«Ислам туралы қысқаша мәлімет» сериясы МҰсылманшылықТЫҢ
жүктеу/скачать 1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ы.Алтынсарин
| ӘУЕЛІ НАМАЗ ТУРАСЫНДА
Бізге парыз балиғлыққа 99 жеткен соң, яғни бай баласы болса еркегі 12 жасқа, ҽйелі 9 жасқа, жарлы балаларының еркегі 14 жасқа, ҽйел 12 жасқа келген соң күн сайын бес уақыт намаз оқымаққа. Намаздың уақыты: ерте намазы – таң атқаннан бастап күн шыққанша, ҿғли (бесін) намазы – түс қаңғи (ауа) бастаған уақыттан бастап кҿлеңке ҽркімнің ҿз кҿлеңкесіндей екі болғанша, екінді намаз – ҿғли (бесін) намазының соңғы уақытынан бастап күн батқанша, ақшам – күн батқаннан бастап күннің қызылы басылғанша, хуфтан намазы – шам жамырағаннан бастап таң атқанша. Намаз оқуға даярланғанда ҽуелі дененің, бойдың таза болмағы керек, таза болмаған кісі ғұсл құйынарға керек. Ғуслдың 100 , яғни суға түсудің парызы – үш: ҽуелі аузына су алмақ, екінші, мұрнына су алмақ, үшінші, барша денесін жумақ. Жҽне суннаты үшеу: ҽуелі, екі қолын жумақ, екінші, іш дҽретін алмақ, үшінші, намаз дҽретінше дҽрет алмақ. Намаз дҽретінің тҿрт парызы бар: бір – бет жумақ, ұзыны маңдайдағы шашынан бастап иек астына шейін, кҿлденеңі бір құлақ жұмсағынан екінші құлақ жұмсағына шейін, екіншісі – екі қолын жумақ шынтағына шейін, үшінші – бастың тҿрт бҿлігінің біріне мҽсх 101 қылмақ, тҿртінші – екі аяғын жумақ. Бұл парыздардың бҽрі орнына келмесе де дҽрет дұрыс болмайды. 9 9 Балиғлық – арабтың «балиғ» сҿзінен – есейген, ер жеткен. 1 0 0 Ғұсл – дҽрет алуға қажет су. Ғұсл – дҽрет алу, тазалану. 1 0 1 Мҽсх – сылау, сипау. Ҽрбір шикі тері, мҽселен, заты харам түлкі, қасқыр болса да бауыздаумен терісі тұтынуға халал. Мұнан ғайри ҿлексе һҽм болса да барша тері илеумен адал болады. Жалғыз илеу һҽм бауыздаумен адал болмайтын махлұқтар – шошқа мен адам терісі. Адам терісі қасиеті артықшылықтан, шошқа терісі затының таза еместігінен тұтынуға адал емес. Тҿртінші, жоғарыда айттық, ішу-жеуден басқа да адамның пиғылымен істейтін істерінде де харам нҽрселер кҿп деп. Мҽселен, кісі ҿлтірмек, кісі хақын ҽсіресе жетімдердің хақын жеу керек, ұрлық керек, зорлық керек, пара керек, ҿсім сипатында болсын зина 205 ету яки таза адамды зинақор деп сҿгу, ғалымдарды, жақсы адамдарды ҽсіресе ҽйелдерді сҿгу, соғыс уақытында қорқып, қатардан қашу, біреуді сырттан не беттен ғайбаттау, ата-анадан қарғыс алу – осындай пиғыл мен істің бҽрі де зор харамдар һҽм күнҽ кҽбира, яғни, зор күнҽлар деп аталады. Кҽлҽм шҽрифте сураи Нисада 206 ғайри неше сүрелерде де, ғақаидта 207 , ғылым кҽлҽмда уҽ ғайри кітаптарда айтылған-дүр. Мұндай жауыз істерді істегендер ахиретте отпен қатты азапта қалар. Харамдығына нанбағандар кафир болар һҽм дүниеде де патшалар хүкімімен 208 , шариғатпен жаза берілу уҽжиб. Еркек адам ылғи жібек кимек яки риуҽсыз алтын күміспен ас жемек, намаздан бҿтен уақыттарда да дүниені, киімді нас тұтыну – бұлар макруһ тахрими тіпті харам да десіпті. Бірақ жібек киім кию һҽм алтын-күше нҽрселерден ҽдемі нҽрселер істетіп тағыну ҽйелдерге дұрыс. Кұдай тағаланың бұл тыйған істерінен кҿрінеді: бірінші, кҿңілі жамандық, бұзық, қиянат пиғылдардан сақтамақ; екінші, денені де бұзықтықтан һҽм настықтан сақтамақ; үшінші, Құдай берген дҽулетті тиіссіз нҽрселерге яки харам нҽрселерге жұмсамай жақсылық орындарға, зекет, хайырға жұмсамақ міндет һҽм хайырлы екендігі. 2 0 5 Зина, зинақор – некесіз қосылу. 2 0 6 Суреи Ниса – ҽйелдер сүресі, Құранның тҿртінші сүресі. 2 0 7 Ғақаид – ақида сҿзінің кҿпше түрі, сенім дегенді білдіреді. 2 0 8 Хүкім – үкім. 20 45 Намаз дҽретінің суннаттары – ҽуелі, дҽретті (бисмиллҽһир- рахмҽнир-рахим) деп бастамақ, онан соң екі қолын жумақ, аузын мисуҽкпен 102 жумақ, аузына су алмақ, мұрнына су алмақ. Сумен сақалын араластырмақ, бармақтарын араластырмақ жҽне ҽр денесін жуғанда үш-үш реттен жумақ, һҽм ҽр денесін ретпен жумақ, басының баршасына мҽсх қылмақ жҽне дҽрет арасында бҿтен жұмысқа айналанбай дҽрет қылмақ. Дҽреттің мустахабтары: ҽр денені жуғанда оң жағынан жуа бастамақ жҽне мойнын мҽсх қылмақ. Дҽреттің бұзылатын істері: ҽуелі түзге отыру, денесінің бір жерінен қан, сары су шықса, түкірікті қызартқан шамаға шейін тіс қанаса, қан қосылса яки бҿтен құсықты ауыз толғанша құсса, ұйықтамақ, есі кетпек, жындану, балиғ 103 болған кісі намаз ішінде үн шығарып күлу – осылардан дҽрет бұзылады. Жаңадан алмаққа керек. Егер намаз уақытын ҿткізбей барып дҽрет алатын жақын жерде су болмаса, һҽм судың алыстығы бір миль шамасы, яки тҿрт мың қадамнан жақын болмаса, немесе су болғанда да біртүрлі дертті адам болып денеге су тигізуден залал болғандай болса немесе суға баратын жолында адамға залал ететін қорқынышты махлұқ, я жау бар болса, ғұсл мен дҽрет орнына таяммум 104 қағып намаз оқуға болады. Таяммум дегеніміз сол, бір таза жер жынысына ҽуелі екі қолын ұрып жүзіне мҽсх етеді, яғни бетін сипайды, екінші рет екі қолын сол жерге жҽне ұрып, шынтағына шейін сипайды. Бұл таяммумды тозаңы бар таза киімге соғып таяммум етуге де болады. Жҽне мҽсіге мҽсх ету дегеніміз дҽретті, мҽселен, таңертең бір алып, аяғын жуып мҽсі киген соң, сол күн ішінде келесі тҽулікке шейін жаңадан аяқ жумай-ақ, мҽсі сыртынан мҽсх етумен аяқ дҽретін алғанға хисаб (есеп) болады. Бұл мҽсіге мҽсх ету дегеніміз қолға су алып үш бармақ қадары 105 мҽсі сыртынан сызық ету, осылайша мҽсіге еткен мҽсхтың үйінде тұрған мұқим 106 кісіге муддаты – сол мҽсіні киген соң дҽрет бұзылған уақыттан бастап – бір тҽулік, мусафирға 107 осы қалып- 1 0 2 Мисуҽк – тіс тазалағыш. 1 0 3 Балиғ – 99-шы түсіндірмені қараңыз. 1 0 4 Таяммум қағу – сумен дҽрет алудың орнына жердегі таза топырақпен бетін, қолдарын сүрту. 1 0 5 Қадар — ҿлшем, мҿлшер, шама. 1 0 6 Мұқим – сапарға шықпаған тұрғын. 1 0 7 Мусафир – жолаушы. Бауыздаған малдың жаны шықпай тұрып басын кесіп алу мҽкруһ һҽм олардың ішінен шыққан баласы біздің имамымыз имам Ағзам қасында халал емес. Екінші, бауыздалса да халал болмайтын хайуандар сол, егер ол хайуандар ұлығатын 202 һҽм жыртқыштардан болса. Мҽселен, ит, түлкі, қарсақ, тышқан тұқымдары, мысық, қасқыр, жолбарыс, арыстан, пілдей жануарлар жҽне хайуан болсын, құс болсын ҿлексе, шірік нҽрселер жесе, мҽселен, шошқа, ит, қара құс, шағаладайлар. Құстың айыр тұмсықты жыртқышы, тырнақты һҽм қанатымен соғып аң жейтіндері (бүркіт, қаршыға, жағалтай, ителгі, үкідейлері) харам. Хашараттың 203 яғни жылан, кұрт, құмырсқа, бүрге, биттейлердің бҽрі де, жалғыз шегірткеден басқасы, харам. Шегіртке – халал. Осындайлардан басқа қолдағы тҿрт түлік мал, қырда киік, құлан, қоян, бұғыдай аңдар халал. Құста залалсыз – үйрек, қаз, аққу, жылқышыдайлар. Суда күллі балық – бҽрі де халал. Балық пен шегіртке бауыздамай да жеуге дұрыс. Адам қолына үйренген хайуандардан қашыр мен есек харам һҽм жылқы еті турасында да қайсыбір имамдар макруһ деседі. Хайбар деген шаһарды алған күні пайғамбарымыз ҽлҽйһиссҽлҽм жылқы етін жеуге рұқсат етіпті. Соған қарағанда жылқы етін де халал дейміз. Үшінші, аң мен құс бауыздамай да халал болатын орындары осы: ит жүгіртіп, не құс салып, не мылтық, оқ атып, аң аулап жүрген адамдар, мҽселен, итті қосарда (бисмиллҽһи Аллаһу ҽкбҽр) деп жіберсе, иесі барғанша ол ит киікті, қоянды, не құсты ҿлтіріп, бірақ жемей тұрса. Осылайша алдырған қоян, киік халал һҽм жеуге дұрыс. Мұндай иесі барғанша алған аңның етін жемей тұруға үйренген итті муғаллям 204 дейді. Аң аулауға үйреткен құс, мҽселен, бүркіт, қаршығадайлар жібергенде ұшып, шақырғанда қолға келсе, мұны да муғаллям дейді. Осындай құсты да аңға жіберерде (бисмиллҽһи, Аллаһу ҽкбҽр) деп жіберсе, адам жетіскенше алған аңы ҿліп қалса да, жеуге халал. Бірақ ол алдырған аң кісі барғанша тірі тұрса, бауыздамай халал болмайды. Оқпен һҽм мылтықпен атып, барғанша ҿлген аң яки құс ол мылтықпен оқ (бисмиллҽһи, Аллаһу ҽкбҽр) айтылып атылған болса – жеуге халал. Бірақ оқтан жараланбай ҿлген құс немесе аң халал болмайды. 2 0 2 Ұлығатын – мұнда ұлитын деген мағынада болса керек. 2 0 3 Хашарат – жҽндіктер. 2 0 4 Муғаллҽм – үйретілген. 21 44 ша — үш тҽулік. Егер мҽсінің үш бармақ шамасынша жыртығы бар болса, мҽсх оған жарамайды. Намаз ішінде он екі парыз бар, алтауы – тысқары, алтауы – ішкері. Тысқары болған алтауы: ҽуелі, намаз оқуға кірісерден бұрын денесін тазалау, яғни ғұсл керек, орнында ғұсл етіп дҽрет алу; екінші, киімін һҽм намаз оқитын орнын нҽжістен пҽк ету; үшінші, ұят жерлерді ашық қоймай, жауып оқымақ, еркек болса, тізесі мен кіндігінің екі арасын, ҽйел болса беті мен екі қолы, екі аяғынан басқасының бҽрін жабу керек. Осы ғаурат 108 деп, яғни жасырылатын жер деп, аталған денелердің тҿрттен бірі жабылмаса да намаз дұрыс болмайды. Тҿртінші, намазды уақытымен оқымақ. Бесінші, бетін кұбылаға қойып оқымақ. Алтыншы, намазға ниет ету. Ішкері болған алты парыздың бірі – такбир тахрими 109 , яғни «Аллаһу ҽкбҽр» деп намазға кірісу; екіншісі – қиям 110 , яғни намаздың ҽрбір ракағатында 111 бір рет аяқ үстіне тұру; үшіншісі – қирағат 112 яғни, намаз ішінде Құран сүрелерін оқу; тҿртінші – рукуғ 113 , яғни басын, денесін иіп, екі алдымен тізеге сүйену; бесінші – сҽжде 114 , яғни басын жайнамаз үстіне жүзін тҿмен салмақ; алтыншы – ақырғы отыру, жүктеу/скачать 1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|