Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет173/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
ра шылдық сарынды байқамай, зерт-
теушілік көзқарасында теориялық 
қа телер жіберіп алуының бір сыры да 
осында жатыр.
С. Мұқанов осы оқулығы ар қы-
лы отызыншы жылдардағы қазақ 
әдебиеттану ғылымын, әдеби-тео-
риялық және әдеби-тарихи тал-
дау жасау бағытындағы ғылыми-
зерттеушілік ой-пікірді жаңа ойлар-
мен байытты. Қазақ әдебиеті тари-
хын зерттеудің кезең үшін өзектілі-
гі мен маңызына тоқтала келіп, өз 
оқулығының ғылыми-зерттеушілік 
си патын, мақсаты мен міндетін, дә-
уір талабына сай практикалық қа-
жеттілікпен туғанын ашық та анық 
түсіндіреді. «Әдебиетті зерттеудің 
толып жатқан тармағы бар: Мәселен, 
осы әдебиеттің тарихы, қисыны, 
әдісі, сыны, тағы сондайлар. Осы-
лардың ішінен біздің міндетіміз та-
рихын жазу еді. Екінші сөзбен айт-
қанда, алып отырған дәуіріміздің 
пі кірі қай кезде қалай өркендегенін, 
қалай шегінетінін, оған нелер себеп 
болғанын тексеру еді. Біз бұл тарих-
та одан гөрі кеңірек жайылдық. Көп 
жерде кейбір шығарманың шық қан 
тарихы, себебін тексерумен қатар, 
ішкі, сыртқы құрылысына тоқ талып, 
өзімізше сын бердік. Кей жер де 
көркем шығарманы тану, іздеу әдіс-
терінен де азырақ сөз қозғадық. 
Кей жерде тіл, ырғақ, көркемдік жа-
ғына көз салып, қисын жағына да 
көңіл бөлдік. Бұлардың бәрі, әрине, 
әлдеқалай істелген жоқ, әдейі істелді. 
Өйткені белгілі бір дәуір тарихы ту-
ралы болғанмен, бұл кітап мектеп ке 
арналған бірінші оқу құралы бол-
ғалы тұр. Мектептеріміз әдебиет ті 
тану ретінде оқу құралына әлі кедей. 
Сондықтан тарих көлемінен шы ғып, 
әдебиеттанудың басқа жүйелері нен 
де кей жерде мәлімет беріп отыру-
ды пайдалы деп түсіндік», – деген 
пікірдің сол кездегі ғылыми-зерт-
теушілік ой-пікірде тың бағыт еке-
ніне көңіл аудармасқа болмайды. Оқу-
лыққа тән сипат, әдеби-теориялық 
талдау, әдеби-тарихи тұрғыда зерт-
теу ғылыми-зерттеушілік арнасында 
бас қосып, бірін-бірі толық тырып 
отырғандықтан еңбек моногра фия-
лық мәнге ие болған.
С. Мұқанов өз оқулығына «І бө-
лім. Ұлтшылдық, байшылдық дәуір» 
деп ат қойып, айдар тағуына қара-
ғанда, ХХ ғасыр басынан отызын-
шы жылға дейінгі қазақ әдебиетінің 
тарихын «ұлтшылдық, байшылдық 
әдебиет» және «пролетарлық әде-
биет» деп екіге бөліп зерттеуді мақ-
сат тұтқаны байқалады. Осы ойын 
автор «ХХ ғасыр әдебиетін тек серіп 
отырғандықтан, бізге қазақ әде-
биетінде жиырмасыншы ғасырда 
байшыл әдебиетке қарсы туған про-
летариат әдебиетін, оның өркендеу 
дәуірін жазу керек еді. Біз бұл 
жолы оны істегеніміз жоқ. Байшыл 
дәуір мен пролетаршылдық дә-
уірді қосып кітап қылсақ, ең алды-
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


191


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет