И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010


Сұрақ.  Грамматика лық  мағына  боздің  лексикалық  мағынасымен тікелей байланысты бола ма? Жауап



Pdf көрінісі
бет9/99
Дата22.11.2022
өлшемі10,59 Mb.
#51665
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   99
Байланысты:
isaev s kazirgi kazak tilindegi negizgi grammatikalyk ugymda

Сұрақ. 
Грамматика лық 
мағына 
боздің 
лексикалық 
мағынасымен тікелей байланысты бола ма?
Жауап. Грамматикалық мағыналардың өзі біркелкі емес. 
Тікелей лексикалық мағынадан туатын да, сөздің түрлену жүйесі 
негізінде тұлғалануынан да пайда болатын грамматикалық 
мағыналар бар. Туғанда дүние есігін ашады өлең, Өлеңмен 
жер қойнына кірер денең (Абай) деген сөйлемді талдап 
көрейік. Сөйлемде қолданылған әрбір он соз бір-бір лексикалық 
мағынаны және бірнешеден грамматикалық мағынаны білдіріп 
тұр: 1. туғанда, лексикалық мағынасы - нақты туу қимылы; 
грамматикалық мағыналары - 1) жалпы қимылды білдіру; 
2) салттылық мән; 3) өткен шақтық мән; 4) бір қимылдың 
(ашудың) мезгілін білдіру; 2. дүние, лексикалық мағынасы -
18


әлем мағынасындағы дерексіз зат; грамматикалық мағына- 
лары: 1) жалпы абстракт зат атау ы; 2) қатыстық-меншіктілік мән. 
3. есігін, лексикалық магынасы — үйдің бір бөлігі болып та- 
былатьга (есік) нақты заттың ауыспалы магынада қолданылуы; 
грамматикалық магыналары: 1) жалпы зат атауы болуы, 
2) екінші бір затқа (дүние) тәуелді соның бөлшегі болу, 3) ол 
тәуелділік 3-жаққа қатысты, 4) тура объектіні білдіру; 4. аша- 
ды, лексикалық магынасы — ауыс мағынадағы ашу қимылы; 
грамматикалық мағыналары: 1) жалпы қимылды білдіруі, 
2) ол қимылдың сабақты болуы 3) ауыспалы осы шақ мәнін 
білдіру, 4) 3-жақтағы субъектінің қимылы; 5. өлең, лексикалық 
мағынасы - накты өлең деген зат атауы; грамматикалық 
мағыналары: 1) жалпы зат атауы болуы, 2) ашу қимылының 
грамматикалық субъектісі болуы; 6. өлеңмен, лексикалық 
мағынасы — нақты өлең деген зат атауы; грамматикалық 
мағыналары: 1) жалпы зат атауы, 2) кіру қимылының амалын 
білдіру; 7. жер, лексикалық мағынасы 
нақты жер деген зат; 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   99




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет