Химия есептері мен жаттығулары

167 
 
2.  Бор  табиғатта  қандай  түрде  кездеседі?  Бордың  практикада 
қолданылатын маңызды қосылыстарын атаңдар. 
3.  Химиялық  қасиетіне  сүйене  отырып,  борды  алюминийден  қалай 
ажыратуға болады? 
4. Бор оксидінен (
3
2
O
B
) бор алу үшін оны магниймен әрекеттестіреміз, 
осы  реакция  нәтижесінде  магний  мӛлшері  неге  ӛзгермейді?  Реакцияны 
аяқтаңдар:


Mg
O
B
3
2
  
5. 
3
3
BO
H
  мен 
NaOH
  әрекеттескендегі  бейтараптану  реакциясының 
теңдеуін жазыңдар. 
6. 
3
3
BO
H
 пен бурадан борды қалай алуға болады? Оны реакция теңдеуі 
арқылы кӛрсетіңдер. 
7.  Табиғатта  таралуы  жӛнінен  алюминий  басқа  элементтермен 
салыстырғанда қандай орын алады? 
8. Металл алюминий ӛндірісте қандай жолдармен алынады? 
9. Қандай процесс алюминотермия деп аталады? Реакция теңдеуін жаз. 
10. 
3
AlCl
  –алюминий  хлориді  суда  ерігенде  қышқылдық  қасиет 
кӛрсетеді. Осы процесті молекулалық және иондық реакция теңдеуі арқылы 
кӛрсетіңдер. 
11. Термит дегеніміз не? Ол қайда қолданылады? 
12. Алюминий тұздары сілтілермен қалай әрекеттеседі? 
13. 
3
2
,
CO
Na
NaCl
 тұздарының концентрлі ерітінділері мен 
HCl
-дың 10 % 
ерітіндісін  алюминийден  жасалған  ыдыста  қайнатуға  болмайтындығы 
неліктен? 
14.  Алюминийдің 
HCl
-мен,  сұйытылған 
3
HNO
  және 
NaOH
  пен 
әрекеттесу кезіндегі реакция теңдеулерін жазыңдар. 
15. 
3
2
3
2
3
,
,
S
Al
CO
Na
AlCl
 тұздарының гидролиздену теңдеулерін жазыңдар. 
16. Алюминий оксидінен алюминий сульфатын, алюминий ашудасынан 
калий  алюминитын,  алюминий  хлоридінен  негіздік  тұзын  алудың  ең 
қарапайым жолдарын кӛрсетіңдер. 
17.  Дәнекерлеу  кезінде  бураның  қолданылуы  қандай  қасиетіне 
негізделген? 
18.  Алюминий  сумен,  қышқылмен  және  сілтімен  қандай  жағдайда, 
қалай әрекеттеседі? 
19.  20  мл  бура  ерітіндісін  15  мл  0,1  н 
HCl
  ерітіндісімен  бейтараптау 
кезіндегі оның нормальдық концентрациясын анықтаңдар. 
20. 
2
MnO
  -  ыдырау  кезіндегі  жылуы  123  ккал,  ал 
3
2
O
Al
түзілу кезіндегі 
жылуы  399  ккал. 
2
MnO
  алюминотермиялык  тотықсыздану  реакциясының 
жылу эффектілігін табыңдар.  
21. Бор ангидридінен  1 кг бор алу үшін қанша Mg керек? 
22.  10  кг  термит  жанған  кезде  бӛлінген  жылу  шамасын  есептеңдер: 
795
3
2
3
2



O
Al
O
Fe
Al
 ккал. 
 

168 
 
7. I А топ элементтері 
Сілтілік металдар 
 
Қасиеттері 
Li 
Na 
K 
Rb 
Cs 
Fr 
Рет нӛмірі 
3 
11 
13 
37 
55 
87 
Салыстырмалы атомдық 
массасы, а.м.б. 
6,94 
22,93  39,10
0 
85,47 
132,90  223,00 
Валентілік электрондары 
1
2s
 
1
3s
 
1
4s
 
1
5s
 
1
6s
 
1
7s
 
Атом радиусы, нм 
0,155  0,189  0,296 
0,248 
0,268 
0,280 
Салыстырмалы 
электртерістілігі 
0,98 
0,93 
0,82 
0,82 
0, 79 
- 
Балқу температурасы, 
0
С  179,0  97,8 
63,6 
39,0 
28,0 
23,0 
Стандартты электродтық 
потенциалы, В 
-3,05 
-2,71 
-2,92 
-2,92 
-2,92 
- 
 
Периодты  жүйенің  ІА-топша  элементтеріне  литий,  натрий,  калий, 
рубидий,  цезий  және  франций  жатады.  Бұл  элементтерді  сілтіліік  металдар 
деп  атайды.  Ӛйткені,  олардың  гидроксидтері  -  күшті  сілтілер.  Сыртқы 
электрондық  қабатында  бір  электрон  болады.  Бір  электронын  беріп,  күшті 
тотықсыздандарғыш 
қасиет 
кӛрсетеді. 
Тотығу 
дәрежелері 
+1. 
Тотықсыздандырғыш қасиеті ядро заряды ӛскен сайын артады.  Бұлар активті 
болғандықтан  бос  күйінде  кездеспейді.  Бұларды  алудың  бірден  –бір  алу 
жолы – балқыған тұздарын немесе гидроксидтерін электролиздеу.  
Сілтілік  металдар  жеңіл,  оңай  балқитын,  күмістей  ақ  түсті.  Олар 
жұмсақ,  пышақпен  оңай  кесіледі,  металдық  жылтыры  бар,  электр  тогын 
жақсы ӛткізеді. 
Сілтілік  металдар  галогендермен,  күкіртпен,  фосформен  әрекеттеседі. 
Сутегімен әрекеттесіп, гидридтер түзеді. 
Оксидтері 
негіздік 
қасиет 
кӛрсетеді. 
Сілтілік 
металдардың 
пероксидтері  мен  супероксидтері  -  ӛте  күшті  тотықсыздандырғыштар. 
Супероксидтер сумен оттегін бӛле әрекеттеседі. 
Есептер мен жаттығулар. 
1.  Бірінші  топ  элементтерінің  ең  соңғы  электрондық  қабатынан 
бұрынғы қабатында және ішкі құрылысында қандай ерекшеліктер бар? Оны 
атом құрылысы тұрғысынан баяндаңдар. 
2. Бірінші топ элементтерінің ӛзара ұқсастығы мен айырмашылықтары 
неден  кӛрінеді  және  ол  қалай  түсіндіріледі?  Квант  сандарымен  жазып 
кӛрсетіңдер. 
3. Табиғатта натрий мен калий қандай қосылыс түрінде кездеседі? 
4.  Электролиз  жолымен  сілтілік  металдарды  қалай  алады,  ол  кезде 
электродтарда қандай процесс жүреді? 
5.  Зертханада  және  ӛндірісте  натрий  және  калий  гидроксидтері  қалай 
алынады? Олар қандай орындарда қолданылады? 
6. Металл натрий мен калий қандай орындарда қолданылады? 

169 
 
7.  Натрий  гидроксиді  газдарды  құрғату  үшін  қолданылады,  бірақ  осы 
натрий  гидроксидімен  құрғатуға  болмайтын  газдар  бар,  солардың  атын 
атаңдар. 
8.  Сілтілік  металдардың  хлоридтерін  электролиздегенде  түзілетін 
натрий гидроксиді мен хлорды қалай араластырмай алады? 
9. Сода мен сақардың
)
(
3
2
CO
K
 алыну жолын кӛрсетіңдер. 
10. Рубидий, цезий қандай қасиеттермен сипатталады? 
11.  Сілтілік  металдардың  оттекті  қосылыстарының  қандай  қасиеттері 
бар? 
12. Ерітіндіде 

K
 және 

2
Cu
 иондары бар. Осы иондардың бар екендігін 
қалай білеміз? 
13.  Натрий  гидроксиді  мен  күкірт  (ІV)  оксиді  әрекеттеcyi  нәтижесінде 
қышқыл  тұз  түзіледі.  4,4  л  күкірт  (ІV)  оксидімен  әрекеттесу  үшін  қанша 
натрий гидроксиді керек? 
14.  Литий  мен  мыс  топшасындағы  элементтердің  атом  құрлысына  тән 
ерекшеліктері  қандай?  Сыртқы  электрон  қабатына  кӛңіл  аударыңдар.  Одан 
қандай ортақ қасиеттерді байқауға болады? 
15.  Егер  ас  тұзының  10  мл  ерітіндісіндегі  барлық  хлор  иондарын 
тұнбаға түcipy үшін 30 мл 0,01 н күміс нитраты epiтіндici жұмсалса, сонда ас 
тұзының. 2 л ерітіндісінде неше г ас тұзы болады? 
16. Литий мен мыс топшасындағы элементтер табиғатта қалай таралған 
және олар қайда қолданылады? 
17.  170°С  температурада  770  мм  сынап  бағанасында  30%  калий  мен 
70%  натрийден  тұратын  1  г  құйманы  сумен  әсерлестіргенде  қанша  кӛлем 
сутегі бӛлінеді? 
18.  0,5  г  дала  шпатының  қоспасын  ӛңдеп,  0,118  г 
NaCl
  және 
KCl
 
қоспасын  алды.  Осы  қоспаны 
3
AgNO
  пен  ӛңдегенде  0,2451  г 
3
AlCl
  алынды. 
Дала  шпатының  құрамындағы  калий  және  натрий  оксидтерінің  проценттік 
мӛлшері қандай? 
19.  Литий  тобындағы  элементтердің  физикалық,  химиялық  қасиеттері, 
олардың  оттегі, су және сілті мен қышқыл ерітінділеріне қатысы қандай? 
20.  10  г  натрий  амальгамасы  сумен  әрекеттескенде  сілті  ерітіндісі 
алынды.  Осы  ерітіндіні  нейтралдау  үшін  100  мл  0,5  н  қышқыл  ерітіндісі 
жұмсалды. Амальгамадағы натрийдің проценттік мӛлшерін табыңдар. 
21.  20%  кальций,  30%  натрий,  50%  сынаптан  тұратын  қоспаның 
салмағы 100 г. Осы қоспа сумен әрекеттескенде неше л сутегі бӛлінеді? 
22.  1  литрлік  колбада  0,56  г 
KOH
  суда  ерітілді.  Осы  ерітіндінің  50 
миллилитрін  бейтараптау  үшін  48  мл  0,04  н  қышқыл  ерітіндісінен  қанша 
жұмсалады? 
23.  1  т  ағаш  кӛмірін  жаққанда  қалған  күлде  0,6  кг  калий  оксиді  бар. 
Күлдің  құрамындағы  калий  оксиді  сақардың
)
(
3
2
CO
K
  қандай  мӛлшеріне 
сәйкес келеді? 

170 
 
24. 1 м
3
 20 проценттік ас тұзының ерітіндісін электролиздегенде қанша 
NaOH
  және  сутегі  алынады?  (Ас  тұзының  ерітіндісінің  тығыздығы 
1,151г/мл). 
25. Құрамында 17% натрий оксиді бар 1 т шыны алу үшін қанша сода 
керек?  
26. Сода алудың сульфатты, аммиакты әдісін толық жазып кӛрсетіңдер. 
27.  10  кг 
NaOH
  құммен  қосып  балқытсақ,  12,2  кг  натрий  силикаты 


3
2
SiO
Na
 
алынады. 
Шыққан 
силикаттың 
проценттік 
шығымын 
теориялылығымен салыстырып анықтаңдар. 
 
8. II А - топ элементтері 
Берилий, магний және сілтілік жер металдары 
 
Қасиеттері 
Be 
Mg 
Ca 
Sr 
Ba 
Ra 
Рет нӛмірі 
4 
12 
20 
38 
56 
88
 
Салыстырмалы 
атомдық массасы, 
а.м.б. 
9,01 
24,31 
40,08 
87,62 
137,34 
226 
Валентілік 
электрондары 
2
2s
 
2
3s
 
2
4s
 
2
5s
 
2
6s
 
2
7s
 
Атом радиусы, нм 
0,113 
0,160 
0,197 
0,215 
0,221 
0,235 
Салыстырмалы 
электртерістілігі 
1,57 
1,31 
1,00 
0,95 
0,89 
- 
Балқу температурасы, 
0
С 
1284 
651 
851 
757 
710 
700 
Стандартты 
электродтық 
потенциалы, В 
-1,85 
-2,36 
-2,87 
-2,89 
-2,91 
-2,92 
 
Периодты  жүйенiң  IIА-  тобына  мына  элементтер  жатады:  берилий, 
магний, кальций, стронций, барий және радий. Бұл элементтердi сiлтiлiк-жер 
металдары дейдi. Себебi, олардың оксидтерiне сәйкес гидроксидтерi сiлтi, ал 
оксидтерi жерде кездесетiн ауыр элементтер оксидтерiне ұқсас. 
IIА  -  топшасы  элементтерiнiң  сыртқы  электрондық      қабатында  екi 
(ns2) электрон бар. Бiр электрон қозған жағдайда  р - орбитальға ауысып, екi 
дара электрон пайда болады. Демек, бұл элементтердiң тотығу дәрежесi +2-ге 
тең. 
Берилий  IIА  -  топшадағы  басқа  элементтерден  айрықша  қасиет 
кӛрсетедi. Ол алюминийге ұқсас. 
ПА-топша элементтерi ӛте активтi металдар және бұлардың стандартты 
электрондық  потенциалдарының  мәндерi  тӛмен  болғандықтан  оларды 
электролиздеу  арқылы  алады.  Әдетте,  тұздарының  балқымаларын 
электролиздейдi. Сонымен қатар, металлотермия әдiсiмен алуға болады. 

171 
 
Бос  күйiнде  ПА  -  топша  элементтерi  жеңiл,  сiлтiлiк  металдарға 
қарағанда  қаттылау  металдар.  Химиялық  активтiгi,  тотықсыздандырғыш 
қасиетi  жағынан  сiлтiлiк—жер  металдары  сiлтiлiк  металдарға  қарағанда 
әлсiздеу.  Тек  барийдiң  активтiгi  сiлтiлiк  металдардiкiне  жақын.  Олардың 
тотықсыздандырғыш қасиетi рет номерi ӛсуiне орай арта түседi. Берилий мен 
магний  ауада  тотығып,  оксид  пленкасымен  қапталса,  қалған  сiлтiлiк  жер—
металдары  оттегiмен  шабытты  әрекеттеседi.  Оларды  керосин  астында 
сақтайды. Оттегiмен әрекеттесiп олар оксид түзедi ЭО. Азотпен ӛте жоғары 
температурада  әрекеттеседi  де  нитридтер  түзедi.  Берилийден  басқа  сiлтiлiк-
жер  металдары  сумен  әрекеттесiп,  гидроксид  және  сутегiн  түзедi.  Азот 
қышқылынан      басқа  сұйылтылған  қышқылдардан  сутегiн  ығыстырады. 
Сiлтiлiк  жер  металдары  азот  қышқылын  аммоний  ионына  дейiн 
тотықсыздандырады. 
Берилий алюминий сияқты амфотерлi қасиет кӛрсетедi, қышқылдармен 
және  сiлтiлермен  де  әрекеттеседi.  Амфотерлiк  қасиет  оның  оксидi  мен 
гидроксидiне де тән. 
Магний  -  активтi  элемент.  Ол  бос  күйiнде  күмiстей  ақ,  жеңiл  металл. 
Қыздырған  кезде  ауада  кӛз  қаратпайтын  жарқыл  берiп  жанады.  Оның  бұл 
қасиетiн жарық беретiн ракеталарда, сурет түсiру, жағатын снарядтар жасау 
үшiн пайдаланады. Ол ыстық сумен әрекеттесiп сутегiн бӛледi. Сұйылтылған 
қышқылдармен (азот қышқылынан басқа) сутегiн бӛле  әрекеттеседi. Кейбiр 
оксидтермен әрекеттеседi: 
Si
MgO
SiO
Mg



2
2
2
 
Магний  оттегiмен  негiздiк  оксид  түзедi.  Ол  суда  ерiмейтiн  ақ  түстi 
ұнтақ. Оны магнезиттi ыдыратып алады: 
2
3
CO
MgO
MgCO


  
Магний  оксидi  суда  нашар  еритiндiктен  оған  сәйкес  гидроксидiн 
қосымша жолмен алады: 
KCl
OH
Mg
KOH
MgCl
2
)
(
2
2
2



 
Магний гидроксидi орташа негiздiк қасиет кӛрсетедi. Ол қышқылдарда 
және аммоний хлоридiнде еридi: 
O
H
MgSO
SO
H
OH
Mg
2
4
4
2
2
2
)
(



  
OH
NH
MgCl
Cl
NH
OH
Mg
4
2
4
2
2
2
)
(



 
Есептер мен жаттығулар. 
1. Екінші топ элементтеріне жалпы сипаттама беріңдер, бұлардың атом 
құрылысын  барлық  квант  сандарымен  сипаттап,  s-элементтеріне  жатқызу 
себебін түсіндіріңдер. 
2. 
Мырыш  және  сілтілік  жер  металдарының  қасиеттерінің 
айырмашылықтары  мен  ұқсастықтарын  атом  құрылысына  байланысты 
түсіндіріңдер. 
3.  Сілтілік  жер  металдар  сумен  қалай  әрекеттеседі  және  ауада  қандай 
ӛзгеріске ұшырайды? 
4. Сілтілік жер металдар гидроксидтерінің қасиеттері қандай? 
5. Магний оттегімен және азотпен қалай әрекеттеседі? 

172 
 
6. Әктас, бор және мрамор қайда қолданылады? 
7.  Цемент,  бетон  және  темір  бетондарына  қандай  қосылыстар  жатады, 
оларға қандай қасиеттер тән? 
8. Гипс пен алебастр қайда қолданылады? 
9.  Ізбесті  берил  сульфатының  құрамы  қандай?  Оларды  қалай  алады, 
қайда қолданылады? 
10. Күйдірілген ізбестегі әктас қоспаларын қалай табамыз? 
11. Кальций карбидін қалай алады және қайда қолданылады? 
12. Аммоний гидроксиді кальций хлоридімен, сынап хлоридімен қалай 
әрекеттеседі? 
13. Судың кермектілігі қандай тұздардың иондарына байланысты? 
14. Кальций бикарбонаты бар суды қайнатса, суға бура мен сода қосса, 
натрий гидроксидіне кальций гидроксидін қосса, қандай реакциялар журеді? 
15. Кермек суды бу қазанында қолдануға болмайтындығы неліктен? 
16.  Сабын  мен  натрий  бикарбонаты,  натрий  сульфаты  арасында 
жүретін реакция теңдеуін жаз. Сабынның кермек суда кӛпірмеуі неліктен? 
17.  Ионит  пен  катионит  дегеніміз  не?  Олардың  қолданылуы  неге 
негізделген? 
18.  Судың  уақытша  кермектілігін  сӛндірілген  және  сӛндірілмеген 
ізбеспен, содамен, натрий гидроксидімен қалай жоюға болады? 
19. 20 г берилий калий гидроксидімен әрекеттескенде, қанша бериллат 
түзіледі? 
20.  Қалыпты  жағдайда  20  л  күкірт  (ІV)  оксидін  алу  үшін  магний  мен 
концентрлі күкірт қышқылдан қанша мӛлшерде алу керек? 
21.  30  г  гипсты  күйдіргенде  6,28  г  су  бӛлінеді.  Кристаллогидраттың 
формуласы қандай? 
22.  Қалыпты  жағдайда  барий  суы  арқылы  800  мл  кӛмір  қышқыл  газы 
жіберіледі. Реакция нәтижесінде қанша 
3
BaCO
 түзіледі? 
23.  Сілтілік  жер  металдары  мен  мырыш  тобындағы  элементтер 
арасындағы ұқсастық пен айырмашылық қандай? 
24.  Берилий  мен  магнийдің  және  кальций  мен  мырыш  тобындағы 
элементтердің  электрондық  қабаттарының  құрылысына  сүйене  отырып, 
оларға тән жалпы қасиеттерін сипаттаңдар. 
25.  Д.  М.  Менделеевтің  периодтық  жүйесіндегі  екінші  топ 
элементтерінің оксидтері  мен  гидроксидтерінің  алыну  әдістері қандай?  Осы 
қосылыстардың сілті мен қышқылдар ерітіндісіне әcepi қандай? 
26.  Натрий  сульфатының  20  мл  0,5  н  ерітіндісіне  артығымен  барий 
хлориді ерітіндісін қосса, қанша барий сульфаты тұнбаға түседі? 
27.. Kүмic пен мыстың құймасын сұйытылған азот қышқылында ерітіп, 
оған артығымен тұз қышқылын құйғанда қандай реакция жүретінін реакция 
теңдеуі мен кӛрсетіңдер. 
28.  Меншікті  жылу  сыйымдылығы  0,057-ге  тән  металл  хлоридіндегі 
металдың атомдық массасын, валенттілігін табыңдар. (Тұз 61,2% металл мен 
38,8% хлордан тұрады.) 

173 
 
29.  1788  г  кальций  карбонаты  мен  стронций  карбонатының  қоспасын 
күйдіргенде  1,078 
г  тотықтары  алынды.  Қоспада  қанша
3
CaCO
,  қанша 
3
SrCO
болғаны? 
30. Кальций бикарбонаты бар  судың  кермектігі 1,785  мг экв/л.  Сонда  
1 л судағы кальций бикарбонатының
  
мӛлшері қанша?  
31.  0,146  г  магний  бикарбонаты  бар  1  л  судың  уақытша  кермектігі 
қандай? 
32.  Судың  тұрақты,  тұрақсыз  кермектілігі  дегеніміз  не?  Кермектілік 
қандай бірлікпен кӛрсетіледі? Кермектілікті жою әдістері қандай? 
33.  1000  мл  судың  кермектілігін  жою  үшін  148,4  г  сода  жұмсалса, 
судың кермектілігі қаншаға тең? 
34.  1  м
3
  судың  уақытша  кермектілігін  кальций  гидроксиді  кӛмегімен 
3,6  мг  экв/л-ден  0,7  мг  экв/л-ге  дейін  тӛмендетіледі.  Кальций 
гидроксидінен қанша г жұмсалды? 
35.  2,86  мг-экв  кермектілігі  бар  1000  л  судың  уақытша  кермектілігін 
жою үшін қанша мӛлшерде кальций гидроксиді жұмсалады? 
36. Кальций бикарбонаты бар судың 200 мл қайнатқанда 3 мг кальций 
карбонаты тұнбаға түсті. Судың кермектілігі қаншаға тең? 
37. 1 литрінде 0,6 г кальций хлориді epiгeн судың кермектілігі қандай? 
38. Реакция теңдеулерін аяқтап, коэффициенттерін қойыңдар: 
а) 


4
3
2
PO
H
CaF
 
ә) 


3
2
HNO
CaCl
 
б) 
 


3
2
NaHCO
OH
Ca
 
в) 


4
2
2
SO
H
CaH
 
г) 



2
2
CO
O
H
CaO
 
ғ) 



2
2
3
CO
O
H
CaCO
 
39. Реакция теңдеулерін аяқтап, коэффициенттерін қойыңдар: 
а) 
4
3
PO
H
Mg

(сұйыт.) = 
ә) 


4
2
SO
H
Mg
 
б) 
4
2
SO
H
Mg

 (конц.) = 
в) 


3
HNO
Mg
 
40.  Кермектілігі  15  мг-экв/л,  кальций  ионынан  болған  10  л  судың 
кермектілігін жою үшін қанша сода керек? 
41. Реакция теңдеулерін аяқтап, коэффициенттерін қойыңдар: 
а) 


CaO
SrCl
2
 
ә) 


4
3
3
PO
H
SrCO
 
б) 




CuO
HCO
Sr
2
3
 
в) 



NaOH
CO
SrO
2
 
42. Реакция теңдеулерін аяқтап, коэффициенттерін қойыңдар: 
а) 
 


2
2
CO
OH
Ba
 
ә) 


 


2
2
3
OH
Sr
HCO
Ba
 

174 
 
б) 




2
4
3
HSO
Ca
BaSO
 
в) 


3
KHCO
BaO
 
9. І В – топ элементтері 
Мыс, күміс  және қосылыстары 
 
Қасиеттері 
Cu 
Ag 
Au 
Рет нӛмірі 
29 
47 
79 
Салыстырмалы атомдық 
массасы, а.м.б. 
63,62 
107,87 
196,97 
Валентілік электрондары 
1
10
4
3
s
d
 
1
10
5
4
s
d
 
1
10
6
5
s
d
 
Атом радиусы, нм 
0,128 
0,144 
0,144 
Салыстырмалы 
электртерістілігі 
1,75 
1,42 
1,42 
Тығыздығы, г/см
3 
8,96 
10,52 
19,30 
Балқу температурасы, 
0
С 
1083 
960,5 
1063,4 
Стандартты электродтық 
потенциал, 




е
Э
Э
, В 
+0,52 
+0,80 
+1,68 
 
Таза  мыс  —  қызыл,  жұмсақ  металл.  Ол  жылуды,  электр  тогiн  жақсы 
ӛткiзедi, коррозияға берiк.  
Мыстың  химиялық  активтiгi  тӛмен.  Алайда  ылғал  әсерiнен  мыстың 
бетiн  жасыл  мыс  гидрооксокарбонаты  басады 
3
2
)
(
CO
CuOH
.  Мыс  оттегiмен, 
галогендермен 
және 
күкiртпен 
тiкелей 
әрекеттеседi, 
негiздермен 
әрекеттеспейдi. 
Металдардың 
кернеу 
қатарында 
сутегiнен 
кейiн 
орналасқандықтан,  ол  сұйық  қышқылдардан  сутегiн  бӛле  алмайды.  Азот 
қышқылы мен концентрлi күкiрт қышқылы мысты ерiтедi. 
Мыс  оттегiмен  екi  оксид  түзедi:  мыс  (II)  оксидi 
CuO
және  мыс  (I) 
оксидi
O
Cu
2
. 
Мыс  (I)  оксидi 
O
Cu
2
—  қызыл  түстi  ұнтақ,  мысты  ауада  қыздырған 
кезде  түзiледi.  Соған  орай  мыс  (I)  гидроксидi  СuОН  ӛте  тұрақсыз  қосылыс, 
ӛте тез тотығады. 
Мыс  (II)  оксидi 
CuO
мысты  ауада  қыздырған  кезде  (800о)  түзiледi.  Ол 
қара,  ұнтақ  зат,  тұрақты.  Бұл  оксидке  мыс  (II)  гидроксидi  сәйкес.  Оны  мыс 
(II)  тұзына  сiлтiмен  әсер  етiп  алады.  Мыс  (II)  гидроксидi  кӛк  түстi  тұнба 
түзедi. Қыздырғанда тұнбаның түсi, мыс оксидi түзiлетiндiктен қараяды: 
O
H
CuO
OH
Cu
2
2
)
(


 
Мыс  (II)    гидроксидi  амфотерлi.  Ол  қышқылмен  де,  сiлтiмен  де 
әрекеттеседi.Сiлтiмен әрекеттесiп мыс купритiн түзедi. Мыс жақсы комплекс 
түзушi, координациялық саны - 4. 
Таза  күмiс  —  аппақ,  жұмсақ,  созылғыш  металл.  Күмiс  химиялық 
инерттi  элемент.  Ол  қыздырғанда  да  оттегiмен  әрекеттеспейдi.  Тек 
күкiртсутегiмен қара сульфид түзедi (
S
Ag
2
). 

175 
 
Тұз қышқылы мен сұйылтылған күкiрт қышқылы күмiске әсер етпейдi. 
Ол азот қышқылында еридi. 
Күмiс екi түрлi оксид түзедi: күмiс (I) оксидi
O
Ag
2
, күмiс (II) оксидi
AgO
. 
Күмiс (I) оксидiн күмiс (I) тұздарына сiлтiмен әсер етiп алуға болады. 
Күмiс (I) оксидi қоңыр түстi тұнба түзедi. 
Күмiс  (I)  оксидiнiң  аммиактағы  ерiтiндiсiн  альдегидке,  глюкозаға 
қосқан кезде олар қышқылға айналып таза күмiс бӛлiнедi. Оны органикалық 
химияда ―күмiс айна‖ реакциясы деп атайды. 
Комплекстi қосылыстарда күмiстiң координациялық саны екiге тең. 

жүктеу/скачать 3,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: