1
|
Шартты және шартсыз тітіркенулер бір мезгілде ұштасы керек
|
2
|
Шартты тітіркендіргіштертің әсері бұрын берілуі қажет
|
3
|
Шартты тітіркеніу тек бағдарлау рефлексін шығаратын күйде әлсіз және талғаусыз болуға тиіс
|
4
|
Орталық жүйке жүйесінің жоғары бөлімінің қалыпты жағдайда болуы керек
|
5
|
Тәжірибе кезінде бөтен тітіркендіргіштер әсер етпеуі керек
|
|
|
№3 тапсырма. Қыртыс-қыртысасты деңгейде шартты рефлекстердің қалыптасуын қамтамасыз ететін механизмдер. Мысал келтіріңіз және өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
Жауап: Ми қыртысы-қыртысасты бірлестіргіш жүйе мидың әртүрлі бөлімдерін уақытша байланыс жасау арқылы бірігетін ерекше құрылымы. Шартты рефлекстің қалыптасуы физиологиялық тұрғыдан уақытша байланыс негізінде жүзеге асады. Уақытша байланыс дегеніміз шартты және шартсыз тітіркенулерді ұштастырғанда пайда болатын және әртүрлі ми құрылымдары арасындағы қарым-қатынас. Ми қыртысы-қыртысасты бірлестіргіш жүйені меңгеретін түрлі заңдылықтары бар әрекеттік және кеңістіктік одарқтары болады. Олардың ішінде таламус-париеталды және таламус-фронталды ұласқан бірлестіруші жүйелері маңызды орын алады. Мидың төбе аймақтары шектеуші бірлестіріліс құрамына кіреді. Олар зақымданғанда шартты рефлекстік тірліктің іріктеуші зейін, ағымдағы әрекеттерді бағыттау, бағдарлы қимылдарды қалыптастыру үрдістері бұзылады. Ұластырушы аймақтар мидың басқа екі әрекеттік жүйелерімен тығыз байланысты болады. Олар:төбе-самай жүйесі, телеэнцефалиялық және торлы құрылым. Бұл жүйелер мінез әрекетінің ең жоғарғы құрылымына енеді. Өзінің дербестігін сақтайды, жеке қызмет атқарады.
№4 тапсырма. Қыртыстағы тежелу түрлерін сызбада толықтырыңіз
№5 тапсырма. Мәселелік тапсырманы шешіңіз
Науқастың шүйде және төбе бөлімдеріне бірнеше қайталау арқылы ЭЭГ (қисық сызығы) жазылды. Электроэнцефалограмма алғашқы бірнеше қайталауларда классикалық түрде қалыпты болды. Алайда, келесі сеанстарда электроэнцефалограмма науқастың қалыпты жағдайда емес екенін көрсетті. Дәрігер зерттелушінің неге алаңдап отырғанын сұрады. Науқас жазбаша бақылау жұмысын жасап жібергенін, ішінде бір тапсырманы шешу кезінде үлкен қателік жібергенініне алаңдаулы екенін айтты. Науқастың қалыпты ЭЭГ қандай (қалыпты жағдайдағы ЭЭГ қисық сызығын салыңыз)? Науқастың алаңдаулы күйін дәрігер қалай анықтады?
Жауап: Науқастың қалыпты жағдайда ЭЭГ альфа ритм байқалады, ол 8-13гц аралығында көрсетеді. Науқастың алаңдап отырғанын дәрігер ЭЭГ ритмнің өзгеруі арқылы байқады.
№6 тапсырма. Мәселелік тапсырманы шешіңіз
Әдетте шартты рефлекс пайда болуы үшін шартсызға қарағанда күші аз шартты тітіркендіргіштер қолданылады, ал қарама-қарсы жағдайда рефлекс пайда болмайды. Сонымен, мысал келтірсек, өте күшті шартты тітіркендіргіштін әсерінен тағамдық шартты рефлекс тудыру мүмкін емес. Бірақ, зертханалық жағдайда мұндай шартты рефлекстің пайда болуы байқалды. Итке күшті электр тогымен әсер еткенде, алдымен күшті қорғаныс реакция пайда болды (қатты үру, күшею, қашуға тырысу). Бірақ содан соң, бір-неше ұштастырудан кейін барып, жалаңдап, сілекей бөліп, құйрығын бұлғақтатты. Мұндай нәтижеге қалай қол жеткізді? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
Жауап: Шартты рефлекс қалыптастырарда пайдаланылатын адам немесе жануар іс жүзінде керексіз бөгде әсерден және тәжрибешіден арнайы бөлмеген оқшаулануы керек. Тәжрибеші камераның сыртында отырып, қашықтықтан тітіркендіргіштерді қосып жануардың мінез өзгерістерін байқайды, яғни бұл кезде қорғаныш рефлексі пайда болып электр тогына қарсы әрекеттердер көрсетеді. Уакыт өте келе оған бейімделіп шартты рефлекс қалыптасып, ол іс әрекеттерін доғарады.
№7 тапсырма. Мәселелік тапсырманы шешіңіз
И.П.Павлов зертханасында алғашқы рет дыбысты қолдану арқылы тағам шартты рефлексі қалыптастырылды. Осы тәжірибиені ұлы физиолог студенттерге дәріс кезінде көрсетуді шешті. Алайда көрсете алмады. Шартты тітіркендіргіштің әсеріне сілекей бөлінбеді. «Сәтсіздіктің» себебін түсіндіріңіз. Осы байқалған ЖЖІӘ заңдылықтарын Павлов кейін қалай деп атады? Осы байқалған құбылыстың адам өмірінде пайда болу белгілері мен оның механизмдерін жазып түсіндіріңіз.
Жауап: Шартты тітіркендіргіш көп уакыт қайта-қайта тез қайталамағандықтан және әлі шартты рефлекс қалыптасып үлгермегендіктен сілекей бөлінбеді.
№8 тапсырма. Электроэнцефалограммадағы толқын түрлерін анықтаңіз. Осы толқындар организмнің қандай функционалдық жағдайларында тіркеледі? Толқындарға сипаттама беріңіз.
Delta(δ) 0.1-3 Гц-Түс көрмеген терең ұйқығанда.
Theta(θ）4-7 Гц- Ересектер көңіл күйі қысымға ұшырағанда, әсіресе сәтсіздік, үмітсіздік туылғанда.
Alpha(α）8-15 Гц-Бос, тыныш, көзі жұмылуы бірақ ояу болғанда.
Beta(β)- төмен диапазон (Low Range)12.5 - 16 Гц- өзін кең ұстап, бірақ зейіні шоғырланғанда. Орта диапазон (Middle Range)16.5 - 20 Гц- ойлау, мәселе шешім ету күйінде. Жоғары диапазон (High Range)20.5 - 28 Гц-Тебіреніс, абыржу.
Gamma(γ）25 -100 Гц（әдетте 40 Hz）--Жоғары сана күйі, бақыт сезімі, қысымнан құтылу, толғану.
Lambda(λ）Қозғатылған әлеует --Көз жарық шағылысқанда 100 мс кейін қозғалтқанда.
№9 тапсырма. Келесі сұрақтарға жауап беріңіз:
Достарыңызбен бөлісу: |
