутных металлов. Практически все указанные месторождения находятся в руках частных собственников [5; 17]. К сожалению, РК, обладая значительными сырьевыми ресурсами ванадия, практически не развивает эту отрасль производства. Металлургический передел ванадия в Казахстане имеется на Усть-Каменогорском титано-магниевом комбинате, где в виде попутного продукта в малых количествах выпускаются порошки оксида ванадия из титаномагнитового сырья. Несмотря на растущее потребление металлического ванадия и наличие значительной минерально-сырьевой базы, в настоящее время на территории Казахстана отсутствует промышленная добыча сырья. Потребности отечественной промышленности в металлическом ванадии, в основной своей массе, удовлетворяются за счет импорта. 2. Тантал и ниобий. Казахстан в условиях мирового роста спроса на тантал наращивает его производство и экспорт. В республике находится один из крупнейших мировых производителей танталовой продукции – АО «УМЗ» (Ульбинский металлургический завод). Казахстан обладает значительными запасами ниобия. Основные виды природного сырья, в которых этот металл содержится вместе с танталом, обнаружены в Восточном Казахстане. 3. Вольфрам. Общие запасы вольфрама 30 стран мира составляют 3,6 млн. т, в том числе в Китае – 1,5 млн. т, Казахстане – 450 тыс. т, Канаде – 250 тыс. т, США – 150 тыс. т [6; 34]. В республике выявлено более 100 (из них около 10 крупных) месторождений вольфрама. Большая их часть сконцентрирована в Карагандинской области (Богуты, Верхнекайрактинское, Караобинское, Акшатау, Северный Катпар и др.). Особенностью казахстанских руд является поликомпонентность: молибден, олово, сурьма и другие металлы. Применение вольфрама весьма разнообразно и непрерывно расширяется. Он используется при производстве быстрорежущих, интрументальных и жаропрочных сталей. Чистый вольфрам в виде проволоки, ленты, листов применяется при производстве электротермического оборудования. Казахстан располагает технологией обогащения, вскрытия руд, сорбционного аффинажа, получения чистых солей вольфрама и металлургическим переделом производства тугоплавких материалов. 269
Анализ состояния производства золота в мире и Казахстане Общеизвестно, что золото – основа мировой финансовой системы. Издревле – символ богатства и стабильности. Сегодня этот драгоценный металл используется фактически всеми государствами в качестве страхового и резервного фонда. По данным Всемирного золотого совета (ВЗС), в начале ХХ века в первую десятку стран, обладающих крупнейшими запасами золота, входили США (почти 9 тыс. т), затем – Германия и Международный валютный фонд (IMF), чьи запасы этого металла оказались вдвое меньше, чем в США. Далее в этом списке последовательно значились Франция, Италия, Швейцария, Россия, Япония, Нидерланды, Китай и Индия. В XXI веке ситуация слегка претерпела изменения. Так, Россия в последние 10 лет активно наращивает запасы желтого металла, чтобы диверсифицировать свои золотовалютные резервы. Китай также за счет наращивания своих запасов золота стремится придать в мировой торговле своему юаню статус резервного. Что же касается Казахстана, то он сегодня является одним из лидеров по золотодобыче в СНГ. Республика Казахстан – один из древних регионов добычи золота. По данным аналитической оценки экспертов Ассоциации горнодобывающих и горно-металлургических предприятий РК (АГМП), на начало 2014 г. Казахстан занимал 15-е место в мире по запасам золота (запасы золота в республике составляют 2267 т, из них 1159 т – запасы категории А+В+С 1 ,
целевого компонента в руде (6,3 г/т). Разведанные запасы золота в Казахстане в 2013 г. увеличились на 325 т [7; 64]. Золоторудные и золотосодержащие месторождения локализованы в 16 горно-рудных районах, важнейшими из которых являются: в Восточном Казахстане – Калбинский и Рудно- Алтайский районы (месторождения Бакырчик, Большевик, Риддер-Сокольное и др.); в Северном – Кокшетауский и Жолымбет-Бестобинский (Васильковское, Жолымбет др.); в Южном – Шу- Илийский и Джунгарский (Акбакай, Бескемпир, Архарлы и др.); в Центральном – Майкаинский и Северо-Балхашский (Майкаин, Бощекуль, Саяк и др.); в Западном – Жетыгаринский и Мугоджарский (Комаровское, Варваринское, Юбилейное и др.). В целом по стране прогнозные запасы золота сосредоточены в 199 месторождениях, в том числе 127 коренных, 40 комплексных, 32 россыпных и 10 техногенных. Перевод в промышленную категорию даже 20% ресурсов обеспечит прирост запасов в 400-500 т. Наибольшими запасами золота располагают такие крупные компании, как АО «СП «Васильковское золото», АО «ГМК «Казахалтын», ТОО «Бакырчикское ГДП», АК «Алтыналмас», АО «Казцинк», АО «Казахмыс», на долю которых приходится 55% общих запасов страны [8; 24]. В будущем реальное увеличение выпуска золота в Казахстане возможно только с использованием инновационных технологий. Учитывая это, Казмеханобром разработаны инновационные процессы высокоэффек-тивной технологии десорбции золота и регенерации ионообменной смолы, электролитического извлечения золота из товарных регенератов, не имеющие аналогов в мире, защищенные патентами РК. Продолжительность известного традиционного процесса десорбции золота и регенерации смолы составляет 150-250 часов, в том числе продолжительность операции десорбции золота около 50 часов. Каждая операция осуществляется в колоннах в несколько стадий. Таким образом, полностью весь процесс проводится в 14-25 колоннах. Большая часть колонн изготовлена из титана, коррозионностойкого материала в агрессивной кислой тиомочевинной среде. На основании изучения механизма десорбции золота и металлов-примесей со смолы Казмеханобром разработана технология интенсивной регенерации насыщенной золотом ионообменной смолы и аппаратура для ее осуществления, которая имеет ряд существенных преимуществ по сравнению с традиционной технологией. Основные преимущества разработанной технологии – это сокращение капитальных и эксплуатационных затрат, обусловленные сокращением продолжительности процесса в промышленном масштабе до 18-24 часов по сравнению с 150-250 часами для традиционной технологии. Кроме того, весь процесс интенсивной десорбции осуществляется в одной колонне вместо 16-25 колонн в традиционном варианте. Процесс также идет при атмосферном давлении и температуре 55-60 0 С [8; 25]. 270
С использованием разработанных Казмеханобром инновационных технологий построены и введены в эксплуатацию более 15 предприятий по кучному выщелачиванию золота из окисленных руд на рудниках «Мизек» компании «Данк», «Комаровский» компании «Металл Трейдинг», «Балажал» АО «Семгео», «Жерек» АО «Алел», «Узбой» канадской компании «Сага Крик Голд Компани», «Аксу» и «Бестюбе» АО «ГМК Казахалтын» и несколько более мелких предприятий. Ввод в эксплуатацию этих предприятий позволил увеличить выпуск золота более чем на 10 т в год в Казахстане [8; 26]. С использованием инновационных технологий построены и запущены в эксплуатацию новые предприятия по переработке коренных руд. Президентом РК Н.А. Назарбаевым поставлена задача: в перспективе увеличить добычу золота до 70 т в год. Решение этой задачи потребует проведения широкомасштабных геологоразведочных работ как за счет государственного бюджета, так и за счет средств недропользователей. В республике начата реализация двух крупных проектов в сфере геологоразведки. Это «Рудный Алтай» (Восточный Казахстан) и «Сарыарка». Оба проекта рассчитаны до 2018-2020 гг. Для реализации проекта «Сарыарка», связанного с проведением геологоразведочных работ в Сарыаркинском регионе, в который входят Акмолинская и Карагандинская области, выделяется 36 млрд. тенге. На реализацию другого проекта – «Рудный Алтай», связанного с геологоразведкой в Восточном Казахстане, выделено порядка 30 млрд. тенге, из которых около половины берет на себя национальная компания «Казцинк» [9; 8]. Не секрет, что Сарыаркинский регион и Восточно-Казахстанская область обладают мощной минерально-сырьевой базой. И цель двух объявленных проектов – привлечение инвестиций транснациональных компаний в геологоразведку, трансферт передовых технологий и выполнение государственного заказа по геологическому изучению недр.
Анализ эффективности функционирования горно-металлургического комплекса в разрезе отдельных подотраслей цветной металлургии позволяет сделать следующие выводы. В последние годы развитие отечественной цветной металлургии продолжало иметь экспортно-сырьевую направленность в ущерб развитию реального сектора, работающего на внутреннего потребителя и на развитие высокотехнологичных продукции и производства. Цветная металлургия стратегически важна не только потому, что производит конечную продукцию для мирового рынка, но и потому, что обеспечивает условия для постиндустриального развития страны. Дальнейшее функционирование цветной металлургии должно осуществляться не только с позиций текущей доходности, но и исходя из стратегических интересов собственника, государства и общества. В будущем основными задачами для металлургов должны стать расширение мощностей действующих предприятий, создание новых производств базовых металлов и последующих переделов, повышение производительности труда, обеспечение инфраструктуры инвестиционных проектов, а также стимулирование экспорта и спроса на внутреннем рынке. Важная задача обозначена в рамках 100 конкретных шагов для проведения институциональных реформ в Казахстане, заявленных Главой государства. Она предусматривает привлечение в отечественный ГМК всемирно известных транснациональных корпораций. Кроме того, Правительство РК намерено усилить развитие казахстанских брендов в металлургии, в частности, увеличить долю отечественного титана в мировом сегменте данной продукции с нынешних 11 до 20% [10; 55]. В горнорудной отрасли планируется перейти на упрощенный метод предоставления права недропользования, основанный на модели Западной Австралии, где широко применяется принцип «первый пришел – первый получил». Уже начат процесс внедрения международной системы стандартов отчетности по запасам полезных ископаемых CRIRSCO, а также продолжается активная разработка Кодекса о недрах. В перспективе свое развитие должны получить совершенно новые для Казахстана проекты. Речь идет о кобальт-никелевом месторождении «Горностаевское», которое осваивает
271
SAT&Company. Это будет одно из первых в мире производств по переработке бедных окисленных кобальт-никелевых руд с выпуском никелевого штейна и кобальта.
1.
Прохоров И. Теряют редкость – берут ценой // «Горно- металлургическая промышленность. – 2011. – № 9 (42). – С. 36-38. 2.
3.
Мамутова А. Инновационный прорыв титано-магниевой отрасли Казахстана // АЛТЫН САПА. Казахстан. – 2015. – № 1-2. – С. 10-13. 4.
Мурзагалиев Д. Ванадий в нефтях Западного Казахстана // Промышленность Казахстана. – 2013. - №2 (77). – С. 20-23. 5.
сырьевая база Казахстана // Промышленность Казахстана. – 2015. – №2 (89). – С. 16-18. 6.
Муканов Д. Металлургия Казахстана: состояние, инновационный потенциал, тренд развития. – Алматы: РГП «НЦ КПМС РК», 2005. – 290 с. 7.
золота и меди на стадии выщелачивания золотосодержащего сырья с повышенным содержанием меди // Промышленность Казахстана. – 2014. – № 3 (84). – С. 64-66. 8.
благородных металлов // Промышленность Казахстана. – 2013. – №4 (79). – С. 24-26. 9.
Конырова К. Недрам обозначили перспективу // «Казахстанская правда», 7 марта 2014 года, С. 8. 10.
ҚҚЭУ аға оқытушысы Амренова Г.К. ЕҰУ аға оқытушысы ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖҰМЫССЫЗДЫҚТЫ ТАЛДАУ Тұрғындардың жұмысбастылығын қамтамасыз ету мен оларды әлеуметтік қорғаудың мәселелерін шешудің көптеген жолдары бар. Көптеген әлеуметтік байланыстар қоғамның байлар мен кедейлерге бөлінуі мен жұмыссыздық көбейген кезінде олардың қайсысы ең тиімді екен деген сұрақ туады. Дағдарыс кесірінен тұрғындардың нақты ақшалай табыстары мен өмір сүру деңгейі төмендеп, экономиканың салалары мен мемлекет аймақтарында өткір қақтығыстар пайда бола бастайды. Тұрғындардың кедей категорияларының ақшалай табыстарының, зейнетақы мен төлемдердің, жалақының минималды және орта мөлшерлерінің арасындағы айырмашылық пен халықтың табыс деңгейі бойынша бөлінуі әжептеуір көбейді және ресми түрде тіркелген жұмыссыздар саны да өсті. Қазіргі кезде жұмысбастылықты ұйымдастыру мәселелері бірінші ретте шешілуі тиістілердің қатарына қосылып, оларды шешудің жолдары өзінің шегіне жеткенін көрсетті. Тұрғындардың түрлі категорияларын әлеуметтік қорғаудың нақтылы іс-шаралары керек. Әлеуметтік-еңбек аясындағы жағдайдың шиеленісуіне кірісу үшін жаңа шешу жолдарын табу керек. Олардың дәстүрлік жолдары қазіргі кезде орындалуы тиіс мәселелерге қатыса алмайды. Қазіргі таңда мүгедектер, жастар және әйелдер сияқты әлеуметтік қорғаусыз қалған тұрғындар категориясын жұмысбастылар қатарына қосу мәселелерін ұйымдастырудың жаңа жолдарын табу өте маңызды. Бұл азаматтар категориясы мемлекеттің аса қатты қорғауын сұрау етеді. Өйткені, төменгі әлеуметтік статуспен шектелген еңбекке деген жарамдылығы бар адамдар ұшін қазіргі кездегі жағдайда жұмыс табу өте қиын. Көптеген елдерде өмір сүру үшін қажетті табыс табу үшін қолданатын маңызды инструмент рационалды жұмысқа орналастыру. Жақсы жұмыс адамдарға олардың әлеуметтік функционалдануында көмек көрсету үшін, әлеуметтік құқықтарын іске асыру мен жақсы әлеуметтік әл-ауқатқа жету мен оны сақтау үшін керек. Ең бірінші кезекте жұмыс өмір сүру көзі
272
ретінде әлеуметтік қорғалмайтын азаматтар категорияларына қажет. Жұмысбастылықпен қамтамасыз ету аясындағы әлеуметтік саясат принциптері соңғы кезде нақтыланып, елімізде үлкен жұмыс атқарылып жатыр. Оның ең маңыздыларының бірі – шағын және орта бизнесті дамыту. Өйткені, осы салада көптеген адамдар өздерінің іске асырылмаған потенциалдарын ашып, қалағаны бойынша жұмыс таба алады. Сонымен қатар, қазіргі кезде мемлекеттік және бюджеттік сферада еңбек ететін азаматтарға көптеген жеңілдіктер мен олардың табыс деңгейін көтеру мақсатында бірқатар шаралар орындалып, осы салаларға жұмыскерлерді тарту саясаты жүргізіліп жатыр. Әсіресе, мамандардың квалификациясын көтеру қолға алынып жатыр. Бұл, тек жеке секторда емес, сонымен қатар, мемлекеттік қызметкерлер мен бюджет аясының қызметкерлерінің арасында жүргізілуде. Халықтың жұмыспен қамтылуын зерттеудің деректері бойынша 2015 жылғы 3 тоқсанда Астана қаласының экономикасында барлығы 466,1 мың адам жұмыспен қамтылған болатын, одан ерлер - 238,0 мың адам, әйелдер - 228,1 мың адам. Жұмыспен қамтылған халықтың құрамында жалдамалы қызметкерлердің үлесі 95% немесе 442,8 мың адамды (соның ішінде, ерлер - 223,7 мың адам, әйелдер - 219,1 мың адам), ал өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың үлесі 5% немесе 23,3 мың адамды (соның ішінде, ерлер - 14,3 мың адам, әйелдер - 9,0 мың адам) құрады. 2015 жылғы 3 тоқсанда жұмыссыз халықтың саны 22,6 мың адам болып, жалпы жұмыссыздық деңгейі 4,6% құрады. 2014 жылғы маусымда жұмыссыздар саны, бағалау бойынша 459,8 мың адамды, жұмыссыздық деңгейі 5,0% құрады», - делінген хабарламада. Сондай-ақ, Агенттіктің мәліметінше, мамырда жұмыссыздық көрсеткіші 5,1%-ды құрады, маусымда 0,1%-ға төмендеу тіркелген. Статистика агенттігінің мәліметінше, Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің жұмыспен қамту органдарында 2014 жылғы маусым айының соңына 55,6 мың адам («Жұмыспен қамту 2020 жол картасы» бағдарламасына қатысатындар құрамына енгізілген тұлғалардың есебінсіз) ресми тіркелген. Тіркелген жұмыссыздар үлесі экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 0,6%-ын, 2013 жылғы маусымда – 0,7%-ын құрады. Республика экономикасында 2014 жылғы маусымда, бағалау бойынша 8,6 млн адам жұмыспен қамтылды. Өткен жылғы сәйкес кезеңге қарағанда олардың саны 63,1 мың адамға немесе 0,7%-ға көбейді. Жалдамалы қызметкерлердің саны аталған кезеңде 6,0 млн адамды, жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан 69,8% құрады. 2014 жылғы II тоқсан алдын ала деректері бойынша өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан жұмыспен нәтижелі қамтылғандар үлесі 70,0%, жұмыспен нәтижесіз қамтылғандар – 30,0% құрады. 2015 жылғы III тоқсанда 15 және одан жоғары жастағы экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың саны 9,1 млн. адамды құрады. Республика экономикасында 8,6 млн. адам жұмыспен қамтылды немесе 15 және одан жоғары жастағы халықтың 68,1%. Жалдамалы қызметкерлер саны 6,3 млн. адамды құрады және 2014 жылғы III тоқсанмен салыстырғанда олардың саны 221,6 мың адамға (3,6%-ға) артты. Қарағанды облысында жұмыспен қамту мәселелері бойынша халықты іріктеп зерттеу қорытындылары бойынша 2015 жылғы III тоқсанда Қарағанды облысындағы 15 және одан жоғары жастағы экономикалық белсенді халық саны 752 мың адамды құрады және 2014 жылғы III тоқсанмен салыстырғанда 14,4 мың адамға өсті. Экономикалық белсенділік деңгейі 70,3%-ды құрады. Жұмыспен қамтылған халықтың саны, 2014 жылғы тиісті тоқсанмен салыстырғанда 13 мың адамға өсті және 714,8 мың адамды құрады. Жұмыспен қамтылу деңгейі экономикалық белсенді халыққа 95,1%-ды құрады. Жалпы жұмыспен қамтылған халық ішінде жалдамалы қызметкерлерге 83,3% келеді, 16,7%- өз бетінше жұмыспен қамтылғандар. Кеңейтілген желі бойынша халықтың жұмыспен қамтылуын іріктемелі зерттеу қорытындыларының деректері (үй шаруашылықтарының жалпы санынан 4,5%). Халықаралық еңбек ұйымының стандарттарына сәйкес. 3 ⁾ «Мемлекеттiк жастар саясаты туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес. Жалданып жұмыс істейтіндердің негізгі үлесі қәсіпорындарда (ұйымдарда) жұмыспен қамтылды – 88,4% (5,6 млн.адам). Өз бетінше жұмыспен қамтылғандар саны 2,3 млн. адамды құрады. Өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың негізгі бөлігі өз қызметін ауыл шаруашылығында (50,2%), сондай-ақ сауда саласында (22,4%), құрылыста (9,1%) және көлік қызметін көрсетуде (8,5%) жүзеге асырды.
273
Кесте 1 – 2013-2015 жылдардың III тоқсанында Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығының негізгі индикаторлары
15 және одан жоғары жастағы халық III тоқсан 2015ж. II тоқсан 2013ж. 2014ж.
2015 ж.
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық, мың адам 9076,0 9136,7
9078,4 9023,8
Халықтың экономикалық тұрғыдан белсенділік деңгейі, пайызбен 72,0 71,9
71,6 71,1
Жұмыспен қамтылған халық, мың адам 8607,7
8678,6 8634,6
8575,3 Жұмыспен қамту деңгейі, пайызбен:
15 және одан жоғары жастағы халыққа шаққанда 68,3 68,3
68,1 67,6
экономикалық тұрғыдан белсенді халыққа шаққанда 94,8
95,0 95,1
95,0 Жалдамалы қызметкерлер, мың адам 5984,0 6073,3
6294,9 6263,7
жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, пайызбен 69,5
70,0 72,9
73,0 Өз бетінше жұмыспен қамтылғандар, мың адам 2623,7 2605,3
2339,7 2311,6
жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, пайызбен 30,5
30,0 27,1
27,0 жұмыспен нәтижелі қамтылғандар 1639,5 1855,0
1803,2 1761,6
жұмыспен нәтижесіз қамтылғандар 984,2
750,3 536,5
550,0 Жұмыссыз халық, мың адам 468,3 458,1
443,8 448,5
Жұмыссыздық деңгейі, пайызбен 5,2
5,0 4,9
5,0 15-24 жастағы жұмыссыздар, мың адам 44,9 43,9
52,9 56,9
Жастар жұмыссыздығының деңгейі, пайызбен (15-24 жастағы) 3,9 3,7
4,1 4,4
15-28 жастағы жұмыссыздар, мың адам 128,3
102,6 101,5
105,5 Жастар жұмыссыздығының деңгейі, пайызбен (15-28 жастағы) 5,4
4,3 4,2
4,5 Ұзақ мерзімді жұмыссыздық деңгейі, пайызбен 2,4 2,5
2,4 2,7
Экономикалық тұрғыдан енжар халық, мың адам 3534,7
3563,7 3603,2
3664,8 Халықтың экономикалық тұрғыдан енжарлылық деңгейі, пайызбен 28,0 28,1
28,4 28,9
Жоғары және орта кәсіптік (арнаулы) білімі барлар 6,1 мың адам, бұл жұмыспен қамтылған халықтың 70,8% құрайды. Ерлермен салыстырғандағы жоғары және орта кәсіптік білімі бар жұмыспен қамтылған әйелдердің үлесі жоғары. Облыстың жұмыссыз халық саны бағалау бойынша 37,2 мың адамды құрады. Жұмыссыз ерлердің үлесі 44,1%-ды (16,4 мың адам), әйелдердің үлесі – 55,9%-ды (20,8 мың адам) құрады. Жұмыссыздар құрылымында 25-34 жастағы халық 30,3%-ды, 45-54 жастағылар 26%-ды, 35-44 жастағы жұмыссыздар 22,6%-ды, 15-24 жастағы жастар 11,5%-ды, 55 және одан асқандар 9,6%-ды құрады.
Кесте 2 – 2015 жылғы III тоқсандағы жұмыспен қамтылу мәртебесі мен жынысы бойынша жұмыспен қамтылған халық
Барлығы соның ішінде ерлер
әйелдер
мың адам үлес салмағы, % мың
адам үлес
салмағы, % мың
адам үлес
салмағы, % Жұмыспен қамтылған халық,
барлығы 8634,6
100,0 4458,9
100,0 4175,7
100,0 Жалдамалы қызметкерлер 6294,9 72,9
3201,1 71,8
3093,8 74,1
соның ішінде
жұмыспен қамтылғандар:
қәсіпорында (ұйымда) 5568,2
64,5 2808,9
63,0 2759,3
66,1 жеке тұлғаларда 573,1 6,6
282,8 6,3
290,3 7,0
шаруа (фермер) қожалықтарында 153,6
1,8 109,4
2,5 44,2
1,0 Өз
бетінше жұмыспен қамтылғандар 2339,7
27,1 1257,8
28,2 1081,9
25,9 соның ішінде:
жұмыс берушілер 105,9
1,2 78,1
1,8 27,8
0,7 өз
бетінше жұмыс
істейтін қызметкерлер 2215,8 25,7
1169,4 26,2
1046,4 25,1
өндірістік кооператив мүшелері 5,0
0,1 3,5
0,0 1,5
0,0 отбасы кәсіпорындарының көмекші (ақы төленбейтін) қызметкерлері 13,0
0,1 6,8
0,2 6,2
0,1
274
Қарағанды облысында жұмыссыздық деңгейі 4,9%-ды (2014 жылғы ІІІ тоқсан – 4,9%) құрады. 15-24 жастағы жастар арасында жұмыссыздық деңгейі 5,9%-ды (2014 жылғы ІІІ тоқсан – 5,6%), 15-28 жастағылар - 4,5%-ды (2014 жылғы ІІІ тоқсан – 4,1%) құрады.
Кесте 3 – 2015 жылғы III тоқсандағы білім деңгейі және жынысы бойынша жұмыспен қамтылған халық
Барлығы соның ішінде ерлер
әйелдер мың
адам үлес салмағы, % мың адам
үлес салмағы, % мың адам
үлес салмағы, % Жұмыспен қамтылған халық, барлығы
8634,6 100,0
4458,9 100,0
4175,7 100,0
олардан білімі барлар:
жоғары
3096,8 35,9
1414,6 31,7
1682,2 40,3
аяқталмаған жоғары 145,4
1,7 69,1
1,5 76,3
1,8 орта кәсіптік (арнаулы) 2875,0 33,3
1487,8 33,4
1387,2 33,2
бастауыш кәсіптік 420,7
4,8 271,4
6,1 149,3
3,6 жалпы орта 1964,7 22,8
1139,7 25,6
825,0 19,8
жалпы негізгі 122,8
1,4 71,0
1,6 51,8
1,2 жалпы бастауыш 9,2 0,1
5,3 0,1
3,9 0,1
2015 жылғы III тоқсанда жұмыссыздар саны (табысты жұмысы болмаған, оны үздіксіз іздеген және оған кірісуге дайын болған 15 және одан жоғары жастағы адамдар) 443,8 мың адамды құрады және 2014 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 14,3 мың адамға немесе 3,1% қысқарды. Жұмыссыздық деңгейі 4,9% (2014 жылғы III тоқсанда – 5,0%) құрады.
Сурет 1. 2013-2015 жылдары жұмыссыздық деңгейлері 2015 жылғы III тоқсанда жұмыссыз ерлердің үлесі 43,9% (195,0 мың адамды), әйелдердің үлесі – 56,1% (248,8 мың адамды) құрады.
Кесте 4 – 2015 жылғы III тоқсандағы жынысы және жасы бойынша жұмыссыз халық Барлығы
соның ішінде ерлер
әйелдер мың адам жұмыссыздық деңгейі,, % мың адам
жұмыссыздық деңгейі,, % мың адам
жұмыссыздық деңгейі,, % Жұмыссыздар, барлығы
443,8 4,9
195,0 5,0
248,8 4,8
соның ішінде жасы:
15-24
52,9 4,1
24,9 4,2
28,0 3,9
25-34 164,8
6,0 73,2
5,1 91,5
6,9 35-44
102,3 4,7
38,4 4,7
63,9 4,9
45-54 84,6
4,3 39,1
3,8 45,6
5,0 55-64
39,2 4,8
19,4 4,7
19,8 4,9
2015 жылғы III тоқсанда жұмыссыздардың жалпы санындағы 15-24 жастағы жастардың үлесі 11,9% немесе 52,9 мың адамды, 15-28 жастағы жастардың үлесі 22,9% немесе 101,5 мың
275
адамды құрады. 15-24 жастағы жастар жұмыссыздығының деңгейі 4,1% (2014 жылғы III тоқсанда – 3,7%), 15-28 жастағылардікі – 4,2% (2014 жылғы III тоқсанда – 4,3%) болды. [3]. Жұмыссыздық деңгейін төмендету мақсатында елімізде «Жұмыспен қамтудың жол картасы- 2020» бағдарламасы жүзеге асырылып жатыр. Онда халықты жұмыспен қамту деңгейін арттыруға, кәсіпкерлікті дамытуға, әлеуметтік қолдау шараларын нығайту, жұмыссыздық өсуін төмендетуге бағытталған шаралар шоғырланған. Бағдарлама үш кезеңнен құралған. «Пилоттық жылды» жүзеге асыруға республикалық бюджеттің шығындары шамамен 41 миллиард теңгені құрады. 2012 жылдан 2015 жылға дейін екінші кезең басталып, 2016 жыл мен 2020 жыл аралығында ол қортынды айналымын бастайды. Екінші кезеңді жүзеге асыруға қаржыландыру көлемі 70 миллиардтан астамды құрады. Келешекте бағдарлама аясында жыл сайын 100 миллиардтан кем емес қаржы бағыттау жоспарланған. Қаржыландыру көлемдері, міндеттер сияқты нақты мақсаттардан құралған, олар Орталық Азия елдері арасында көшбасшы болып саналатын республикадағы әлеуметтік-экономикалық жағдайды жақсартуға қабілетті. Жұмыссыздық деңгейіне байланысты соңғы 5 жылда ол 1,4%-ға төмендеді. Біз үшін бұл нақты нәтиже және ұмтылатын нәрселер де бар. Бүгінде Бағдарламаны жүзеге асыру нәтижелері: - «Жұмыспен қамтудың жол картасы 2020» бағдарламасын жүзеге асыру халық арасында кәсібилік деңгейін арттыруға, еңбекпен қамтуға, еліміздің азаматтарына тұрғылықты орны бойынша жеке бизнесті ашу және кеңейтуге көмектеседі. Мұндай мүмкіндіктер болмаған жағдайда мемлекет экономикалық әлеуметі төмен елді мекендерден экономикалық әлеуметі жоғары елді мекендерге және экономикалық өсім орталықтарына көшуге көмектесуге дайын. Бағдарламаны іске асырудың алдын-ала нәтижелері таңдалған бағыттың дұрыс екенін куәландырады. Бірнеше ғана санды көрсетейік. БЖК 2020 бағдарламасын іске асыру кезінде мемлекеттік қолдауды 364 мың азамат алған, соның ішінде 197 мың (54,1%) – 29 жасқа дейінгі жастар және 174 мың (47,7%) – әйелдер. Бағдарламаның бірінші бағыты аясында 2014 жылы 1 944 жобаны іске асыру қарастырылған, 22,9 мың жұмыс орнын ашу жоспарланған. 2014 жылдың 1 қыркүйегінде жобалар аясында 15 787 адам жұмысқа орналастырылды, соның ішінде 8 585 – Бағдарламаға қатысушылар немесе жұмысқа орналастырылғанның 54,4 %. Екінші бағыт аясында 7 988 адам кәсіпкерлік негіздері бойынша оқудан өтті. Шағын несиені 7 797 адам алды, соның ішінде 4 703 адам жеке шаруаларын ашты. 2014 жылдың 1 қыркүйегінде шағын несие алушыларға қосымша 4 990 жұмыс орны ашылды. Бағдарламаның үшінші бағыты бойынша 31,5 мың адам оқуын жалғастыруда. 2014 жылдың 1 қыркүйегінде 18,5 мың адам оқуын аяқтады, соның ішінде 8,6 мың адам жұмысқа орналасты. Әлеуметтік жұмыс орындарына ағымдағы жылы 19,2 адам жұмысқа орналасты. Бір айлық еңбекақының орташа мөлшері 46,7 мың теңгені құрады. Жастар тәжірибесіне 16,4 мың адам бағытталды [4].
жүктеу/скачать 8,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|