106
оларға жетудің жолдары мен қҧралдарын әдейі іздеу іскерлігімен
кӛрінеді. Ырықтылық пен ӛзін-ӛзі реттеу – баланың интеллектуалдық-
тҧлғалық дамуының ӛзекті бағыты. Мінез-қҧлықтың еркіндігі сыртқы
реттеуден ӛзін-ӛзі реттеуге біртіндеп ауысуға негізделеді. Бҧл беталыс
сыртқы бақылау мен бағаланудан туатын ӛзін-ӛзі бақылауда әсіресе
анық байқалады. Жас ерекшелік психологиясының осы ережелерін
тәжірибелі мҧғалімдер мектеп оқушыларының білімін бақылау мен
бағалауды ҧйымдастыруда ҥнемі назарға алады. Сырттықтан ішкіге,
мҧғалімнің ҧйымдастырған әрекетінен оқушының оны ӛзін-ӛзі
ҧйымдастыруына - бҧл мектеп оқушысының тҧлғалық дамуы мен ӛзін-
ӛзі дамытуының сара жолы.
Л.С. Выготскийдің, А.Н. Леонтьевтің, Д.Б. Элькониннің, Л.И.
Божовичтің зерттеулерінде баланың тҧлға ретінде дамуы тҧлғалық жаңа
қасиеттердің біртіндеп қалыптасуымен анықталады. Л.И. Божович
баланың тҧлғалық дамуының бес жас ерекшеліктік кезеңдерінің ішінде
талдауын келтіреді [30, 30-34б.].
«Бірінші ӛмір жылында ең басты, яғни
тұлғалық жаңа қасиеттер болып қоршаған ортаның әсер етуіне
қарамастан
баланың
мінез-құлығын
тудыратын
аффектті
қуатталған кӛріністердің пайда болуы саналады»
Л.И. Божович бҧл
кӛріністі «тҥрткі болушы» деп атаған. Оның әсері баланы «сыртқы
әсерлердің тегеуірінен» босатады. Алайда, ол оны әлі тҥсінбейді, бірақ
ол субъект бола бастайды. Ҥшінші ӛмір сҥру жылында, яғни ерте
балалық шақтың аяғында
«маңызды жаңа қасиет …«МЕН» жүйесі
болады және осы жаңа қасиеттен туатын ӛзі әрекет жасау
қажеттілігі болады»
, ол «Мен ӛзім» формуласы бойынша беріледі.
Достарыңызбен бөлісу: