Іі өлең тілінің сөздік құрамына енген өзгерістер
жүктеу/скачать 489,54 Kb.
|
²³ ?ëå? ò³ë³í³? ñ?çä³ê ??ðàìûíà åíãåí ?çãåð³ñòåð
- Бұл бет үшін навигация:
- -лап, -леп (-дап, -деп, -тап, -теп)
- -шылап (-шілеп) жүрнағы
| 1. Жалаң туынды үстеулер. Түрлі қосымшалар арқылы жасалған үстеулерді жалаң туынды үстеулер дейміз. Олар, кандай қосымшалар қосылса да, сырт- қы формасы жағынан бір сөз болып келеді.
Жұрнақтар арқылы жасалатын жалаң үстеулер. Бұлар арнаулы жұрнақтар арқылы жасалады. Ондай үстеу тудыратын жұрнақтар мыналар: -ша, -ше жұрнағы үстеу тудыратын әрі ең негізгі, әрі аса өнімді жұрнақ болып қызмет атқарады. Осы жұрнак аркылы жасалған үстеу мағына жағынан негізінде амалдың қалай я калайша істелетіндігінің бейнесін білдіреді. Бұл жұрнак жалқы зат есімдерге де, жалпы зат есімдерге де (мысалы: Бәйтеневше, Аманкелдіше, құсша, адамша), олардың жекеше түріне де, көпше түріне де (мысалы: батырша, батырларша, комсомолша, комсомолдарша т. б.) және тәуелді түріне де (көзімше, көзіңше, көзімізше, көзінше т. б.) жалғанып үстеу тудырады. -лай, -лей (-дай, -дей, -тай, -тей) жұрнақтары да — үстеу тудыратын өнімді жұрнақтардың бірі. Мысалы: осылай, екіншілей, жастай, жібектей, күздей, қыстай т. б. -дайын, -дейін (-тайын, -тейін) жұрнактары да аса өнімді жұрнактар. Бұл жұрнақтар дай және –ын деген қосымшалардан құралған құранды жұрнақтар. Мысалы: Түлкідейін түн қатып, Бөрідейін жол тартып. -шалық (-ша+лық), -шама (-ша+ма) жұрнақтары сілтеу есімдіктерінен үстеу жасайды. Мысалы: осыншалық, осыншама, соншама, соншалық, мұнша, мұншалық т. б. Көсемшенің кұранды -лап, -леп (-дап, -деп, -тап, -теп) формалары косылған сөздің бәрі бірдей, әрине, үстеу бола бермейді. Өте-мөте вербалдық (етістікке тән жіктік форма қосылатын) жактық мағына білдіретін т. б. формалар үстеу болмайды. Олардың ішінен тек вербалдық мағына білдірмейтіндері ғана, демек, адвербиалданған формалары ғана үстеуге жатады. Мысалы: Кырықтап, отыздап, жаяулап, темірлеп т. б. -шылап (-шілеп) жүрнағы. Бұл жұрнақ — бастапқы -ша және -лап деген қосымшалардан құралған. Мысалы: (сиыршылап, жылқышылап, Бейсеншілеп т. б. -қары (-кері) жұрнағы санаулы біраз сөздерге жалғанып үстеу жасайды. Мысалы: ішкері, сыртқары, тысқары, ұшқары т. б. жүктеу/скачать 489,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|