Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет363/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   359   360   361   362   363   364   365   366   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІV БӨЛІМ. 
Қазақ библиографиясының тарихы 
гизы Букеевской орды». (1889), 
А. Е. Алекторовтың «Указатель 
книг, журнальных и газетных ста-
тей и заметок о киргизах» деген ат-
пен «Оренбургский листок» газеті не 
1892, 1893 жылдары, «Тургайская 
газетада» 1895 жылы, Қазан универ-
си теті «Хабаршысының» 1900 жыл -
ғы 16 томында жариялан ған көрсет-
кіштер, Д. К. Зелениннің 1913 жы лы 
Санкт-Петербургтен шыққан биб-
лиографиялық көрсеткіштері бұл са-
ла бойынша жүргізілер жұмыстар дың 
ізашары болды. Бұл туралы «Қазақ 
кітаптары» көрсеткішінің авторлары 
Ү. Субханбердина мен С. Есова бы-
лай: «Орыс ғалымдары қазақ халқына 
жанашырлықпен өздерінің көптеген 
оқулықтары мен ғылыми еңбектерін 
сыйлады.
Қазақстан Ресейге қосылмай 
тұрғанда қазақ тілінде кітап басты-
ру атымен жоқ еді. Егерде бірді-екілі 
кітап бола қалса, олар араб, парсы, 
шағатай тілдерінде шыққан кітаптар 
болатын. Қазақстанда кітап бастыру 
Ресейге қосылғанан кейін басталды. 
Бірақ кітаптар Қазақстанның өзінде 
емес, Петербургте, Қазанда, Орын-
борда, Омбыда, Ташкентте басыл-
ды. Көбінесе Қазан университетінің 
Каримовтар мен Хусаиновтардың 
баспаларынан шығып тұрды. Кітап 
бастыру жұмысы ХІХ ғасырдың ба-
сынан басталса да, алғашқы кезде өте 
баяу жүрді».
ХІХ ғасырдың орта кезінде орыс 
ғалымдары түркі тілдес халықтар-
дың, оның ішінде қазақ халқы ның 
этнографиясын, тарихын, тілін, әде-
биетін жинауға, ғылыми талдау-
лар жасай отырып зерттеуге кірісті. 
Зерттеу жұмысымен айналысатын, 
орысша оқыған бірді – екілі адам 
қазақ арасынан шыға бастады. Бұлар 
қазақтың ауыз әдебиет нұсқаларын, 
ақын-жыраулардың өлең-жырларын 
жазып алып, кітап етіп бастыруға 
ұсынды. Орыс алфавитінің графика-
сымен қазақ тілінде кітаптар жазды. 
Бұл ретте Ш. Уәлиханов, Ы. Ал-
тынсарин, Ә. Диваев, В. В. Радлов, 
Г. Потанин, И. Н. Пантусов, Г. М. 
Мелиоранский, Н. И. Ильминский, 
А. Е. Алекторов және тағы басқалар-
дың еңбектерін атауға болады.
Түркі тілдес халықтардың ауыз 
әдебиетін, тілін, мәдениетін зерт-
теуде жоғарыда аты аталған ғалым-
дар дың көбімен ғылыми қарым-
қатынаста болған адам – ғалым, 
тілші, фоль клорист, этнограф, Қа-
зан университетінің профессоры 
Ни колай Федорович Катанов. Ол –
атақты лингвист болуымен қатар, 
ауыз әдебиет үлгілерін жинаушы, 
оны зерттеуші, орыс тіліне аудару-
шы, түрлі коментариялар жазып, 
ғы лыми 
құндылығын 
анықтап, 
жанр ларға жіктеуші, оларды басып 
шы ғарушы. Соның ішінде қазақ-
тың әдебиеті, мәдениеті, тілі туралы 
жазған А. Е. Алекторов пен П. М. Ме-
лиоранскийдің; қазақ тілі мен эпосы 
туралы жазған Н. Я. Сар кин мен М. Н. 
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


384


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   359   360   361   362   363   364   365   366   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет