ISSN 1811-184X. Вестник ПГУ

Нәтижесінде  өсімдіктің  бәрі  35  күнде  100%  өсіп-өнді  және  де 

өсімдіктердің өну қарқындылығы үздіксіз, 7 күнде 1 рет өсімдіктің биіктіктері 

өлшеніп, геометриялық прогрессия бойынша өсетініне көз жеткіздік. Жалпы 

35  күннен  соң  N.benthamiana  өсімдігі  гүл  беріп,  және  TBSV  вирусымен 

жұқтырылуға дайын болды.

Біздің жұмысымызда қолданылатын TBSV вирусының симптомдары ол:  

өсімдік ергежейлігі, бұталылығы, иреңділігі және жапырақ  деформациясы 

мен  некрозы  тән.  Ол  механикалық  инокуляция  кезінде  немесе  топырақ, 

су  және  ұрығы  арқылы  таралуы  мүмкін.  TBSV  вирусы  жеуге  жарамды 

дақылдардың  көбісін,  мысалы,  картоп,  баклажан,  қызанақ,  бұрыш  және 

темекі, т.б. өсімдіктерді зақымдайды (Сурет 3).

           Баклажан                                                        Қызанақ                   

жапырағы

өсімдік вирустары 73 туыс, 49 тұқымдасқа топтастырылған (Oparka KJ and 

Alison GR, Plasmodesmata. A Not So Open-and-Shut Case. Plant Physiology, 

Jan. 2001, Vol. 125, pp 123-126. Солардың ішінде Tombusviridae тұқымдасына 

жататын жақсы  зерттелген вирустардың бірі TBSV. Russo, M., Burgyan, J., 

and Martelli, G.P. 1994. Molecular biology of Tombusviridae. Adv. Virus Res. 44: 

381–428. Tombusviridae тұқымдасына сегіз туыс жатады (кесте-2).

2 кесте  – Tombusviridae тұқымдасының топтастырылуы

Туысы

Геномы (Кб)

4.4

4.4

3.7-4.3

екі бөлікті

Machlomovirus

4.4

3.7

4.3

4.7-4.8

тізбекті РНҚ-дан тұрып, көбіне топырақ және су арқылы таралады. Tombus-

virus туысына жататын кейбір вирустардың түрлері:  Artichoke mottled crinkle 

virus, Carnation Italian ringspot virus, Cymbidium ringspot virus, Cucumber 

necrosis virus (CNV), Tomato bushy stunt virus (TBSV).

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1  богданова,  Т.  л.  Биология:  задания  и  упражнения.  Пособие  для 

поступающих в вузы. – М. : Высшая школа, 1991. 

2 кнорре, Д. г., мызина, с. Д. Биологическая химия: Учебник для 

хим., биол. и мед. спец. вузов. – М. : Высшая школа, 2000.

3 лемеза, Н. а., камлюк, л. В. Биология в вопросах и ответах: Учебное 

пособие / Худ. обл. М. В. Дранко. – Мн. : ООО «Попурри», 1997.

4  медников,  б.  м.  Биология:  формы  и  уровни  жизни.  –  М.  : 

Просвещение, 1994.

5 Полянский, Ю. и. Общая биология: Учеб. для 10-11 кл. сред. шк. 

– М. : Просвещение, 1993.

6 Тупикин, е. и. Общая биология с основами экологии и природоохранной 

деятельности:  Учебное  пособие  для  нач.  проф.  образования.  –  М.  : 

Образовательно-издательский центр «Академия», 2002. 

Қ. Жұбанов атындағы 

Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті, Ақтөбе қ.;  

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана қ.

Материал 01.03.2014 редакцияға түсті.

Е. Т. Казкеев, А. С. Абаш, Б. Ж. Турманова