«Ислам туралы қысқаша мәлімет» сериясы МҰсылманшылықТЫҢ
жүктеу/скачать 1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ы.Алтынсарин
- Бұл бет үшін навигация:
- БЕСІНШІ, ХАРАМ, МАКРУҺ 198 ТУРАСЫНДА
| әттәхият
115 оқитын шамаға шейін. Бұл он екі парыздың бірі орнына келмесе де намаз дұрыс болмайды. Намаздың уҽжибтері – он екі. Бірінші, «Ҽлхамды» 116 дұрыстап оқымақ; екінші, бұл «Ҽлхамдыға» ҽуелгі екі ракағатта бір сүре немесе үш қысқа аят қосу; үшінші, намаздың ретін орнына келтіру, яғни, ҽуелі қиям, екінші – рукуғ, сонан соң сҽжде рҽуіштілерді бұрын істейтінін бұрын істеп, соң оқылатынын соң оқымақ; тҿртінші, тҿрт ракағат, я үш ракағат намаздарда ортасындағы әт-тәхиятқа отыру; 1 0 8 Ғаурат – ұятты жерлер. 1 0 9 Такбир – 1. мақтау, мадақтау, 2. «(Аллаһу ҽкбҽр)» – Алла ұлы сҿздерін айту. 1 1 0 Қиям – түрегелу, тік тұру. 1 1 1 Ракағат – намаздың бір бҿлімі. 1 1 2 Қирағат – оқу. 1 1 3 Рукуғ – тізе бүгу, тҽжім ету. 1 1 4 Сҽжде – 97-ші түсініктемені қараңыз. 1 1 5 Ҽттҽхият – намазда оқылатын дұға, 1 1 6 Ал-хамду, ҽлхам – Құранның бірінші «Ҽл-Фатиха» (ашушы, бастаушы) сүресі. БЕСІНШІ, ХАРАМ, МАКРУҺ 198 ТУРАСЫНДА Жоғарыда ағмал заһир дегеннің мағынасын түсіндірген орында айтып едік, «Құдай тағала пенделерге екі жол кҿрсетті, бірі – бұйырған жол, бірі – тыйған жол» – деп. Парыз, уҽжиб, суннат, мұстахабтар – Құдай тағаланың бұйырған һҽм сүйетін істері. Енді Құдай тағаланың тыйған істері турасында, яғни, харам, макруһ дегендер турасында айталық. Харам, макруһ нҽрселер адамның пиғылында да, кҿрсетіп денемен істейтін істерінде де, жейтін, ішетін тамақтарында да кҿп. Бҽрін бұл кішкене кітапта баян етуге орын жоқ. Ішетін, жейтін, тұтынатын нҽрселер ішінде ҽуелі адамды мас ететін хамр 199 яғни арақ, кҿкнҽр, апиындай (опиум) нҽрселер харам. Хатта жеуге халал 200 тамақты да мас болғанша немесе қалпынан артық, құсқанша жесе, бұл да харам. Лҽкин ҽлгі кҿкнҽрдай нҽрселер болса да ауруларға дҽрі сипатында зҽруриліктен берілсе, харам болмас. Ҽрбір нҽжіс нҽрселер, яғни, адамның, хайуанның бойынан шыққан кіші жарақтағы һҽм ұлы жарақтағы қою-сұйық нҽжістер һҽм бауыздаудан шыққан қан рҽуіштілер – харам. Бауыздалмай ҿлген малдың еті һҽм ҽрбір ҿлексе – харам. Бауыздаудың шарты – ҿтетін пышақпен (бисмиллҽһи, Аллаһу ҽкбҽр) деп, жұтқыншақтың арт жағынан орып жіберіп бауыздамақ. (Бисмиллҽһи Аллаһу ҽкбҽр) айтылмай бауыздалса да халал болмайды. Мұнан соң малды бауыздап, қашан жаны шыққанша бҿтен сҿз сҿйлеу макруһ десіпті. Кітаби (ҽһли кітҽб) кҽфірлердің де бауыздауы халал, егер (бисмиллҽһи Аллаһу ҽкбҽр) деп қай тілмен де болса айтсалар. Үйде еркек кісі болмай, мал союға мұқтаж болса, қатын да һҽм балиғлыққа жетпеген бала бауыздауға болады. (Бисмиллҽһи, Аллаһу ҽкбҽр-ды) айтып зауда 201 зарури болса пышақ табылмаған орында қамыс я тастың ҿткір қырымен бауыздау да дұрыс. 1 9 8 Харам – күнҽ болатын, тыйым салынған іс-ҽрекеттер. Макруһ – жек кҿрінішті пиғыл. 1 9 9 Хамр – арақ, шарап. 2 0 0 Халал – адал, рұқсат етілген, заңды. 2 0 1 Зауда – адал мұнда: ҿте Зауда, зарури болса – ҿте зҽру қажет болса. 22 43 бесінші, ҽр отырыста әт-тәхият оқымақ; алтыншы, қирағатты намаздың ҽуелгі екі ракағатында оқу; жетінші, үтір намазында дұға Құнут 117 яғни Аллаһуммә әнә нәстәғинук-ты 118 оқымақ. Бұл дұғаны білмегендер бҿтен бір білген дұғасын оқыса да болады; сегізінші, екі ғид (айт) намаздарының такбирлері; тоғызыншы, имам болған кісінің намаз ішінде ҽшкере дауыстап оқитындарын дауыстап оқуы; оныншы, жасырын оқитын орындарды жасырын оқуы; он бірінші, тағдилүл-ҽркан 119 яғни қиямды, рукуғты, сҽждені орнына келтіру, асығып бірін біріне қосып жібермейінше; он екінші, сҽлем бермек. Осы уҽжибтерді біле, кҿре орнына келтірмеген кісі күнҽлі болар, бірақ намазы дұрыс. Егер хатадан 120 қалдырса, күнҽлі емес. Жаңылған үшін сҽжде соғу керек. Сҽжде соғу дегеніміз намаздың ақырғы отырысында әттәхият-ты «абдуһу уә расулуһу»-ға шейін ғана оқып, екі жаққа сҽлем беріп, сонан соң қайта отырып ҽттҽхиятты басынан аяғына шейін, яғни, салауаттарымен 121 бірге оқып, екі жаққа сҽлем беріп, намазды тамам ету. Бірақ алдында имам бар болса, ҽуелгі ретте бір жағына ғана сҽлем беріп сҽжде соғылады. Намаздың суннаттарі жиырма бес. Ҽуелі намазға кіріскенде екі бармақты жоғары кҿтеріп екі құлағының жұмсағына шейін апармақ, екінші, оң қолын сол қолының үстіне салып кіндік астына қоймақ; үшінші, сҽнҽ 122 , яғни «субхан»-ды оқымақ; тҿртінші, «Ҽлхамды»-дан бұрын (ҽғузү биллҽһи минҽш- шҽйтанир-ражим) 123 ; бесінші, мұнан соң бисмиллҽһир-рахмҽнир-рахим деп оқымақ, бұл үшеуін де жасырын, дауыстамай оқу тиісті; алтыншы, үш я тҿрт ракағатты намаздардан соңғы екі ракағатында «ҽлхамды» оқымақ; жетінші, «ҽлхамды» оқып болған соң, жасырын «ҽмин» демек; сегізінші, рукуғ сҽжде араларында такбир 124 , яғни «Аллаһу ҽкбҽр» деп 1 1 7 Дұға Қунут – уитр намазында оқылатын торығу, ашыну дұғасы. 1 1 8 (Аллаһуммҽ ҽнҽ нҽстҽғинук) – «О, Алла біз саған кҿмек сұрап жалбарынамыз». 1 1 9 Тағдилул-ҽркҽн – намаз ішіндегі амалдарды ҿз тҽртібімен орындау. 1 2 0 Хата – қате. 1 2 1 Салауат– Намазда пайғамбарға бата беру. 1 2 2 Сунна — Мұхаммед пайғамбардың іс-ҽрекеттері мен ҿсиеттері. 1 2 3 (ҽғузу биллҽһи минҽш-шҽйтанир-ражим) – Аллаға таспен атып қуаланған (қарғыс атқан) шайтаннан сақтай кҿр деп жалбарынамын. 1 2 4 Такбир – 109-шы түсініктемені қараңыз. ым, егер ҽмірің болса, сенің ризалығын үшін ҿзімді де құрбан етер едім», – деп. Мұнан соң дүние сҿзін сҿйлеместен бұрын тез екі ракағат нҽфил 195 намаз оқу керек, ҽр екі ракағатта бір рет «Ҽлхамду» һҽм он рет «Құль хүуҽллаһу» сүресін оқуы керек. Парыз, уҽжиб, суннат, мұстахабтар жалғыз жоғарыда айтылған иман, намаз, руза, зекет, хажда ғана емес, мұнан ғайри орындарда да кҿп. Оның үшін адамзатқа тиісті жақсылық істердің бҽрі де қайсысы уҽжиб, қайсысы парыз, қайсысы суннат, қайсысы мұстахаб болса керек. Бұлардың бҽрін бір кітапқа жинамаққа мүмкін де емес Һҽм бұл кішкене кітапта орын да жоқ. Мҽселен, патшалардың жарлығын орнына келтіру, һҽм ата- ананы құрмет ету – қай кітапта парыз, қайсысында уҽжиб һҽм олардың қызметінде болмақ, ата-ана, қатын-балаға халалдан нафақа 196 тауып бермек, ҽлімдерге, жасы, жолы үлкен ұлыларға тҿменшілік ету, бҿтендерді үйрету үшін оқу оқып, ғылым үйрену, құрбан шалу, пітір- садақасын беру, пақыр ағайындарға һҽм кҿршілерге қарасу – бұлар уҽжиб. Сырқаулардың кҿңілін сұрамақ, жасы үлкен һҽм білімі артық ғалымдарға арнайы сҽлем үшін бару һҽм насихат сҿздерін тыңдау, шақырғанға қонаққа бару, жолаушыға меймандос болу, ҽркіммен жұмсақ, жылы шыраймен һҽм кҿңілге тимей сҿйлесу – бұлар суннат, яғни пайғамбарымыздың ҽдет еткен істері һҽм мінездері. Осы құлықта болған кісілерге пайғамбарымыз дүние ахыретте шапағатшы болар (уә жүктеу/скачать 1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|