19. Ағзадағы қоректік заттардың тұрақтылығын қамтамасыз ететін функционалды жүйе. Асқорыту - ең маңызды физиологиялық процесс, нәтижесінде механикалық және химиялық өңдеу әсерінен тағамның күрделі тағамдық заттары қарапайым, еритін, демек, сіңірілетін заттарға айналады. Нәтижесінде ол адам ағзасында құрылыс және энергия материалы ретінде пайдаланылады. Асқорыту физикалық және химиялық процесстерден тұрады.
Тамақтың физикалық өзгерістеріне тамақтың ұсақтауы, ісінуі (набухание) және еруі жатады. Химиялық - қоректік заттардың ретсіз ыдырауында олардың бездері арқылы ас қорыту жолдарының қуысына бөлінетін ас қорыту сөлдерінің компоненттерінің әсерінен. Бұл ретте гидролитикалық ферменттер маңызды рөл атқарады.
Гидролитикалық ферменттердің шығу тегіне байланысты ас қорыту үш түрге бөлінеді:
Меншікті ас қорыту организм, оның бездері, сілекей ферменттері, асқазан мен ұйқы безінің сөлдері, ішек жолдарының эпителийі арқылы жүзеге асады.
Симбиотикалық ас қорыту - қоректік заттардың гидролизі макроорганизм - бактериялар мен асқорыту жолдарының қарапайымдыларының симбионттарымен синтезделген ферменттер есебінен. Симбиотикалық ас қорыту адамдарда тоқ ішекте жүзеге асады.
Автолитикалық ас қорыту организмге тамақпен бірге енетін ферменттермен жүзеге асады. Жаңа туған нәрестелерде олардың ас қорытуы әлі дамымаған, сондықтан емшек сүтіндегі қоректік заттар емшек сүтінің құрамында нәрестенің ас қорыту жолына енетін ферменттермен қорытылады.
Қоректік заттардың гидролизі процесінің локализациясына байланысты ас қорыту жасушаішілік және жасушадан тыс болып бөлінеді.
Жасушаішілік асқорыту фагоцитоз арқылы жасушаға тасымалданатын заттардың жасушалық ферменттермен гидролизденуінен тұрады.
Жасушадан тыс қорыту ас қорыту жолдарының қуыстарында сілекей, асқазан сөлі мен ұйқы безі сөлі мен париеталь ферменттерінің көмегімен жүзеге асатын қуысқа бөлінеді. Париетальды асқорыту аш ішекте, шырышты қабықтың қатпарларынан және микротүктерінен түзілген үлкен бетінде көптеген ішек пен ұйқы безі ферменттерінің қатысуымен жүреді.
Асқорыту процесі асқазан-ішек жолында жүзеге асады, оның ұзындығы 5-6 м. Ас қорыту жолы - бұл кей жерлері кеңейген түтік. Асқазан -ішек жолының құрылымы бүкіл ұзындығы бойынша бірдей, ол үш қабаттан тұрады:
