Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары

 

344 

 

Нүрпеисов Б.Г. 

э.ғ.к., доцент Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ 

Базарбаев М.К. 

аға оқытушы Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ФАРМАЦЕВТИКА ӨНЕРКӘСІБІНІҢ 

ДАМУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

 

Фармацевтика  нарығы  кез  келген  мемлекеттің  маңызды  экономикалық  секторы  ретінде 

елдің  әлеуметтік  дамуының,  халықтың  әл-ауқатын  көтерудің  қажетті  саласы  болып  табылады. 

Елдің  дамыған  фармацевтика  өнеркәсібі,  оның  экономикасының  жоғары  инновациялылығының 

көрсеткіші  деп  санайды.  Қазіргі  заманда  фармацевтика  өнеркәсібі  инвестиция  салымшыларын 

тарту жағынан анағұрлым табысты индустриялардың бірі болып саналады.  

Фармацевтика  өнеркәсібін  дамыту 

– 

Қазақстанның 

жедел 

индустриаландыру 

бағдарламасының маңызды саласының бірі. 

Сондықтан  фармацевтикалық  өндіріс  өнеркәсібін  дамыту  –  күрделі  еңбекті  және  көп 

қаржыны талап ететін сала ретінде денсаулық пен әл-ауқат үшін керекті процесс. Отандық дәрі-

дәрмектермен  қамтамасыз  етудің  тиімді  деңгейіне  көтерілу  үшін  елдің  өндірушілері  бар 

өндірістік  қуатын  арттырып  жаңа  дәрі-дәрмектер  ойлап  табуы  қажет.  Бүгінде  көптеген 

фармкәсіпорындар өндіріске немесе осындай маркетингке инвестиция құюы жткіліксіз болып, ірі 

шет  елдік  кәсіпорындармен  бәсекеге  түсе  алмай  отыр.  Мемлекеттік  қолдау  және  GMP 

стандарттарын  кеңінен  енгізу  отандық  фармацевтика  кәсіпорындарының  жұмыстарын  ілгері 

бастырып,  Қазақстан  халқын  қауіпсіз,  сапалы  және  қолжетімді  дәрі-дәрмекпен  қамтамасыз  етер 

еді.  

Қазақстанның фармацевтикалық нарығының импортқа тәуелділігі жоғары болып отыр және 

де ол 90% құрап отыр. 2008 жыл мен 2014 жыл аралығы кезіндегі импорт көрсеткіштерінің тренді 

ақшалай көріністегі импорт пен экспорттың өскендігін көрсетеді. 2014 жылы экспорттың үлесі 23 

млн. долларды құрады және 2011 жылмен салыстырғанда 25% көтерілді. Қазақстаннан негізінен 

дәстүрлі  дәрі-дәрмектер,  яғни  ең  арзан  сегменттен  жасалған  өнімдер  Өзбекстан,  Тәжікстан, 

Қырғызстан секілді елдерге экспортталады.  

Қазақстанның 

2014 

жылдағы 

фармацевтикалық 

өнеркәсібін 

талдау, 

негізгі 

фармацевтикалық  өнімдердің  НКИ  2013  жылмен  салыстырғанда  төмендегенін  көрсетеді.  Бұл 

фармацевтикалық  саланың  физикалық  тұрғыдан  да,  моральдық  тұрғыдан  да  ескірген  өндірістік 

қуаттарының жағдайымен байланысты.  

ҚР  аумағына  фармацевтикалық  өнімдерді  жеткізіп  беруші  негізгі  елдер  Ресей,  Беларусь, 

Германия, Қытай болып табылады. 

Өнеркәсіп  өндірісінің  жалпы  құрылымындағы  фармацевтика  өнеркәсібінің  өндіріс 

көлемінің үлесі өте төмен және де ол бар болғаны 0,2% құрайды.  

Дәріханалық нарықта өсімді арттыру үшін отандық өндірушілерге мыналар қажет:  

- техниканы қайта жаңарту; 

- ассортименттік қайта жарақтану; 

- дәріханалық нарықта ілгерілеу үшін белсенділікті арттыру; 

- шығарылып жатқан отандық генериктерді көрші елдерге өткізу. 

Қазіргі  уақытта  Қазақстан  Республикасының  фармацевтика  саласында  қайта  құру,  оның 

нарықтық  экономика  жағдайларына  бейімделу  үдерісі  жүріп  жатыр.  Дәрі-дәрмектердің, 

медициналық  мақсаттағы  бұйымдар  мен  медициналық  техниканың,  сондай-ақ  олардың 

жарнамасын  тіркеу,  сертификаттау,  сапасын  бақылауды  қамтамасыз  ету  бойынша  қызметтер 

ретке  келтірілді.  Ұлттық  ақпараттық  дәрі-дәрмек  орталығы  құрылды.  Бюджет  есебінен  сатып 

алынатын дәрі-дәрмектерге бағаларды мемлекеттік реттеу енгізілді. Дәрі-дәрмектерді мемлекеттік 

сатып  алу  нарығының  ашық  болуын  қамтамасыз  етуге,  оны  логистиканың,  сақтау  мен 

дистрибьюцияның халықаралық стандарттарына жақындатуға мүмкіндік берген «СК-Фармация» 

ЖШС 

тұлғасындағы 

дәрі-дәрмектер 

мен 

медициналық 

мақсаттағы 

бұйымдарды 

дистрибьюциялаудың бірыңғай жүйесі жасалды.  

2009  жылдан  бастап  күні  бүгінге  дейін  «СК-Фармация»  ЖШС  дәрі-дәрмек  пен 

медициналық  мақсаттағы  бұйымдарды  өндіретін  15  отандық  өндірушімен  ұзақ  мерзімді  21 

 

345 

келісім-шарт жасасты.  

«СК-Фармация»  ЖШС  тарапынан  отандық  өндірушілерден  жалпы  құны  3  448,8  млн. 

теңгені құрайтын, соның ішінде индустрияландыру картасына қосылған «Актюбрентген» АҚ-нан 

медициналық техника сатып алынды.  

Менеджмент  жүйесін  сертификациялаған  кәсіпорындардың  жалпы  саны  2014  жылы  –  10, 

олардың  2  экспортқа  бейімделген.    Соның  бірі  өнімді  экспорттаушы  кәсіпорын  Оңтүстік 

Қазақстан облысының кәсіпорыны («Химфарм» АҚ) болып табылады. Оның өнімдеріне негізінен 

тапсырыс беретіндер Ресей, Тәжікстан, Германия, Өзбекстан болып табылады.  

2013  жылы  екі  фармацевтикалық  кәсіпорын  -  «Нобел  АФФ»  АҚ  мен  «Санто»  АҚ 

(Химфарм) GMP сертификатына ие болды.  

Отандық  дәрі-дәрмек  жасаушылар  мен  өндірушілердің  тәжірибелері  әлемдік  нарықта 

бәсекеге  қабілетті  өсімдік  шикізатының  негізіндегі  фармацевтикалық  өнімді  жасау  бойынша 

жұмыстардың болашағының бар екендігін және басым болатындығын көрсетті.  

Фармпрепараттардың әлемдік нарығында өсімдік текті дәрілердің үлесі қазіргі уақытта 40% 

асты,  сондай-ақ  соңғы  жылдары  оның  өсу  үрдісі  пайда  болды.  Дүние  жүзілік  денсаулық  сақтау 

ұйымының  болжамдары  бойынша,  алдағы  он  жылда  дәрі-дәрмектердің  жалпы  көлеміндегі 

фитопрепараттардың үлесі 60%-дан асады.  

ҚР  ғажайып  флорасы  мен  сирек  кездесетін  эндомиялық  өсімдіктердің  болуы,  ел  үшін 

орасан  зор  экспорттық  мүмкіндіктері  бар  нанофармацевтиканың  дамуына  септігін  тигізеді. 

Биотехнологияның  дамуы  мен  органикалық  өнімді  өндіруді  әйгілеудің  әлемдік  үрдісін  ескере 

отырып, Қазақстан  фармацевтикалық өнімнің ғаламдық нарығында дәл осы секторда бәсекелесе 

алады деп тұжырым жасауға болады. 

Фитопрепараттардың өндірісін дамытудың өзге де мүмкіндігі, үнемі әлемдік сұранысқа ие 

болып  тұратын  және  де  экспорттан  орасан  зор  пайда  келтіретін  түпнұсқалық  субстанцияларды 

өндіру болып табылады.  

Шетел капиталын тарту шетел компанияларымен бірлескен кәсіпорындарды құруға серпін 

береді. Бұл заманауи технологияарға қол жеткізуге мүмкіндік береді.  

Жалпы  алғанда,  Қазақстандағы  фармацевтика  саласының  жағдайын  қиын  деуге  болады. 

Осыған  байланысты  ел  өзінің  дәрі-дәрмектерімен  тұтынудың  15%-да  толтыра  алмайды.  Ал 

мемлекеттің  ұлттық  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  үшін  отандық  препараттардың  үлесі  30%-дан 

кем  болмауы  тиіс.  Фармөнімдердің  қазақстандық  нарығы  аса  серпінді  дамуда  деп  есептеуге  де 

болады,  алайда  бұл  даму,  өкінішке  орай  импортты  құрайтындардың  есебінен  жүзеге  асуда. 

Қазақстанның  фармацевтикалық  нарығының  импортқа  тәуелділігі  фармацевтикалық  өнімдерді 

өндіру көрсеткіштерінің жыл сайын өсіп отыруына қарамастан 90% дерлік мөлшерді құрайды.   

Ғылыми зерттеулер саласындағы табыс фармацевтикалық саланың бәсекеге қабілеттілігінде 

аса маңызды рөл ойнайтындықтан, іргелі зерттеулерге инвестиция тарту және фармацевтикалық 

өнеркәсіптегі инновациялық үдеріске мемлекет тарапынан қолдаудың болғаны қажет.  

Қазақстанның  фармацевтикалық  өнеркәсібі  негізінен  импортталатын  субстанциялардың 

негізіндегі  дженериктерден  және  ішкі  нарық  пен  ТМД  елдері  нарығына  бейімделген  дәстүрлі 

арзан  дәрі-дәрмектерден  тұрады.  Қазақстан  нарығында  дженериктік  препараттардың  басым 

жағдайы  инновациялық  өнімдерді  жасауға  қажетті  жағдайлардың  болмауымен  байланысты. 

Фармацевтикалық салада импорттың жоғары деңгейі сақталуда, Қазақстанның фармацевтикалық 

өнеркәсібінің  өндірістік  кәсіпорындарының  технологиялық  деңгейі  өндірістің  қазіргі  заманғы 

стандарттарына жауап бермейді.  

Фармацевтикалық  нарықтың  дамуын  тежейтін  өзекті  проблемалардың  бірі  бейім 

мамандықтарға деген аса жоғары қажеттілік болып табылады, бұған кәсіби дайындық деңгейінің 

төмен болуы және білікті кадрлардың жетіспеуі себепші болып отыр.  

Сондай-ақ  Қазақстанның  фармацевтикалық  кәсіпорындарында  GMP  сертификатының  кеш 

енгізілуі,  ғылыми  жағынан  артта  қалушылығын,  ғылыми  зерттеулердің  шала  дамуын,  жаңа 

жасалымдар мен препараттардың болмауын атап өту қажет.  

Фармацевтикалық кәсіпорындардың техникалық жаңаруын жүзеге асыру үшін жинақталған 

теориялық  және  практикалық  отандық  және  шетелдік  тәжірибені  есепке  ала  отырып 

инвестициялық саясаттың тұжырымдамалық ережелерін жасап шығаруға едәуір көңіл бөлу қажет. 

Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2010  ж.  4  тамыздағы  №  791  қаулысымен  бекітілген, 

2010 – 2014 жж. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібін дамыту бағдарламасы 

бойынша санмен өлшенетін бір мақсатты индикатор белгіленді: [2] 

 

346 

 

Мақсатты индикаторлар 

Өлшем 

бірлігі. 

2009ж. 

Жоспар 

2010г. 

2011г. 

2012г. 

2013г. 

2014г. 

Ішкі нарықтағы отандық дәрі-

дәрмектердің үлесі (заттай 

көріністегі) 

% 

30 

33 

37 

42 

46 

50 

 

 

1 сурет. Отандық дәрі-дәрмектердің ішкі нарықтағы заттай көрсеткіштегі үлесі,% 

 

Отандық  дәрі-дәрмектердің  ішкі  нарықтағы  заттай  көрсеткіштегі  үлесі  2012  жылы  42,0%. 

деңгейінде  жоспарланған.  2013  жылы  ол  5,9%  құрады,  бұл  өткен  жылдың  осындай  кезеңіндегі 

деңгейінен  23,8  ж.к  және  2014  жылдың  жоспарынан  –  36,1  ж.к  төмен.  2015  жылы  жоспарлы 

жылдық индикаторға қол жеткізу күмәнді болып отыр  

Қазақстанның  ірі  фармацевтикалық  кәсіпорындарының  қызметтерін  талдай  отырып, 

олардың  жедел  дамуына,  сондай-ақ  экспорттық  әлеуетіне  кедергі  келтіріп  жатқан  бірнеше 

факторды  атап  көрсетуге  болады.  Бұл  факторлар  жүйелік  проблемалармен  де,  сондай-ақ 

құрылымдық проблемалармен де байланысты.  

Жүйелік пролемалар:  

1)  Фармөнімдерді  өндірушілер  салықтық  және  кедендік  қысымдардан  босаңсытудың 

жоқтығы.  Фармкәсіпорындардың  пікірі  бойынша,  өндірістің  дамуын  тежейтін  –  ол 

фармпрепараттарды  өндіруге  арналған  жабдықты  импорттау  кезінде  және  өнімді  экспорттау 

кезінде  ҚҚС  төлеу  болып  табылады.  Сондай-ақ  проблемаларға  заттектерді,  өсімдік  шикізатын, 

әйнек  ыдыстар  мен  қақпақтарды  импорттауға  қажет  кедендік  рұқсаттамаларды  алуға  кететін 

уақыттар  мен  шығындар,  бұдан  өзге,  есірткі  заттар  мен  улы  заттарды  алып  кіру  кезінде  кеден 

органдары тарапынан сұралатын құжаттардың көп болуы да жатады;  

2)  Мамандардың  –  химиктердің,  фармакологтардың  жетіспеушілігі.  Компаниялардың 

көпшілігінің  пікірі  бойынша  болашақтағы  өсімге  келер  ықтимал  қауіп,  фармокологияда  білікті 

кадрлардың  жоқтығы,  сондай-ақ  тәжірибелі  қызметкерлердің  құнының  салыстырмалы  түрде 

жоғары болуы болып табылады;  

3)  Заңнаманың  және  инфрақұрылымның  жетілдірілмеуі  (зертханалық  талдаудың  күрделі 

тәртіптері, дәріні тіркеу, препаратты қайта тіркей берудің тәртіптері және т.б).  

Құрылымдық проблемалар:  

1) Барлық фармацевтикалық кәсіпорындарда GMP жоқтығы. Бұл жағдай кәсіпорындардың 

экспортқа  шығу  мүмкіндігін  шектейді,  себебі  өзге  елдердің  нарығына  ену  тек  осы  стандартты 

алумен ғана мүмкін болмақ;  

2) GMP алуға қол жеткізу GMP сәйкестік сертификациясы бойынша ұлттық қызметтің және 

осы стандарт бойынша кеңесшілердің болмауымен тежеліп отыр;  

3) Шетелдік препараттар мен дистрибьюторлық компаниялардың батыл енуі;  

4)  Отандық  дәрі-дәрмектерге  тұтынушылық  сұраныстың  төмен  болуы.  Тұтынушылар 

қазақстандық  дәрілер  туралы  біле  бермейді  және  де  оларды  жиі  түрде  импорттық  өнімге 

қарағанда  төмен  сапамен  байланыстырады.  Халықтың  төлем  қабілеті  бар  бөлігі  анағұрлым 

қымбаттау импорттық дәрілерге басымдық береді;  

 

347 

5) Ақпараттың жетіспеушілігі. Көптеген кәсіпорындар өз өнімдерін сата алатын экспорттық 

қуыстар  жайлы  біле  бермейді.  Сонымен  бірге шет  елдердің  нарығында  ҚР-ғы  фармөндірушілер 

жайлы ешкім де ештеңені білмейді.  

Қазіргі  уақытта  нарықта  табысты  болып  жатқан  фармацевтикалық  компаниялардың 

көпшілігі  мол  пайданы  материалдық  активтерді  басқарғаннан  көрі  зияткерлік  меншікті 

басқарудан алып отыр Мәселен, сатылымдары шамамен 40 млрд. АҚШ долларын құрайтын Pfizer 

7,13 млрд долларды (рецептуралық препараттарды сатудан түсетін табыстың шамамен 18%) жаңа 

дәрі-дәрмектерді зерттеу мен ойлап табуға жұмсайды.  

Зияткерлік  меншік,  оның  иелерінің  елеулі  табыстарының  көзі  бола  алады.  Ел  аумағында 

жұмыс істеп жатқан барлық фармацевтикалық өндірістен тек бірен-сараны ғана түпнұсқалы дәрі-

дәрмектерді немесе ББҚ ойлап табумен шұғылдануда.  

Мәселен, «Ромат» ФК-да жаңа препараттардың технологиясын вивариймен өңдеу бойынша 

пилоттық телімі бар жеке ғылыми зерттеу орталығы жұмыс істеуде;  

«Кызылмай»  ӨК,  дәрілік  өсімдік  шикізатынан  түпнұсқадағы  емдік-алдын  алу  дәрілерін 

жасаумен шұғылдануда.  

Бүкіл  өндіріс  халықаралық  стандарттарға  енді  ғана  өтіп  жатқан  және  де  ішкі 

фармацевтикалық  нарықтың  импортталатын  өнімдерге  тәуелділігі  айқын  болып  тұрған  қазіргі 

біздің жағдайымызда ҒЗТКЖ иек арту әлі де болса ерте. Алайда, саланың тұтастай дамуы үшін, 

қазірдің өзінде осы бағытта мемлекеттік қолдау шараларын белгілеп алған дұрыс. Сонымен бірге, 

ғылыми-зерттеу  жұмысының  еңбекті  көп  қажет  ететін,  ұзақ  әрі  едәуір  қаржыны  талап  ететін 

үдеріс екендігін ескеру қажет (жаңа дәріні жасау орташа есеппен 500 млн. долларды құрайды). 

Жүргізілген талдау нәтижелерін назарға ала отырып, саланы қолдау және оның даму 

қарқынын арттыру бойынша шарларды күшейту қажет.  

Отандық фармацевтикалық өнеркәсіп өнімін жылжыту және оның танымалдығын арттыру 

бойынша қызметті қамтамасыз ету үшін фармацевтикалық өнеркәсіп тауарларын отандық 

өндірушілері туралы телевизиялық бағдарламалар циклін дайындау және шығару жолымен БАҚ-

тарда салаға ақпараттық қолдауды жүзеге асыру; 

Отандық өндірушіге сенімді арттыру үшін препараттарды қолдану бойынша ұлттық 

нұсқаулық және ұсынымдар құрау және шығару қажет. Ауыстыруға жатпайтын дәрілер тізімін 

жасау, дәрілердің жанама реакциялары туралы ақпаратты жинау жүйесін әзірлеу, жанама 

әсерлерді анықтау тетіктерін айқындау (фармацевтикалық терапиялық асқынулар халықтың 

өлімінің себептерінің алғашқы ондығына кіреді). 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1.

 

Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 

-  2014  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарлама  және  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 

кейбір  жарлықтарының  күші жойылды  деп  тану  туралы  Қазақстан  Республикасы  Президентінің 

2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығы; 

2.

 

«Қазақстан  Республикасының  фармацевтикалық  өнеркәсібін  дамыту  жөніндегі  2010  - 

2014 жылдарға арналған бағдарлама туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 4 

тамыздағы № 791 Қаулысы; 

3.

 

Фармацевтикалық өнеркәсіп және денсаулық сақтау нарығын зерттеу саласындағы IMS 

талдау ресурсы, 

http://www.imshealth.com; 

4.

 

http://www.hkgem.com.

 

 

Нурсултан Д.Т. 

ст.преп. 

КарГУ им. Е.А. Букетова,  

Казахстан, г. Караганда 

 

ПРОБЛЕМЫ РАЗВИТИЯ ИНДУСТРИИ ТУРИЗМА КАЗАХСТАНА 

 

Казахстан,  имея  богатый  туристско-рекреационный  потенциал,  характеризуется 

недостаточным уровнем развития туризма.  

По данным международных экспертов туризм занимает по доходности третье место в мире 

после  нефтедобывающей  промышленности  и  автомобилестроения.  Однако,  в  Казахстане, 

 

348 

имеющем богатый туристский потенциал, его доля составляет всего 0,3% в ВВП страны. На наш 

взгляд, по самым скромным оценкам, возможности туристской отрасли Казахстана варьируются 

от 10 до 20 млрд. долларов США в год и могут составить в структуре ВВП до 6-7%. 

Следует  напомнить,  что  в  Казахстане  была  принята  Государственная  программа  развития 

туризма  на  пять  лет  (2007-2011  годы),  в  рамках  которой  планировалось  выделить  до  60  млрд. 

тенге.  В  2010  году  данная  программа  была  упразднена.  И  вошла  отдельным  разделом  в 

Государственную программу форсированного индустриально-инновационного развития, как одна 

из составляющих индустриальной политики.  

В  проект  второго  этапа  индустриализации  на  2015-2019  годы  туристская  отрасль  не 

включена. Это, вероятно, предполагает: «либо достижение потолка развития в этом сегменте, что 

сомнительно»; «либо работу по остаточному принципу».  

Учитывая  данные  факты  можно  констатировать,  что  отсутствие  должного  контроля, 

несогласованность и нескоординированность действий Правительства и местных исполнительных 

органов  наносят  огромный  ущерб  развитию  экономики,  да  и  общества  в  целом.  С  таким 

половинчатым подходом не удастся достичь поставленных целей. 

Поэтому, необходимо принять полноценную действенную программу развития, реализация 

которой  позволит  позиционировать  Казахстан  как  новый  и  динамично  развивающийся  центр 

евразийского  туризма.  Нельзя  не  отметить,  что  в  настоящее  время  реализуется  концепция 

развития  туристской  отрасли  Республики  Казахстан  до  2020  г.,  однако  и  по  ней  у  экспертов 

имеются ряд претензий. 

Во-вторых,  отсутствует  скоординированный  и  четкий  план  действий  центральных  и 

местных  исполнительных  органов  по  улучшению  состояния  отечественной  туристской 

индустрии. 

Согласно  данным  Агентства  по  статистике  количество  выехавших  за  пределы  Казахстана 

составило  за  последние  три  года  (2011-2013  годы)  27  млн.  200  тысяч  человек,  а  количество 

нерезидентов,  посетивших  нашу  страну,  составило  18  млн.  600  тысяч  человек.  То  есть, 

выехавших граждан на 9 млн. человек больше. [1] 

Показатели внутреннего туризма вообще плачевные. По итогам 2011-2013 годов услугами 

внутреннего  туризма  воспользовались  всего  9  млн.  700  тысяч  человек.  И  этот  показатель  за 

трехлетний период на 400 тысяч меньше, чем количество выехавших за границу, только за один – 

2013 год. 

В  связи  с  чем,  для  повышения  привлекательности  туристской  отрасли  Правительству  и 

местным исполнительным органам необходимо принять меры по [2]: 



 

упрощению визового режима, миграции и регистрации иностранцев; 



 

усилению  контроля  за  правопорядком,  здравоохранением  и  состоянием  санитарно-

гигиенических условий; 



 

упрощению условий кредитования субъектов малого и среднего предпринимательства 

в рамках программы «Дорожная карта бизнеса – 2020»; 



 

совершенствованию 

механизма 

государственно-частного 

партнерства 

и 

предоставления инвестиционных преференций; 



 

созданию отдельных управлений туризма на региональном уровне; 



 

закреплению  персональной  ответственности  первых  руководителей  за  реализацию 

политики в области туризма. 

В-третьих, один из ключевых недостатков туризма – неразвитость инфраструктуры. 

Конкуренция  на  мировом  рынке  не  терпит  снисходительности,  особенно,  в  таких 

чувствительных секторах как транспорт, связь и сервис. 

Глава  государства  Нурсултан  Абишевич  Назарбаев  в  Стратегии  «Казахстан-2050»  четко 

определил, что «инфраструктура должна расширять возможности экономического роста». [3] 

Поэтому  необходимо  развивать  транспортные  артерии  на  местах.  Тем  более,  Концепцией 

предусмотрено,  что  пять  «прорывных»  туристских  кластеров  будут  расположены  в  регионах, 

состоящих  преимущественно  из  сельских  населенных  пунктов.  И  общеизвестно,  что  эти  места 

практически не имеют хороших безопасных дорог, подъездных путей к туристским объектам и не 

приспособлены к перевозке объемов туристских потоков. 

Международный опыт показывает, что в странах, где неразвита сеть автомобильных дорог, 

стоимость  предоставления  населению  услуг  в  2-3  раза  выше,  чем  в  странах  с  развитой 

инфраструктурой. 

 

349 

Прошло почти полтора года с момента принятия тех поправок, но мало что изменилось. К 

положительным  моментам  можно  отнести  попытку  увеличить  казахстанскую  составляющую  на 

рынке чартерных воздушных перевозок. К сожалению, это осталось попыткой. А недостатков  – 

прилично,  в  том  числе  искусственное  ограничение  конкуренции,  создание  монополии  на  рынке 

чартерных перевозок, неудачная попытка повысить ответственность авиакомпаний т.д. Возникли 

финансовые проблемы у турфирм, которые работали с запрещенными авиакомпаниями. Доходы 

аэропортов  упали  на  15-16%.  Например,  Международный  аэропорт  Алматы  только  в  2014 

недополучил  196  млн.  тенге  из-за  запрета  иностранных  чартеров.  Региональные  аэропорты 

потеряли международные рейсы. 

2014  стал  самый  тяжелым  годом  для  сферы  выездного  туризма  страны.  Он  оказался  еще 

хуже кризисного 2008, когда наблюдался значительный спад спроса на туристские услуги. В 2013 

турфирмы прекратили сдавать статистику в госорганы, но, по расчетам экспертов, в 2014 рынок 

рухнул на 20-25%.  

Казахстан,  как  и  весь  мир,  переживает  непростые  времена,  и,  как  следствие,  февральская 

девальвация 2014 серьезно сказалась на туристском рынке. Но были и наши «родные» проблемы - 

скандалы  на  рынке  чартерных  перевозок,  связанные  с  скоропалительными  законодательными 

актами. Как следствие - падение имиджа казахстанского рынка туристских услуг и, конечно же, 

крах крупного казахстанского туроператора. 

Наряду  с  этим,  необходимо  обратить  особое  внимание  на  развитие  водных  видов 

транспорта. 

В-четвертых,  существует  ряд  проблемных  вопросов  в  сфере  обслуживания,  которые 

требуют  безотлагательных  решений.  Одной  из  основных  проблем  является  дефицит 

квалифицированного  персонала  на  объектах  индустрии  туризма,  а  также  качество  подготовки 

кадров данной отрасли. 

Туристская сфера сегодня – это весьма перспективный и динамично развивающийся рынок, 

нуждающийся  во  вливании  молодых кадров. Туризм  способствует  решению  проблем  полного  и 

рационального  использования  трудовых  ресурсов,  привлекая  незанятое  или  частично  занятое 

население,  снижая  уровень  безработицы,  что  особенно  важно  для  недостаточно  развитых 

регионов [4]. 

В  разгар  туристского  сезона  можно  обеспечить  работой  почти  всю  освободившуюся 

рабочую силу из сельского хозяйства, транспорта, местной торговли и кустарных промыслов. 

Во  многих  странах  в  этой  сфере  заняты  около  5%  занятого  населения.  Например,  во 

Франции  –  10%,  в  Италии  и  Швейцарии  –  15%.  В  туристском  сервисе  США  занято  4  млн. 

человек.  В  Западной  Европе  только  в  гостиничном  хозяйстве  работают  6-7  млн.  человек,  в 

Казахстане же в данном сегменте занято всего 168 тысяч человек или 2% от занятого населения. 

А  в  связи  с  глобализацией,  интеграционными  процессами  и  «новыми  инициативами» 

страны по проведению международных масштабных проектов, как ЭКСПО-2017 и Универсиада, 

необходимо  создать  обучающие  центры  по  проведению  бесплатных  курсов  подготовки 

востребованных специалистов туристской индустрии, семинаров культуры общения и поведения 

с туристами и решить вопросы занятости.  

Также  следует  принять  на  вооружение  принципы  системы  сертификации  качества 

международного  туристского  образования.  Это  благоприятно  скажется  на  повышении  уровня 

сервисного  обслуживания,  расширении  базы  сотрудничества  с  зарубежными  партнерами, 

либерализации цен на продукцию и услуги туристкой отрасли [5]. 

В-пятых, проблемой также является неудовлетворительное состояние зданий и сооружений 

туристских  объектов,  моральная  и  физическая  изношенность  материальной  базы  объектов 

размещения, включая гостиницы, пансионаты, дома и базы отдыха, а также санаторно-курортные 

учреждения. 

Особый  дискомфорт  для  туристов  представляет  труднодоступность  курортных  зон  и 

знаковых исторических мест, неразвитость туристкой инфраструктуры. Так во многих туристских 

объектах  не  предусмотрены  парковки,  элементы  придорожного  сервиса,  не  продуманы 

элементарные знаки и указатели, отсутствуют визит-центры в местах дислокации туристов. И это 

является проблемой даже для здорового человека, не говоря о доступности этих мест для лиц с 

ограниченными возможностями. 

Вместе  с  указанными  проблемами  усугубляет  положение  несоответствие  цены  качеству 

предоставления  услуг.  Прайсы  отечественных  санаторий,  курортов  и  гостиниц  заставляют 

 

350 

выбирать места отдыха не в пользу отечественного рынка. Отдых в ближнем зарубежье намного 

привлекательнее именно из-за ценового фактора, а не экзотичности этих стран, ведь затраты на 

времяпрепровождение  там,  включая  транспорт  и  питание,  обойдутся  в  полтора,  а  то  и  вдвое 

дешевле, чем в Казахстане. 

Поэтому  для  решения  этих  вопросов  считаем  необходимым  задействовать  все  возможные 

ресурсы  государства,  особенно  данного  министерства,  ресурсы  институтов  развития, 

Национальной 

палаты 

предпринимателей,  общественных 

организаций  и  субъектов 

предпринимательства. 

В-шестых,  остается  острым  вопрос  внедрения  имиджевых  характеристик  страны.  Нет 

единой маркетинговой стратегии по позиционированию казахстанского туризма. 

Необходимо  наращивать  клиентскую  базу  путем  привлечения  к  традициям  в  местах 

туристских  лагерей,  организовывая  «состязания-айтысы»,  «конные  скачки»,  «көкпар»,  охоту  с 

беркутами,  активно  задействовав  зоны  отдыха  по  оздоровлению  посредством  традиционных 

методов  лечения  как  «саумалы-қымыз»,  организовывая  театральные  постановки  исторических 

сцен и т.д. 

Международная  практика  полна  примерами  на  эту  тему,  к  примеру,  «Зимний  карнавал»  в 

Квебеке  (Канада)  или  «Карнавал  в  Оруро»  в  Латинской  Америке  с  посещениями  по  500  тысяч 

человек, «Бразильский карнавал» притягивающий более 800 тысяч туристов ежегодно. 

При полноценной поддержке со стороны государства отрасль может дать 3% ВВП к 2020 

году, привлечь порядка 6,5 млрд. долл. частных инвестиций и создать до 300 тыс. новых рабочих 

мест. Необходимо отметить, что одно рабочее место в туризме обходится в 10 раз дешевле, чем в 

промышленности,  и  создается  занятость  работников  преимущественно  с  низкой  и  средней 

квалификацией,  особенно  молодежи  и  женщин.  Очевидно,  что  с  учетом  сегодняшних 

структурных вызовов туризм может и должен стать стратегически важной отраслью для страны. 

 

жүктеу/скачать 8,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: