1.2 Мемлекеттің түсінігі жəне мəні

9 

 

1.2 Мемлекеттің түсінігі жəне мəні 

Мемлекеттің  ұғымын  ашып,  қарастыру  шын  мəнісінде  ол  туралы 

көзқарастарды  анықтауды  қалыптастыру  болап  табылады.  Сонау  антикалық 

дəуірде мемлекет барлық қоғам өмірін реттеп отырған. Аристотель мемлекетті 

жақсы  өмір  сүру  үшін  көптеген  тайпалар  мен  ауылдардың  бірігуі  ретінде 

көрген.  Ежелгі  гректерде  мемлекетті  азаматтардың  барлық  саналы  жəне 

өнегелік мүдделерін бір жерге шоғырлау деп есептеді. Мемлекет үнемі тарихи 

даму үстінде болған құбылыс.  

Қазіргі  кезде  мемлекетке  сан-алуан  анықтама  беруге  болады.  Мемлекет – 

қоғамдағы  саяси  биліктің  ұйымдастырылуының  ерекше  нысаны  болып 

табылады.  Мемлекет – қоғамның  мүддесі  мен  еркін  ресми  білдіретін  саяси 

биліктің ұйымы. Мемлекет  - биліктің аумақтық ұйымдастырылуы. Мемлекет – 

қоғам  дамуының  нəтижесі.  Мемлекетке  бұрыңғысын,  қазіргіні,  болашағын 

сипаттайтын  барлық  белгілерін  көрсететін  жалпы  ұғымын  беру  мүмкін  емес. 

Қоғам  дамуының  нəтижесінде  мемлекеттің  мақсаты  мен  міндеттері, 

механизмдері мен функциялары үнемі өгерістерге ұшырап отырады. Мемлекет 

– қоғамды реттеп отыратын институт, құрал болып табылады.  Мемлекет түрлі 

заңдарды  қабылдау  арқылы  қоғам  өмірінің  барлық  салаларына,  қоғамдық 

қатынастарға  ықпал  етеді.  Мемлекет – ұйымдастырылған  күрделі  механизм. 

Мемлекеттің қызмет етуі үшін мемлекеттік басқару органдары қажет жəне оны 

атқаратын  лауазым  иелері  болуы  керек.  Мемлекет – адами  ресурстарды 

басқаратын  ұйым.  Мемлекет  өз  тұрғындарының  əл-ауқатын  көтермелеу  үшін 

еңбек етуге жағдай жасайды, оның жүйесін қалыптастырады.  

Сонымен, мемлекет дегеніміз - өз билігін елдің барлық аумағы мен халқына 

тарататын,  басқарудың  арнайы  аппаратына  ие,  барлығына  міндетті  ережелер 

қабылдайтын,  егемендікке  ие  болып  табылатын,  қоғамның  еркі  мен  мүддесін 

білдіретін биліктің егеменді, аумақтық, біріңғай саяси ұйымы болып табылады. 

Мемлекеттің  қоғамдағы  объективтік  қажеттіліктерін  білу  үшін,  жəне  неге 

мемлекетсіз  қоғамның  өмір  сүре  алмайтындығын  жəне  дамымай  қалатынын 

анықтау үшін мемлекеттің мəнін ашу қажет. Мемлекеттің маңызды белгісі оның 

бүкіл қоғамды басқаратын биліктің жалғыз саяси ұйымы екендігінде, олай болса 

мемлекеттің мəнін ашатын көзқарастарды қарастырып көрелік: 

мемлекеттің  таптық  мəні – мемлекет  экономикалық  жағынан  үстем 

таптың билігінің саяси ұйымы ретінде қарастырылады. Бұл жерде мемлекет тек 

осы  үстем  таптың  мүддесін  қамтамасыз  етеді.  Ал  қаналушы  таптың  мүддесі 

үнемі  қанағаттандылырымай  қалады,  сондықтан  қоғамда  үнемі  қақтығыстар 

орын алады жəне оны жою үшін зорлық əдістері қолданылады.   

мемлекеттің  жалпы  əлеуметтік  мəні – мемлеке  түрлі  таптар  мен 

əлеуметтік  топтардың  мүдделерін  қамтамасыз  ету  үшін  жағдай  жасайтын 

биліктің саяси ұйымы ретінде анықтауға болады.  

10 

 

мемлекеттің  ұлттық,  діни  мəні – мемлекеттің  жүргізетін  саясатында  бір 

ұлттың, бір діннің мүддесінің басым болуы. 

Жалпы  айтқанда  мемлекеттің  мəні  санқырлы,  оны  тек  таптық  не  жалпы 

əлеуметтік деп шектеп қоюға болмайды.  

 

жүктеу/скачать 3,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: