І негізгі бөлім «педагогикалық технология» ҰҒымы және оның эволюциясы
«ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ» ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
жүктеу/скачать 58,7 Kb.
|
пед технология томирис (копия) (копия) (копия)
| «ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ» ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
1.1 Педагогикалық технология ұғымын заманауи түсіндірудің негізгі сипаттамалары Педагогикалық технологиялар-педагогиканың «Өндірістік аппаратын» дамытудың сапалы жаңа кезеңі. Технология ұғымы (грекше techne - өнер, шеберлік, logos - ілім) көптеген түсіндірулерге ие. Тарихи тұрғыдан «Технология» ұғымы техникалық прогреске байланысты пайда болды және сөздік түсіндірулерге сәйкес материалдарды өңдеу әдістері мен құралдары туралы білімнің жиынтығы болып табылады. Олардың кейбіріне тоқталайық. Энциклопедиялық сөздікте келесі анықтама берілген: технология-бұл «Өндіріс процесінде жүзеге асырылатын шикізатты, материалды немесе жартылай фабрикатты өңдеу, өндіру, күйін, қасиеттерін, формасын өзгерту әдістерінің жиынтығы». «Педагогикалық технология» термині алғаш рет 20-жылдары рефлексологияға қатысты еңбектерге негізделген педология бойынша еңбектерде аталды (И.П.Павлов, В.М.Бехтерев, А.А.Ухтомский). Сонымен қатар, тағы бір ұғым тарады – «Педагогикалық техника» отызыншы жылдардағы Педагогикалық энциклопедияда оқу қызметін нақты және тиімді ұйымдастыруға бағытталған әдістер мен құралдардың жиынтығы ретінде анықталған [1]. Педагогикалық технологияға оқу-зертханалық құрал-жабдықтарды басқару, көрнекі құралдарды пайдалану мүмкіндігі де кірді. Қырқыншы және елуінші жылдары оқу процесіне техникалық құралдарды енгізу басталған кезде «Білім беру технологиясы» термині пайда болды, ол кейінгі жылдары әртүрлі ТТБ қолдану әдістеріне байланысты жұмыстардың әсерінен «Педагогикалық технологиялар» болып өзгертілді. Дәл 20 ғасырдың елуінші жылдарының ортасында зерттеушілер педагогикалық технологиялардың жаппай дамуы мен енгізілуін қамтиды және мұны Американдық, содан кейін Еуропалық мектептерде оқытудың технологиялық тәсілінің пайда болуымен байланыстырады.Алпысыншы жылдардың ортасында екі «Оқытудағы техникалық құралдар», «Оқу үрдісінің технологиясы» бағыттары пайда болды.Алғашқыда педагогикалық технологияның астында оқу-тәрбие процесін техникаландыру деп түсінді. Бұл бағыттың алғашқы ұйытқысы және сонымен бірге педагогикалық технологияның кейінгі қабаттары салынған іргетасы бағдарламаланған оқыту болды.Жетпісінші жылдардың аяғы – сексенінші жылдардың басы техниканың дамуы мен білім беруді компьютерлендіруге байланысты. Содан кейін шетелдерде басталған «Оқыту технологиясы» және «Педагогикалық технология» ұғымдары оқу процесін ұйымдастыру және басқару құралдарының, әдістерінің жүйесі ретінде таныла бастады. Бұл ретте білім беру технологиясының екі аспектісі атап өтілді: практикалық есептерді шешу үшін жүйелік білімді пайдалану және оқу процесінде техникалық құрылғыларды пайдалану.Басқа өндірістердің технологиялық тәжірибесінің қысымымен білім беру технологиялары жаңа мүмкіндіктерге ие болуда. Дәстүрлі оқыту үрдісіне ықпал ету және оның тиімділігіне әсер ету.Осыған байланысты білім беру технологиясы білім саласы ретінде қарастырылды, оның ішінде әдістер, оқыту құралдары және оқу мақсатына жету үшін оларды пайдалану теориясы [2]. Оқыту технологиясы – педагогикалық технологияға жақын, бірақ бірдей емес ұғым, өйткені ол белгілі бір пән, тақырып, сұрақ шеңберінде және таңдалған технология шеңберінде нақты оқу материалын меңгеру жолын көрсетеді. Педагогикалық технология саласындағы зерттеушілердің одан әрі дамуы оның түсінігін кеңейтті, ол бұл ұғымның сан алуан түрлі анықтамаларында көрініс табады. Осылайша, көптеген отандық мұғалімдердің ( В.П.Беспалько, В.И.Журавлева, М.В.Кларина ) пікірі бойынша білім беру технологиясы – ол дидактикалық процестермен, оқыту құралдарымен және ұйымдастыру формаларымен байланысты оқыту жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде оқыту технологиясын анықтаудың үш негізгі тәсілін табуға болады. Бірінші тәсілде технология көбінесе белгілі бір мақсатқа жетудің жеке әдісін білдіреді. Технологияны жеке әдіспен теңестіре отырып, бұл тәсілдің авторлары технологияның ең маңызды сипаттамаларының біріне сүйенеді – бұл кез келген мақсатқа жету жолы екенін атап көрсетеді. Нақты мақсат. Екінші тәсілді жақтаушылар тұтастай педагогикалық жүйені білдіреді. Үшінші көзқарасқа сәйкес технология тек әдіснама немесе педагогикалық жүйе ретінде емес, берілген мақсатқа жетудің оңтайлы әдісі немесе жүйесі ретінде қарастырылады. Белгілі бір алгоритм.. Осылайша, оқыту технологиясы: · мұғалімнің өнімділігін арттырады; · әрбір оқушының оқу үлгерімін бақылау және кері байланыс жүйесі оқушылардың жеке мүмкіндіктері мен сипатына сәйкес оқытуға мүмкіндік беруіне ықпал етеді; · оқытудың негізгі функцияларын оқу құралдарына ауыстыру арқылы мұғалімнің уақытын босатады, нәтижесінде ол оқушылардың жеке және тұлғалық дамуы мәселелеріне көбірек көңіл бөле алады; · кез келген технология үшін мақсат өте дәл анықталғандықтан, бақылаудың объективті әдістерін қолдану бақылауды жүргізу кезінде субъективті фактордың рөлін төмендетуге мүмкіндік береді; · оқыту технологияларын құру оқыту нәтижесінің оқытушының біліктілік деңгейіне тәуелділігін төмендетуге мүмкіндік береді, бұл барлық оқу орындарында студенттердің оқу пәнін меңгеру деңгейлерін теңестіруге мүмкіндіктер ашады [4]. «Педагогикалық технология» термині «Оқытудағы технологиялық тәсіл» ұғымымен де байланысты, ол М.В.Кларин атап көрсеткендей, білім беру процесін берілген бастапқы жағдайлардан (әлеуметтік тапсырыс, оқу-әдістемелік нұсқаулар, оқытудың мақсаты мен мазмұны) жобалауды көздейді. Оқытудың технологиялық тәсілінде келесі кезеңдерді ажыратады: нәтижеге жетуге бағытталған мақсат қою және оларды барынша нақтылау; оқу материалдарын дайындау және білім беру мақсаттарына сәйкес оқытудың бүкіл курсын ұйымдастыру; ағымдағы нәтижелерді бағалау; мақсатқа жетуге бағытталған оқытуды түзету; нәтижелерді қорытынды бағалау. О.Епишева айтқандай педагогикалық технологияның даму қайнар көздері: 1.Психология, ассимиляция және оқытудың психологиялық концепциялары – бихевиоризм, психикалық әрекеттердің біртіндеп қалыптасу теориясы, оқу әрекетінің теориясы. 2. «Адам – технология – мақсат» жүйесін құрайтын технология мен адамдарды бір немесе басқа жолмен байланыстыратын өндірістік процестер мен жобалау пәндері. Бұл мағынада технология өндіріс процесінде шикізаттың, материалдың күйін, қасиеттерін, формасын өзгерту, өңдеу, өңдеу әдістерінің жиынтығы ретінде анықталады. 3. Педагогика. «Педагогикалық технология» ұғымы соңғы кезде оқыту теориясында кеңінен таралуда. Дәл осы мағынада «Технология» термині және оның «Оқыту технологиясы», «Білім беру технологиялары», «Оқытудағы технологиялар», «Білім берудегі технологиялар» деген нұсқалары. Педагогикалық әдебиеттерде қолданыла бастады және авторлардың оқу технологиялық процесінің құрылымы мен құрамдас бөліктерін қалай көрсететініне байланысты көптеген тұжырымдар алды. В. Далдың тірі ұлы орыс тілінің түсіндірме сөздігінде технология «Кез келген бизнесте, шеберлікте, өнерде қолданылатын әдістердің жиынтығы» деп түсіндіреді. С.И. Ожеговтың түсіндірме сөздігінде технология белгілі бір өндіріс саласындағы өндірістік процестердің жиынтығы, сондай - ақ өндіріс әдістерінің ғылыми сипаттамасы ретінде қарастырылады т .б. «Технология - бұл сонымен бірге білім, дағдылар, әдістер, қызмет әдістері мен алгоритмдер жиынтығы жүйесі, кез келген мәселені шешудің ғылыми дамуы». «Технология» ұғымының мазмұны адам қызметінің саласына байланысты ашылады және нақтыланады [5]. Технология-бұл әдістер жиынтығы ғана емес, олардың барлығы белгілі бір өнімді алуға бағытталған. Осы тұрғыдан алғанда, С. А. Смирнов «Менеджмент негіздері» оқулығында берілген процестің мәнін көрсететін дәлірек анықтамаға тоқталады М.Х. Мельсон, с .с . «Технология бастапқы материалдарды түрлендірудің кез келген құралын білдіреді-адамдар, ақпарат немесе қажетті өнімдерді немесе қызметтерді алу үшін физикалық материалдар». Осылайша, Смирнов атап өткендей, технология деп берілген параметрлермен өнім алуға мүмкіндік беретін бастапқы материалдарды түрлендіру әдістері мен процестерінің жиынтығы мен реттілігін түсіну керек.ХХ ғасырдың аяғында ғылыми - техникалық прогресс өндірістің көптеген салаларын технологияландыруға ғана емес, мәдениетке, білімнің гуманитарлық салаларына да тоқтаусыз басып кірді. Ғылым мен техниканың дамуымен адамның мүмкіндіктері едәуір кеңейді, орасан зор оқыту ресурстары бар жаңа технологиялар (өнеркәсіптік, электрондық, ақпараттық) пайда болды. Жаңа техникалық, аудиовизуалды құралдар пайда болады, оларға тән жаңа әдістер бар, олар білім беру процесінің ажырамас компонентіне айналады, оған белгілі бір ерекшелік енгізеді. Бүгінгі күні жасалған және қолданылатын барлық технологиялар екі түрге бөлінеді: өнеркәсіптік және әлеуметтік. Өнеркәсіптік технологияларға табиғи шикізатты (мұнай, кен, ағаш) немесе одан алынған жартылай фабрикаттарды (дайын металл, прокат, өнім бөлшектері және т.б.) өңдеу технологиялары жатады. Әлеуметтік технология - бұл адам бастапқы және соңғы нәтиже болатын технология, ал өзгеріске ұшырайтын негізгі параметр-оның бір немесе бірнеше қасиеттері (мысалы, компьютерлік бағдарламалық жасақтамаға негізделген оқушыларды оқыту технологиясы) [6]. Қазіргі заманғы "Технология" ұғымы мазмұнды жалпылау болып табылады және үш негізгі аспектке ие: ғылыми - технология психологиялық - педагогикалық теория мен озық тәжірибенің жетістіктеріне негізделген белгілі бір мәселенің ғылыми әзірленген шешімі болып табылады; формальды-сипаттамалық-технология-бұл жоспарланған нәтижелерге қол жеткізу үшін қолданылатын әдістер мен құралдардың, іс-қимыл алгоритмдерінің мақсаттары, мазмұны, моделі, сипаттамасы; процессуалдық-тиімді-технология-бұл қызметті жүзеге асыру процесі, оның барлық компоненттерінің, оның ішінде объектілер мен қызмет субъектілерінің жұмыс істеуі мен өзгеруінің реттілігі мен тәртібі. Осылайша, технология - бұл ғылыми негізде жасалған, кез келген өндірістік немесе әлеуметтік мәселені шешетін дәйекті, кезең-кезеңімен жүзеге асыру процесі. Технологиялар мен әдістерді ажырату мәселесі әлі де талқылануда. Кейбір ғалымдар технология техниканы жүзеге асырудың бір түрі деп санайды, ал басқалары технология ұғымы техникаға қарағанда кеңірек дейді. Сондықтан бұл екі ұғымды шатастыру оңай. Бұған жол бермеу үшін Әдістеменің басым мәселесі «қалай», ал технология – «мұны қалай оңтайлы ету керек» екенін білуіңіз керек. Оқыту әдістемесі және белгілі бір пәнді оқыту технологиясы - жиі бір-бірінің орнына қолданылады: олардың арасындағы айырмашылық, ең алдымен, екпін қоюда. Технологияда мақсатты, процедуралық, сандық және есептеу компоненттері көбірек ұсынылған. Идеал технологияның мақсатқа жетелейтін қатаң белгіленген рецепт жүйесі бар. Әдістемеде мазмұнды, сапалы және өзгермелі жақтар ұсынылған. Әдістеме теориялық ережелерді жүзеге асыру әдістерінің әртүрлілігін, өзгергіштігін қамтамасыз етеді, сондықтан мақсатқа жетуге кепілдік бермейді, яғни тіпті идеалды Әдістеменің де аспаптық қабілеті жоғары емес. Идеал технология мен идеалды әдіс өте сирек кездеседі, кез келген дидактикалық (педагогикалық) жүйе оның аспаптық деңгейіне байланысты технологияға (аспаптық деңгейдің жоғары деңгейі) немесе техникаға (аспаптық деңгейдің төмен деңгейі) жақын болуы мүмкін. Педагогикалық технологиялардың инструменталдылығы-бұл нақты іс-әрекеттерді (мақсат қоюдан бастап) пысықтау және Алгоритмдеу, мақсатқа жетелейтін кезеңдердің, қадамдардың, операциялардың сенімділігі мен айқындылығы. Мұндай жағдайларда ғана технологияның қайталануы және нәтиженің кепілдігі қамтамасыз етіледі. Аспаптық дәреже дидактикалық жүйенің технологияға немесе техникаға жақындауының белгісі болуы мүмкін. Бірақ «Әдістеме» және «Технология» терминдерінің өзара байланысының көрінісі «Әдістеме» терминінің деңгейі мен қолдану аясымен ерекшеленетін көптеген мағыналарға ие болуымен қиындайды. Оқу пәнін оқыту әдістемесінде көптеген модульдік және жергілікті әдістер бар. Бұл әртүрлілік кейде әдістемелердің технологиялардың құрамына, ал кейде, керісінше, белгілі бір технологиялардың оқыту әдістерінің құрамына енуіне әкеледі. Мысал: қателік лентасын есептеу әдістемесі зертханалық жұмыс технологиясының бөлігі болып табылады, ал зертханалық жұмыс технологиясы пәнді оқыту әдістемесінің бөлігі болып табылады [7]. Педагогикалық технология дегеніміз не? М.В. Кларин педагогикалық технологияны «Кепілдендірілген табысы бар өндірістік-технологиялық процесс ретінде» қарастырады. Оны А.К. Колеченко толықтырады, педагогикалық технология - бұл қойылған мақсаттарға сәйкес білімді, дағдыларды, Дағдылар мен қатынастарды құру, қалыптастыру және бақылау операцияларының жиынтығы. Г.К. Селевко педагогикалық технологияның айрықша белгілерін келтіреді: - нақты педагогикалық теориялар мен идеялар негізге алынады; - барлық әрекеттердің қатаң тәртібі анықталды; - кез келген мұғалім кез келген оқу орнында ойнайды; - жеке және сараланған тәсілдерді міндетті түрде қамтамасыз ете отырып, педагог пен балалардың бірлескен қызметі; - нақты критерийлер мен нәтижелерді бағалау; - педагогикалық процестің кепілдігі. Басқаша айтқанда, технология-бұл кез келген мұғалім қолдана алатын және оны пайдалану кезінде нәтиже қамтамасыз етілетін құралдар мен ережелер жиынтығы. Белгілі бір орындаушылардың қолындағы бірдей технология әр түрлі көрінуі мүмкін: мұнда мұғалімнің жеке компонентінің болуы, оқушылар контингентінің ерекшеліктері, олардың жалпы көңіл-күйі және сыныптағы психологиялық климат сөзсіз. Бір технологияны қолданатын мұғалімдер қол жеткізген нәтижелер әр түрлі болады, бірақ белгілі бір орташа индекске жақын. жүктеу/скачать 58,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|