Абстрактылы ойлай тын
әлеу мет-
танушылар
өнер специ фикасына
назар аудармай, көркем әдебиетті
және әдебиет туралы ғылымды әлеу-
меттанудың қосымша сына айнал-
дырды. Екеуінің де әдіснамасы ғы-
лыми емес, формализм мен тұрпайы
социологизмді ақтау – марксизм-
нен бас тарту арқылы ғана олар-
ды әдіснамалық бағыт ретінде қа-
былдауға алып келеді».
Ғалымның бұл мектеп жөнінде-
гі ой-пікірлерімен дәлелдемелерінен
біраз жайды ұғынуға әбден бола-
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У
445
V БӨЛІМ.
Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
ды. Сондай-ақ маркстік әдіснамаға
сай әрі сол кезеңге байланысты әде-
биетті зерттеуші ғалым кеңестік
тұ жырымдарға көп жағдайда өз
жұ мысындағы ой-пікірлерін бағын-
ды руға мәжбүр болды деп ойлаймыз.
Алексей Бушмин «Наука о литерату-
ре» еңбегінде әрі қарай былай дейді:
«Бұл әдебиеттанудағы мектептердің
өкілдерінің жеке табыстарын жоқ-
қа шығаруға болмайды, олардың
жұ мыстарында барлығы жарамсыз
емес. Бірақ бұл құптарлық нәтижелер
олар дың таңдаған әдіснамасының дұ-
рыстығын айғақтамайды. Олар әдіс-
ке тәуелсіз, кейбір кезде осы әдіс
то лық түрде дұрыс болмаса да, ба қы-
лаудың тар аумағында өзін жеке тәсіл
ретінде ақтап, жоғарыда айтыл ғандай
нәтижелерге жеткен» [5, 90].
Ғылыми мектептердің келесі бір
түрі –
психоаналитикалық мектеп
(Фрейдизм).
Біз бұл мектептің қыр-
сырын З. Фрейдтің «Психоанализге
кіріспе» еңбегін қарастыру арқылы
ұғынар едік. Зигмунд Фрейдтің «Пси-
хоанализге кіріспе бойынша дә-
рістер» кітабы оның әдеби еңбек-
терінің ішінде негізгі орынды алады.
«Дәрістердің» бірінші және екінші
бөлімі 1915-1917 жылдары жазылған.
«Дәрістердің жалғасы» 1930 жыл-
дарға жатады. Сондықтан да бірін-
ші бөлімі Фрейд негізін құрған тұ-
жырымдама, психоанализ әдісі мен
теориялық принциптерді сипаттау,
сондай-ақ психоаналитикалық зерт-
теулер нәтижесінде алынатын беріл-
гендерді талдау тәсіл дері ретіндегі
ядро есебінде қарас тыруға болатын
мәселелерді қамтиды. Екінші бөлімі
невроздың психоаналитикалық тео-
риясының жалпы принциптеріне
арналған. Ал үшінші бөлімі көпші-
лікпен, яғни сыншылармен де, фрей-
дизмнің аспектілерімен де оның соң-
ғы нұсқасының оралымы түрінде
талданады. Батысқа аса зор әсер еткен
Фрейд клиницистен әлеуметтанушы
мен философқа, дүниетанымның не-
гізін салушыға бірте-бірте белгілі бір
Рубикон түріне айналды.
Фрейд үшін негізгі болып қо-
ғамдық дамудың заңдары емес, адам-
дардың іс-әрекетін басқаратын ирра-
ционалды псикалық күштер бо лып
табылады. Интеллект – мәңгі және
жасырын соғыстың жағда йында бо-
латын индивид пен әлеу меттік ор-
таға терең құрылған шындық тың
активті бейнесінің құрамы емес, осы
күштердің (иррационалды психи-
калық күштер) маскировка сының құ-
рылғысы болып табылады.
Фрейд ХХ ғасырдағы идеализм
өкілдері секілді өзінің зерттеуінің
негізіне тарихтан тыс, өзгермейтін,
биологиялық заңдылықтармен өмі-
рі басқарылатын тірі ағза ретінде
адамды қарастыру салынды. Бұдан
бүкіл «фрейдистік» әдебиеттану ба-
ғытталған антитарихылық және ан-
тиәлеуметтік бағыттар туындайды.
Ол адамзат психикасының мазмұнын
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У
446
Достарыңызбен бөлісу: |