28. Фекальды ластанудың негізгі көрсеткіштері қандай микроорганизмдер деп танылады анықтаңыз. Сарқынды сулар қоршаған орта нысандарының, соның ішінде үстіңгі тұщы сулар мен теңіз суларының, жер асты су тұтқыш қабаттардың, ауыз судың және топырақтың микробтық ластануының негізгі көзі болып табылады, бұл фекальды-ауызбен жұқтыру арқылы індеттер қоздырғыштарының таралу тәуекелінің қозғаушы күші болып табылады. Індеттік қатынастағы анағұрлым қауіптілерге сарқынды сулардың мынадай түрлері жатқызылады (4 қосымша):
- шаруашылық-тұрмыстық сарқынды сулар;
- қалалық аралас (өнеркәсіптік-тұрмыстық) сарқынды сулар;
- мал шаруашылығы мен құс шаруашылығы нысандарынан, мал шаруашылығы өнімдерін өңдейтін кәсіпорындардан шығатын сарқынды сулар, жүн жуғыштарында, ет комбинаттарында пайдаланылған су және т.б.
- індетті ауруханалардың сарқынды сулары;
- шахталық және кәрерлік сулар;
- сусіңгіш сулар;
- үстіңгі қабаттық-нөсерлік сарқынды сулар.
Шаруашылық-тұрмыстық сарқынды сулар үшін салыстырмалы түрдегі тұрақты сапа тән (суды пайдалану нормаларын сақтаған кезде). Өлшенген бөліктер мен органикалық заттардың анағұрлым маңызды шоғырлану көрінісінде олар микробтық ластанудың жоғары деңгейімен ерекшеленеді. Сондықтан зарарсыздандыру алдында оларды механикалық және биологиялық тазарту қажет. Қалалық аралас сарқынды (өнеркәсіптік-тұрмыстық) сулардың құрамы мен қасиеттері шаруашылық-тұрмыстық және өнеркәсіптік мақсатта пайдаланылған сулардың арақатынасымен анықталады. Оларды зарарсыздандыру кезіндегі қосымша қиындықтар осы сулардың микробтық ластануы әртүрлі органикалық және бейорганикалық заттармен үйлесімделетіндігімен байланысты туындайды, олар өз беттерімен қосымша бактерицидтер және бактериостатиктер бола алады, және микроағзалардың таралуы үшін қолайлы орта болады.
29. Ішек таяқшасының бактерия тобына сипаттама жазыңыз. Ішек таяқшасы (Есцһеріцһіа цолі) – ішек тұқымдасына жататын таяқша пішінді бактерия. 1885 ж. неміс педиатры Т.Эшерих адам организмінің қалыпты микрофлорасын зерттеу барысында адамның нәжісінен тапқан. Бұлар талшықтары бар, спора түзбейтін, екі шеті жұмыр, грам әдісімен бояғанда теріс боялатын (қызыл түске) бактерияларды бір туысқа біріктіріп, оны алғашқы ашқан ғалымның құрметіне Эшерихиа (Есцһеріцһа) деп атады.
Сонымен қатар арнайы (специфик.) жұқпалы ауру қоздырады, оны колиэнтерит деп атайды. Бұл аурумен көбінесе үш жасқа дейінгі сәбилер ауырады. Оларға қоздырғыш науқас балалардан, лас судан, тұрмыстық заттардан, ойыншықтардан, т.б. жұғады. Дерттің жасырын кезеңі 2 – 3 күнге созылады. Содан кейін аурудың белгілері көріне бастайды: сәби тамақ ішпейді, лоқсып, құсады, іші өтеді, дене қызуы көтеріледі. шартты-патогенді бактериялар ретінде іріңді-қабыну процестерін (сепсис, флегмона, бронхит, менингит, отит, цистит, т.б.) қоздыруға себепші болады. Эшерихиа туысына жататын бактериялар қоздыратын ауруларды жалпы эшерихиоздар (колиинфекциялар) деп атайды.
Ішек таяқшасы (E. coli) – бактериялар типі, әдетте сау адамдар мен жануарлардың ішектерінде тіршілік етеді. E. coli түрлерінің көпшілігі зиянсыз немесе салыстырмалы түрде қысқа диарея тудырады. Бірақ E. coli O157: H7 сияқты бірнеше штамм асқазанның қатты құрысуын, қанды диареяны және құсуды тудыруы мүмкін.
Сіз ластанған суды немесе тағамды – әсіресе шикі көкөністер мен аз дайындалған сиыр етін жеген кезде зиянды E. coli инфекциясын жұқтырған болуыңыз мүмкін. Дені сау ересектер әдетте E. coli O157: H7 инфекциясынан бір апта ішінде қалпына келеді. Кішкентай балалар мен ересектерде үйрек жеткіліксіздігінің даму қаупі жоғары, бұл өмірге қауіп төндіреді. E. coli инфекциясының белгілері
E. coli O157 белгілері мен белгілері: H7 инфекциясы бактериялардың әсерінен кейін үш-төрт күннен кейін басталады. Бірақ сіз бір күннен кейін ауырып қалуыңыз мүмкін. Белгілерге мыналар жатады:
Диарея, ол жұмсақ және сулыдан ауыр және қандыға дейін болуы мүмкін.
Асқазанның қысылуы, ауырсыну немесе сезімталдық
Жүрек айнуы мен құсу, кейбір адамдарда
Себептері
E. coli бірнеше штамдары ғана диареяны қоздырады. E. coli O157: H7 штаммы күшті токсин шығаратын E. coli тобына жатады. Бұл токсин жіңішке ішектің қабығын зақымдайды. Бұл процесс қанды диареяны тудыруы мүмкін. Сіз бактериялардың осы штаммын ішкен кезде E. coli инфекциясы дамиды.
Көптеген басқа ауру тудыратын бактериялардан айырмашылығы, E. coli инфекцияны аз мөлшерде қабылдаған кезде де тудыруы мүмкін. Осыған байланысты, сіз аздап піспеген гамбургерді жеу немесе бассейндегі ластанған суды жұту арқылы ішек таяқшасымен ауыра аласыз.
E. coli инфекциясын жұқтырудың ең көп таралған тәсілі – ластанған тағамдарды жеу, мысалы:
Сиыр етінен жасалған фарш. Ірі қара малды сойып, өңдегенде, ішекте ішек таяқшасы бактериялары етке түсуі мүмкін. Ұнтақталған сиыр еті әртүрлі жануарлардың етін біріктіреді, бұл ластану қаупін арттырады.
Пастерленбеген сүт. Сиырдың желініндегі немесе сауылатын жабдықтағы E. coli бактериялары шикі сүтке енуі мүмкін.
Жаңа өнімдер. Мал өсіретін фермалардың ағыны жаңа өнім өсірілетін алқаптарды ластауы мүмкін. Шпинат пен салат жапырақтары сияқты кейбір көкөністер ластанудың бұл түріне өте осал.