І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Кенесбаев pdf
| е
, о , ө дауыстылары сӛз басында дифтонгоид болатындығы; д) қосарлы и , у дыбыстары жӛніндегі пікірі; е) ашық, қысаң дауыстылардан бӛлек аралық дауыстыларды ( е , о , ө ) кӛрсетуі; ж) дауыстыларды буын талғайтындар және буын талғамайтындар деп жіктеуі т.с.с. пайымдары Ж.Аралбаев, Ә.Жҥнісбеков, К.Аханов, К.Бейсенбаева, С.Мырзабеков, Ә.H.Hҧpмаханова т.б. тілшілердің еңбектерінде толық дәлелденді және қазақ тілінің энциклопедиясынан орын алған. Ал М.Жҥсіпҧлы екі тілдің фонемаларын бірімен-бірін салғастыра қарастырып, олардың ӛзара ҧқсастықтары мен айырмашылықтарын ашып кӛрсетіп қана қоймай, МФМ-ның теориясына сҥйене отырып сингармофонемалардың мәні мен қызметін ашады [117]. Демек, I.Кеңесбаев ой-тҧжырымдарының ғылым сахнасында алатын орны ерекше демекпіз. I.Кеңесбаевтың кей пікірлері кейінгі зерттеушілер тарапынан жаңа қырынан да қарастырылды: а) М.Жҥсіпҧлы сингармофонема – сингармодыбыстар (сингармоинвариант, сингармовариация, сингармовариант) қорынан тҧрады десе, Ә.Жҥнісбеков бҧл қызметті сингармонизм атқаратындығын дәлелдейді; ә) М.Жҥсіпҧлы фонема мәселесін тҥсіндіруде позиция принципін (әлді, әлсіз позиция) ҧстанады; б) Ә.Жҥнісбеков қазақ тілінің 9 сингармодауыстыларын 3 сингармотипке топтаса, М.Жҥсіпҧлы дауыстыларды 11 сингармофонемадан, 14 сингармодыбыстан тҧратынын байыптайды; в) М.Жҥсіпҧлы дәстҥрлі фонетикада танылып жҥрген редукция қҧбылысын фонологиялық алмасуға емес, морфонологиялық алмасуға жатқызады. Орыс миссионерлерінің зерттеулерінен бастау алған қазақ тілі дауыссыз дыбыстарының саны мен сапасы бҥгінгі кҥні тҥрліше қарастырылуда. I.Кеңесбаев дауыссыз фонемалаpды қазақ тiлiне аpналған оpыс оpиенталистеpінiң, сондай-ақ тҥpкi тiлдеpi еңбектеpiмен салыстыpа отыpып зерттеген. Ол қазақ тiлiндегі 25 дауыссыздың ( жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|