Ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге арналған КӘсіпкерліктің жедел курсы экспресс-курс предпринимательства для начинающих предпринимателей

6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ  ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА  
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
99
 
Любой предприниматель  имеет право вести Книгу 
учета  посещений  и  проверок.  Должностные  лица, 
проверяющие Вас,  обязаны произвести запись о про-
водимых действиях с указанием фамилий, должностей 
и данных, изложенных в акте.
 
Вы  должны  знать,  что  любые  действия  (бездей-
ствие) государственных органов и их должностных лиц, 
которые  незаконно  препятствуют  частному  предпри-
нимательству, влекут ответственность, установленную 
законами Республики Казахстан.
 
Приостановление или запрещение деятельности субъ-
екта частного предпринимательства только по решению 
суда, однако, это возможно без судебного решения,  допу-
скается в исключительных случаях на срок не более трех 
дней  с  обязательным  предъявлением  в  указанный  срок 
искового заявления в суд. При этом акт государственного 
органа, осуществляющего контрольные функции, о прио-
становлении или запрещении деятельности действует до 
вынесения судебного решения.
 
А самое главное, что все убытки, понесенные субъектом  
частного предпринимательства, и иной вред, причинен-
ный субъекту частного предпринимательства вследствие 
неправомерного  воспрепятствования  его  предпри-
нимательской  деятельности,  подлежат  возмещению. 
В  случае  нарушения  государственным  органом  или  его 
должностным лицом установленного порядка проведения 
проверки  субъекта  частного  предпринимательства  
(необоснованное  назначение  проверки,  производство 
проверки без вынесения акта и регистрации его в органе  
по  правовой  статистике,  неправомерное  изъятие  
документов,  незаконная  инвентаризация  материальных  
ценностей, приостановление производства, составление  
излишних  справок,  предъявление  необоснованных  
запросов  и  в  иных  случаях)  в  объем  убытков,  
предъявляемых к возмещению, могут быть включены сум-
мы вознаграждений, выплаченных работникам субъектов 
частного предпринимательства за подготовку материалов 
для проверки, заработная плата за время вынужденной 
остановки производства, упущенная выгода, которую по-
лучил бы субъект частного предпринимательства при ре-
ализации соответствующих товаров (работ, услуг), не вы-
пущенных вследствие приостановления производства.
 
Предприниматель, право которого нарушено, может 
требовать полного возмещения причиненных ему убыт-
ков. Под убытками подразумеваются расходы, которые 
произведены  или  должны  быть  произведены  лицом, 
право которого нарушено, утрата или повреждение его 
имущества  (реальный  ущерб),  а  также  неполученные  
доходы,  которые  это  лицо  получило  бы  при  обычных 
условиях оборота, если бы его право не было наруше-
но (упущенная выгода). А убытки, причиненные гражда-
нину  или  юридическому  лицу  в  результате  издания  не  
соответствующего  законодательству  акта  органа  госу-
дарственной  власти,  иного  государственного  органа,  
а  также  действиями  (бездействием)  должностных 
лиц  этих  органов,  подлежат  возмещению  Республи-
кой  Казахстан  или  соответственно  административно-
территориальной единицей. 
 
Кроме того, Вы должны знать, что Ваше  обращение 
келген  лауазымды  тұлғалар  осы  кітапқа  өзінің  аты-
жөнін,  лауазымын  және  актіде  аталған  мәліметтерді 
көрсетіп, атқарған әрекеттері туралы жазуы керек.
 
Мемлекет органдарының және олардың лауазымды  
тұлғаларының  тексеру  жүргізу  кезіндегі  заңсыз  жеке 
кәсіпкерлікке  кедергі  келтіретін  әрекеттері  (әре-
кетсіздіктер)  Қазақстан  Республикасының  заңдарымен 
белгіленген  жауапкершілікке  тартылатындығын  білу 
керексіз.
 
Жеке кәсіпкерлік субъектісінің қызметін тыйым салу 
немесе  тоқтату  сот  шешімі  бойынша  ғана  жүргізіледі, 
алайда  бұл  кейбір  жағдайда  сот  шешімінсіз  үш  күнге 
жол беріледі, көрсетілген мерзімде талап өтінішті сотқа 
ұсынуға  міндетті.  Сонымен  қатар  бақылау  функцияла-
рын жүзеге асыратын мемлекеттік органның қызметке 
тыйым  салу  мен  тоқтату  туралы  актісі  сот  шешімі 
шығарылғанға дейін жарамды болады.
 
Ал  ең  бастысы,  жеке  кәсіпкерлік  субъектісі 
келтірген  зияндар  және  жеке  кәсіпкерлік  субъектісіне 
жасалған зиян оның кәсіпкерлік қызметіне заңсыз түрде 
кедергі  жасалған  жағдайда  орнын  толтыруға  жатады. 
Мемлекеттік  орган  немесе  оның  лауазымды  тұлғасы 
жеке кәсіпкерлік субъектісін тексеруде белгіленген тек-
серу жүргізу тәртібін бұзған жағдайда (тексеруді негізсіз 
тағайындау,  тексеруді  акті  жасамай  және  құқықтық 
статистика  органында  тіркемей  жүргізу,  құжаттарды 
заңсыз  алу,  материалдық  құндылықтарды  заңсыз  ин-
вентаризациялау, өндірісті тоқтату, артық анықтамалар 
жасау, негізсіз сұраным жасау және басқа жағдайларда) 
шығынның  орнын  толтыру  үшін  ұсынылған  шығын 
көлеміне субъекті қызметкерлеріне материалдарды тек-
серуге дайындағандары үшін сыйақы сомасы,  өндірісті 
әдейілеп  тоқтату  кезеңіндегі  еңбекақылары,  өндірісті 
тоқтату кесірінен тиісті тауарларды (жұмыс, қызмет) та-
рата алмағандықтан жеке кәсіпкерлік субъектісі жіберіп 
алған пайдасы кіреді. 
 
Құқығы бұзылған кәсіпкер оған келтірілген зиянының 
орнын толықтай төлеуді талап ете алады. Зиян келтірілді 
деп  құқығы  бұзылған  тұлғаның  шығындары,  оның 
мүлкісінің  жоғалуы  немесе  зақымдануы  (нақты  зиян), 
сондай  ақ  егер  оның  құқығы  бұзылмаған  жағдайда, 
айналымның  дағдылы  жағдайында  түсетін  табы-
стар  (жіберіп  алған  пайда).  Азаматқа  немесе  заңды 
тұлғаға мемлекеттік билік органының заңға сәйкес емес 
актісінің  нәтижесінде  келтірілген  зияндар,  сондай-ақ 
бұл  органдардың  лауазымды  тұлғаларының  әрекеттер 
(әрекетсіздігі) Қазақстан Республикасы немесе әкімшілік-
аймақтық бірлікке сәйкес орнын толтыруға жатады.
 
Сонымен қатар, Сіздің билік немесе басқару орган-
дарына бұзылған құқықты қорғау үшін жазған өтінішіңіз, 
заң актілерінде басқа жағдалар қарастырылмаса, сотқа 
өз  құқығыңызды  қорғау  туралы  талап  арыз  жазуға 
кедергі келтірмейтіндігін білгеніңіз жөн.
 
Егер  мемлекеттік  бақылау  жүргізу  кезінде  жеке 
кәсіпкерлік  субъектілерінің  құқығы  мен  заңды  мүддесі 
бұзылған  жағдайда,  кәсіпкер  тиісті  органның  және 
(немесе)  лауазымды  тұлғаларының  әрекеттеріне 
(әрекетсіздіктер) жоғары тұрған мемлекеттік органға не-
месе сотқа Қазақстан Республикасының заңнамасында 

6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ  ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА  
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
100
или управления не препятствует Вам  обратиться в суд 
с иском о защите права, если законодательными актами 
не предусмотрено иное.
 
В  случае  нарушения  прав  и  законных  интересов  
субъектов частного предпринимательства при осущест-
влении  государственного  контроля,  предприниматель 
вправе  обжаловать  действия  (бездействие)  соответ-
ствующего органа и (или) должностного лица в выше-
стоящий государственный орган либо в суд в порядке, 
установленном законодательством Республики Казахстан.
 
ЧТО ТАКОЕ ДОГОВОР?
 
Договором признается соглашение двух или несколь-
ких лиц об установлении, изменении или прекращении 
гражданских прав и обязанностей. Статья 378 Граждан-
ского Кодекса РК.
 
Как  правило,    многие  путают  понятия  «договор»  и 
«сделка».  Договор есть разновидность сделки.
Сторонами  договора могут быть  физические лица (граж-
дане РК, иностранцы),  юридические лица,  государство.
 
Законодательством определено большое разнообра-
зие видов сделок и договоров.
Односторонней считается сделка, для совершения ко-
торой, в соответствии с законодательством или соглаше-
нием сторон, необходимо и достаточно выражения воли 
одной стороны.
 
Односторонняя  сделка  создает  обязанности  для  лица, 
совершившего  сделку.  Она  может  создавать  обязанно-
сти для других лиц лишь в случаях, установленных за-
конодательными актами либо соглашением с этими ли-
цами.  К односторонним сделкам соответственно приме-
няются общие положения об обязательствах и о догово-
рах,  поскольку  это  не  противоречит  законодательству, 
природе и существу сделки.
 
Вот, например, Вы один решили создать компанию. 
И Вы будете ее единственным учредителем. Вот пример 
односторонней сделки. 
 
Для совершения договора необходимо выражение со-
гласованной  воли  двух  сторон  (двусторонняя  сделка) 
либо трех или более сторон (многосторонняя сделка).
белгіленген тәртіпте шағымдануға құқылы.
 
ШАРТ ДЕГЕН НЕ?
 
Екі  немесе  одан  көп  адамның  азаматтық  құқықтар 
мен  міндеттерді  белгілеу,  өзгерту  немесе  тоқтату  ту-
ралы келісімі келісімшарт деп танылады. ҚР Азаматтық 
кодексі 378-бабы.
 
Əдетте,  көпшілігі  «шарт»  пен  «мәміле»  ұғымдарын 
бір-бірімен шатыстырып жатады.
 
Жеке тұлғалар (ҚР азаматтары, шетелдіктер), заңды 
тұлғалар, мемлекет шарт Тараптары болуы мүмкін.
 
Заңнамада мәмілелер мен шарттардың бірнеше түрі 
белгіленген.
 
Біржақты мәміле дегеніміз, заңнамаға сәйкес немес 
тараптардың  келісімі  бойынша  жасалуына  бір  жақтың 
ықтияры жеткілікті және қажет болатын мәмілелер.
 
Бір  тарапты  мәміле  мәміле  жасаған  тұлғаларға 
міндеттемелер жүктейді. Ол заңнамалық актілерде не-
месе  тұлғалар  арасындағы  келісімдерде  белгіленген 
басқа  жағдайларда  бөгде  тұлғаларға  да  міндеттеме 
жүктей  алады.  Бір  тарапты  мәмілелерде  міндеттеме 
және  шарт  туралы  жалпы  ережелер  қолданылады, 
себебі бұл заңнамаға, мәміленің табиғаты мен маңызына 
қайшы келмейді.  
 
Мысалы, Сіз компания ашуды ұйғардыңыз. Сіз оның 
жалғыз құрылтайшысы боласыз. Бұл бір тарапты мәміле 
болып саналады. 
 
Шарт  жасау  үшін  екі  (екіжақты  мәміле)  немесе  үш 
тараптың не одан да көп тараптың (көпжақты мәміле) 
ықтияры қажет болады.
 
Егер  тараптар  белгілі  бір  жағдайлардың  болуы  не 
болмауына  қарай,  құқықтары  мен  міндеттемелерді  
туындауын енгізсе, мәміле кідіртпелі талаппен жасалған 
болып саналады. 
 
Егер  тараптар  белгілі  бір  жағдайлардың  болуы  не 
болмауына  қарай,  құқықтары  мен  міндеттемелерді 
тоқтатуды  енгізсе,  мәміле  күшін  жою  талабымен 
жасалған болып саналады. 
 
Бұл жағдайда, менің есіме «12 орындық» рома-нындағы 
жағдай  есіме  түседі  —  «егер  таңертен  ақша  болса, 
  кешке  орындық  та  болады».  Бұл  кідіртпелі  талабы  бар 
 
Сурет 12. Шарттың түрлері 
 
Рисунок 12. Виды договоров
МӘМІЛЕЛЕР
СДЕЛКИ
біржақты 
односторонние
екіжақты 
двусторонние
көпжақты 
многосторонние
шарт
договор 

6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ  ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА  
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
101
Сделка  считается  совершенной  под  отлагательным 
условием, если стороны поставили возникновение прав 
и обязанностей в зависимость от обстоятельства, относи-
тельно которого неизвестно, наступит оно или не наступит. 
Сделка  считается  совершенной  под  отменитель-
ным условием, если стороны поставили прекращение 
прав и обязанностей в зависимость от обстоятельства,  
относительно  которого  неизвестно,  наступит  оно  или 
не наступит.
 
В  этом  случае  можно  привести  случай  из  романа 
«12  стульев»  —  «если  утром  будут  деньги,  то  вече-
ром будут стулья». Это пример отлагательной условной 
сделки. «Если утром денег не будет, то вечером стульев 
не будет». Пример отменительной условной сделки.
 
В  договоре  все  условия  должны  быть  оговорены.  
Например, Вы прописываете статью сроки поставки то-
вара  Вам  (Вы  покупатель),  и  Вашей  оплаты  за  товар 
Продавцу. Вы пишите «Продавец обязан поставить то-
вар до 14 октября 2012 года. Покупатель обязан опла-
тить  товар  до  17  октября  2012  года».  Это  фраза  без 
условий — поставил-принял. 
 
Но!! Если Продавец не поставил товар  до 14 октября 
2012 года, то в любом случае Вы должны его оплатить вне 
зависимости от поставки! Кроме того, совсем не ясно, что 
означает слово «поставил». 
 
Правильнее  написать  эту  фразу  следующим  обра-
зом:  «Продавец  обязан  передать  право  собственности  на 
товар    до  14  октября  2012  года.  Покупатель  обязан  при-
нять  поставленный  товар  и  оплатить  за  него  Продавцу  
не  позднее  трех  операционных  дней  со  дня  …..»  (это  от-
лагательное  условие).  Там,  где  стоит  многоточие,  надо  
написать со дня получения товара Покупателем, со дня рас-
паковки товара, со дня  пересечения границы и т.д.,  то есть 
определить дату, от которой отсчитываются эти три  дня.
 
Здесь  есть  тоже  свой  риск.  Если  товар  продавцом 
не поставлен и не привезен, и Вы купили новый товар,  
забыв про данный договор, то продавец, привезя товар  
с задержкой, может потребовать его принять и оплатить. 
Поэтому здесь лучше всего написать дальше «Если товар 
не передан Покупателю в установленный договором срок, 
мәміленің мысалы. 
 
Біздің  пікірімізше,  шартта  барлық  жағдайлар 
ескерілуі  керек.  Мысалы,  Сіз  тауарды  өзіңізге  (Сіз  
сатып  алушысыз)  жеткізу  мерзімі  және  Сіздің  тауар 
үшін төлемді Сатушыға төлеу мерзімі туралы бапты жа-
засыз.  Сіз  «Сатушы  2012  жылдың  14  қазанына  дейін  
тауарды жеткізуге міндетті. Сатып алушы 2012 жылдың 
17  қазанына  дейін  төлем  жасауға  міндетті»  —  деп  
жазасыз.  Бұл  сөйлем  ешқандай  шартсыз  мынаны 
білдіреді — жеткіздім — қабылдадым. 
 
Бірақ!!!  Егер  Сатушы  2012  жылдың  14  қазанына 
дейін тауарды жеткізбесе, кез келген жағдайда жеткізу 
мерзіміне  қарамай,  Сіз  оған  ақы  төлеуге  міндеттісіз!  
Сонымен  қатар,  «жеткіздім»  деген  сөз  нені 
аңғартатындығы да айқын емес.
 
Осы сөлем былай жазылғанда дұрыс болады: «Сату-
шы тауардың меншік құқығын 2012 жылдың 14 қазанына 
дейін  беруге  міндетті.  Сатып  алушы  жеткізілген  тау-
арды  қабылдауға  және  Сатушыға  .......  кезден  бастап 
3  операциялық  күннен  кешіктірмей  төлем  жасауға 
міндетті» (бұл кідіртпелі талап). Көп нүкте тұрған жер-
лерге Сатып алушы тауарды алған кезден бастап, тауар-
ды орамадан шешкен кезден бастап, шекарадан өткен 
күннен бастап және т.б. қоюға болады, яғни аталған үш 
күн саналатын күнді белгілеу керек. 
 
Бұл  жерде  де  тәуекел  бар.  Егер  сатушы  тауарды 
жеткізбеген  жағдайда,  Сіз  осы  тауарларды  ұмытып, 
жаңа  тауар  сатып  алуыңыз  мүмкін,  онда  сатушы  тау-
арды кешіктіріп жеткізіп, сізден қабыдауды және төлем 
жасауды талап етеуі мүмкін. Сондықтан бұдан әрі былай 
деп жазған дұрыс «Егер тауар Сатып алушыға шартта 
белгіленген мерзімде жеткізілмесе, осы шарттың заңды 
күші жойылды деп есептеледі» (күшін жою талабы).
 
Сондай-ақ  бірінші  жағдайда,  сатушы  сапасыз  тауар 
жеткізуі мүмкін деген тәуекел бар. Сіз оған төлем жасауға 
міндетті  боласыз.  Егер  сіз  Сатып  алушы  болсаңыз,  бы-
лай  жазыңыз:  «Сатушы  тауардың  меншік  құқығын  2012 
жылдың  14  қазанына  дейін  беруге  міндетті.  Сатып  алу-
шы қабылдауға, егер жеткізілген тауарды саны мен сапа-
сын  жағынан  дұрыс  болса,  Сатушыға  .......  кезден  бастап  
 
Сурет 13. Мәміле типтері
 
Рисунок 13. Типы сделок
МӘМІЛЕЛЕР (ШАРТТАР)
СДЕЛКИ (ДОГОВОРЫ) ДОГОВОРЫ
Шартты 
Условные
Кідіртпелі талаппен 
под отлагательным условием
Күшін жою талабымен
под отменительным условием
Шартсыз  
Безусловные

6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ  ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА  
КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ
102
то настоящий договор считается утратившим свою юри-
дическую силу» (это отменительное условие).
 
Также в первой фразе есть риск, что продавец приве-
зет некачественный товар. Вы должны будете его все рав-
но оплатить. Поэтому совсем правильно, если Вы являе-
тесь покупателем, написать: «Продавец обязан передать 
право собственности на товар до 14 января 2012 года. По-
купатель обязан принять поставленный товар и в случае, 
если  он  принят  покупателем  по  количеству  и  качеству, 
оплатить за него Продавцу не позднее трех операцион-
ных дней со дня ...». Сделка, для которой законодатель-
ством или соглашением сторон не установлена письмен-
ная (простая либо нотариальная) или иная определенная 
форма, может быть совершена устно. Это в частности все 
сделки, исполняемые при самом их совершении. 
 
Так, например, сделкой, исполняемой при самом ее 
совершении, является сделка купли-продажи в магази-
не хлеба. 
 
Такая  сделка  считается  совершенной  и  в  том  слу-
чае, когда из поведения лица явствует его воля совер-
шить сделку. 
 
Так,  например,  садясь  в  автобус,  лицо  совершает 
сделку,  согласно  которой  автобусный  парк  обязуется 
доставить лицо до места назначения согласно маршру-
ту, а лицо обязуется оплатить такую перевозку.
 
Сделка, подтвержденная выдачей жетона, билета или 
иного  обычно  принятого  подтверждающего  знака,  при-
знается заключенной в устной форме, если иное не уста-
новлено законодательством. Молчание признается выра-
жением воли совершить сделку в случаях, предусмотрен-
ных  законодательством  или  соглашением  сторон.  Сдел-
3 операциялық күннен кешіктірмей төлем жасауға міндетті».
 
Заңнама немесе тараптардың келісімі бойынша жаз-
баша  (жай  немесе  нотариалдық)  немесе  басқа  да  ны-
сан  белгіленбеген  мәміле  ауызша  жасалуы  да  мүмкін. 
Негізінен,  бұл  орындалатын  уақытта  жасалатын 
мәмілелерге қатысты болады.
 
Мысалы,  орындалатын  кезде  жасалатын  мәміле 
дегеніміз  дүкеннен  нан  сатып  алу-сату  келісімі  болып 
табылады.
 
Тұлғаның  әрекетінде  мәмілені  жасауға  деген 
ықтияры көрініп тұрғанда, мұндай мәміле жасалды деп 
саналады.
 
Мысалы,  автобуста  отырған  кезде  тұлға  мәміле 
жасайды,  оған  сәйкес  автобус  паркі  тұлғаны  бара-
тын жеріне жеткізуге, ал тұлға тасымалдау үшін төлем 
жасауғат міндеттенеді.
 
Жетон, билет беру арқылы расталатын немесе раста-
ушы белгімен қабыланатын мәмілелер заңнамада басқа 
жағдайлар қарастырылмаса, ауызша нысанда жасалған 
болып саналады. Егер заңнамада немесе тараптардың 
келісімінде 
басқа 
жағдайлар 
қарастырылмаса, 
үнсіздік  мәміле  жасау  ықтиярлығының  белгілі  ретінде 
қабылданады.  Егер  заңнамаға  қайшы  келмесе,  жазба-
ша жасалған шартты орындау туралы мәмілелер ауыз-
ша жасалуы да мүмкін.
 
Жазбаша жасалуы керек мәмілелер:
 
1)  заңнамада  белгілі  бір  мәміле  түріне  арнайы  
 
қарастырылмаса  немесе  іскери  айналым  дәстү- 
 
рінен  туындамаса,  орындалатын  кезде  жасалатын  
 
мәмілелерден басқа, кәсіпкерлік қызмет барысында  
 
жүзеге асырылатын мәмілелер;
 
Сурет 14. Мәміле түрлері
 
Рисунок 14. Виды сделок

6. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ЗАҢДЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ / ЮРИДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ  ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА  
ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 
103
ки во исполнение договора, заключенного в письменной 
форме, могут по соглашению сторон совершаться устно, 
если это не противоречит законодательству.
 
В письменной форме должны совершаться сделки:
 
1)  осуществляемые  в  процессе  предприниматель- 
 
ской деятельности, кроме сделок, исполняемых при  
 
самом  их  совершении,  если  для  отдельных  видов  
 
сделок иное специально не предусмотрено законо- 
 
дательством или не вытекает из обычаев делового  
 
оборота;
 
2)  на  сумму  свыше  ста  расчетных  показателей,  за  
 
исключением  сделок,  исполняемых  при  самом  их  
 
совершении;
 
3) в иных случаях, предусмотренных законодатель- 
 
ством или соглашением сторон. 
 
Сделка,  совершенная  в  письменной  форме,  долж-
на  быть  подписана  сторонами  или  их  представителя-
ми.  Допускается  при  совершении  сделки  использование 
средств  факсимильного  копирования  подписи,  если  это 
не противоречит законодательству или требованию одно-
го из участников (автор данного раздела не рекомендует  
использовать факсимильное копирование подписи).
 
К совершению сделки в письменной форме приравни-
вается, если иное не установлено законодательством или 
соглашением сторон, обмен письмами, телеграммами, те-
лефонограммами, телетайпограммами, факсами или ины-
ми  документами,  определяющими  субъектов  и  содержа-
ние их волеизъявления.
 
Если гражданин вследствие физического недостатка,  
болезни  или  неграмотности  не  может  собственноручно  
подписаться, то по его просьбе сделку может подписать 
другой  гражданин.  Подпись  последнего,  если  иное  не 
предусмотрено законодательством, должна быть засвиде-
тельствована  нотариусом  либо  другим  должностным  ли-
цом, имеющим право совершать такое нотариальное дей-
ствие, с указанием причин, в силу которых совершающий 
сделку не мог подписать ее собственноручно.
 
Рекомендуется всегда совершать сделки в письменной 
форме, т.к. тогда легче что-либо доказать (кто, что, когда 
должен сделать, какой товар поставить) и всегда легче за-
щитить свои интересы в суде.
 
Если  Вы  совершили  сделку,  Вы  имеете  право  потре- 
бовать  от  другой  стороны  документ,  подтверждающий  
исполнение (расписку, акт выполненных работ, акт свер-
ки  и  т.д.).  Финансовые  документы  по  сделке  должны  
быть оформлены в строгом соответствии с законодатель-
ством, иначе они не будут приятны в расчет налоговыми 
службами.
 
Законодательством  и  соглашением  сторон  могут 
устанавливаться дополнительные требования, которым 
должна соответствовать форма сделки.
 
В случаях, установленных законодательными актами  
или  соглашением  сторон,  письменные  сделки  счита-
ются совершенными только после их нотариального 
удостоверения. 
 
Инструкция,  утвержденная  Приказом  Министра 
юстиции  Республики  Казахстан  от  28  июля  1998  года 
N 539 «О порядке совершения нотариальных действий 
нотариусами  Республики  Казахстан»  разъясняет  поря-
 
2)  орындалатын  кезде  жасалатын  мәмілелерден  
 
басқа,  жүз  есептік  көрсеткіш  сомасынан  асатын  
 
мәмілелер;
 
3)  заңнамада  немесе  тараптардың  келісімінде  
 
қарастырылған басқа да жағдайларда. 
 
Жазбаша  жасалған  мәмілелерге  тараптардың  
немесе олардың өкілдері қол қою керек. Заңнамаға не-
месе бір қатысушының талабына қайшы келмесе, мәміле 
жасау  кезінде  қолды  көшіргіш  факсимильдік  құралды 
пайдалануға  рұқсат  беріледі  (осы  бөлімнің  авторы 
қолды  көшіргіш  факсимильдік  құралды  пайдалануға 
кеңес бермейді).
 
Егер  заңнамада  немесе  тараптардың  келісімінде 
басқа  жағдайлар  қарастырылмаса,  хат  алмасу,  теле-
грамма,  телефонограмма,  телетайпограмма,  факс  не-
месе  субъектілер  белгілейтін  және  оның  мазмұны 
еркін  білдіретін  басқа  да  құжаттар  жазбаша  нысанда 
жасалған мәміле ретінде қарастырылады.
 
Егер азаматтар жеке жетіспеушілік, сырқат немесе 
сауатсыздығы салдарынан өздері қол қоя алмаса, онда 
оның  өтініші  бойынша  мәмілеге  басқа  азамат  қол  қоя 
алады. Егер заңнамада басқа жағдай қарастырылмаса, 
соңғы тұлғаның қолы нотариуспен немесе нотариалдық 
әрекеттерді жасауға құқығы бар басқа уәкілетті тұлғамен 
куәландырылуы керек, онда мәміле жасаушының қолын 
қоя алмау себептері көрсетіледі.
 
Біз  Сізге  мәмілелерді  әрдайым  жазбаша  түрде  жа-
сасып  отыруды  ұсынамыз,  себебі  мұндай  жағдайда 
небір  нәрсені  (кімнің,  нені,  қашан  жасап,  қандай  тау-
ар жеткізуі тиіс екендігін) дәлелдеу жеңіл және сотта өз 
мүддеңізді қорғау әрдайым жеңіл болады.
 
Егер Сіз мәміле жасаған болсаңыз, Сіз өзге тараптан 
орындалуын  растайтын  құжатты  (қолхат,  орындалған 
жұмыс актісі, салыстырып тексеру актісі мен т.б.) талап 
етуіңізге құқығыңыз бар. Мәмілеге қатысты қаржылық 
құжаттар  қатаң  түрде  заңнамаға  сай  рәсімделуі 
тиіс,олай болмаған күнде салық қызметі оларды есепке 
қабылдамайды.
 
Заңнамада  және  тараптардың  келісімінде  мәміле 
нысаны  сәйкес  келетін  қосымша  талаптар  белгіленуі 
мүмкін.
 
Заңнамалық  актілерде  немесе  тараптардың  келі-
сімінде  қарастырылған  жағдайларда,  жазбаша  мәміле 
нотариалдық  куәландырудан  кейін  ғана  жасалған  бо-
лып саналады.   
 
28 шілде 1998 жылғы №539 Қазақстан Республикасы 
Əділет министрлігінің бұйрығымен бекітілген «Қазақстан 
Республикасы 
нотаруистарының 
нотариалдық 
әрекеттерді  жасау  тәртібі  туралы»  нұсқаулық  
нотариалдық куәландыру тәртібін түсіндіреді. 
Нұсқаулыққа  сәйкес  нотариус  заңнама  бойынша 
міндетті  нотариалдық  нысан  белгіленген  мәмілелерді 
куәландырады. Тараптардың қалауы бойынша заңнама 
бойынша  міндетті  нотариалдық  нысан  белгіленбеген 
мәмілелерді куәландыруға болады.
 
Қолданыстағы  заңнамаға  сәйкес  міндетті  нота- 
риалдық  куәландыруға  бизнес  саласындағы  төмен-
дегідей мәміле түрлері жатады:
 
1)  егер заңнамада басқа қарастырылмаған болса,  

жүктеу/скачать 3,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: