Исмагулов е. К., Кабанбаев а. Б., Мырзабек м. С

42
Жұмыс орнын ұйымдастыру
-
бұл оны құралдармен және еңбек 
заттарымен жабдықтау және оларды белгілі бір тәртіппен орналастыру 
жөніндегі шаралар жүйесі.
Жұмыс орнына қызмет көрсетуді ұйымдастыру оны еңбек процесін 
жүзеге асыру үшін қажетті құралдармен, еңбек заттарымен және 
қызметтермен қамтамасыз етуді білдіреді. Жұмыс орнын ұйымдастырудың 
негізгі мақсаты 
-
жабдықты толық пайдалану, жұмыс уақыты, ең аз 
физикалық күш
-
жігермен алдыңғы қатарлы еңбек әдістерін қолдану, қауіпсіз 
және қолайлы жұмыс жағдайларын жасау негізінде Өндірістік тапсырманы 
белгіленген мерзімде жоғары сапалы және экономикалық тиімді орындауға 
қол жеткізу. Өндірістің ерекшелігіне байланысты жұмыс орындарын 
ұйымдастыруға басқа факторлар әсер етеді: ақыл
-
ой мен физикалық жұмыс 
элементтерінің арақатынасы, оның жауапкершілік дәрежесі. Жұмыс 
орындарын жобалау кезінде жарықтандыру, температура, ылғалдылық, 
қысым, шу, діріл, шаң шығару және жұмыс орындарын ұйымдастыруға 
қойылатын басқа да санитарлық
-
гигиеналық талаптар ескерілуі тиіс. Қажетті 
талаптар:
•
жұмыс орнының сипаттамасы;
•
жұмыс орнын ұйымдастыруға қойылатын жалпы талаптар;
•
жұмыс орнын жабдықтау;
•
жұмыс орнын кеңістікте ұйымдастыру және ұйымдастыру 
жабдықтарын, құралдарын, материалдарын орналастыру тәртібі;
•
жұмыс орнындағы еңбекті ұйымдастырудың сипаттамасы және 
ұсынылған озық еңбек әдістері мен әдістері;
•
жұмыс орнына қызмет көрсетуді ұйымдастыру, Қызмет көрсету 
және басқару қызметтерімен байланыс тәсілдері мен құралдары;
•
жұмыс орнындағы еңбек жағдайлары;
•
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары;
•
Еңбекті нормалау, еңбекке ақы төлеудің қолданылатын 
нысандары мен жүйелері;
•
жұмыс орнындағы құжаттама;
•
үлгілік жобаны енгізудің экономикалық тиімділігі.
Жұмыс орындарын жабдықтау және жоспарлау
Жұмыс орындарын жабдықтау және жоспарлау 
-
оларды 
ұйымдастырудың негізі. Жұмыс орындарын жабдықтау элементтері негізгі 
және қосалқы жабдықтар, технологиялық және ұйымдастырушылық 
жабдықтар болып табылады.
Көмекші құрал
-
жабдықтар көтергіш құрылғылардан, әртүрлі 
конвейерлерден, бақылау құралдарынан, сынақ стендтерінен және басқа да 
қосалқы құралдардан тұрады.
Технологиялық жабдық құралдар жиынтығын және техникалық 
құжаттаманы қамтиды.
Ұйымдастыру жабдықтарына мыналар жатады:

43
•
жұмыс 
орындарында 
технологиялық 
жабдықтарды, 
дайындамаларды, шикізатты, материалдарды, дайын бұйымдарды, 
қалдықтарды орналастыруға және сақтауға арналған құрылғылар;
•
өндірістік жиһаз;
•
сигнал беру және байланыс, жергілікті жарықтандыру 
құралдары;
•
жабдық пен жұмыс орнына күтім жасайтын заттар (щеткалар, 
май құйғыштар, ілгектер, т. б.));
•
қоршау және сақтандыру құрылғылары;
•
өндірістік интерьер бөлшектері.
Еңбек құралдары мен заттарының орналасуы еңбек қозғалыстарын, 
олардың сандық және сапалық сипаттамаларын, жұмыс орнының ауданын 
анықтайды. Жұмыс орнының орналасуын жақсарту қажетсіз және 
иррационалды еңбек қозғалыстарын жоюға, жұмысшы мен еңбек процесінің 
материалдық элементтерінің қозғалысын барынша азайтуға, демек, жұмыс 
тиімділігін арттыруға және жұмысшының шаршауын азайтуға бағытталуы 
керек.
Жұмыс орнының ғылыми негізделген орналасуының әдіснамалық 
негізі оның эргономикалық талаптарға сәйкестігі болып табылады. Бұған 
жұмыс аймақтарын ұтымды қалыптастыру және еңбек функцияларын еркін 
жүзеге асыруға мүмкіндік беретін қажетті жұмыс кеңістігін қамтамасыз ету 
негізінде 
адамның 
антропометриялық 
және 
психофизиологиялық 
мәліметтеріне сәйкес өндірістің материалдық элементтерін дұрыс 
орналастыру арқылы қол жеткізіледі. Жұмыс орнын ұтымды жоспарлау 
жұмыс кезінде де, оларды сақтау кезінде де құралдар мен құрылғыларды, 
құжаттаманы, бөлшектерді орналастыруда нақты тәртіп пен тұрақтылықты 
қамтамасыз етуі керек және ыңғайлы жұмыс қалпын, жұмысшының 
қозғалысын барынша үнемдей отырып, еңбек процестерінің орындалуын, 
сондай
-
ақ толық еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етуі керек. Маңызды талап
-
жұмыс орнына арналған өндірістік алаңды дұрыс пайдалану. Жұмыс 
орнында жедел және қосалқы жұмыс кеңістігі тіркеледі. Жедел кеңістікте 
барлық қажетті жабдықтар, көмекші кеңістікте 
-
аз пайдаланылатын құралдар 
мен Еңбек заттары орналастырылады. Операциялық кеңістікті әртүрлі 
маңызды жұмыс аймақтарына бөлуге болады. Жұмыс аймағы
-
бұл көлденең 
және тік бағытта қолдың қол жетімділігімен шектелген үш өлшемді 
кеңістіктің бөлігі.
Қызметкердің минималды шаршауын тудыратын жұмыс қалпын таңдау 
өте маңызды:" отыру"," тұру "немесе"отыру". Таңдау жұмысты орындау үшін 
қажетті физикалық күш
-
жігерді, оның қарқыны мен сипатын ескере отырып 
жүзеге асырылады. Сонымен қатар, жабдықтар мен жабдықтардың 
орналасуы қауіпсіздік талаптары мен еңбек жағдайларына сәйкес келеді.
Жұмыс орнын ұтымды жоспарлауды жобалаудың маңызды бастапқы 
алғышарттары
-
белгіленген технология мен еңбек бөлінісінің нысандарына 
сәйкес оның мамандануы; әзірленген еңбек әдістері мен тәсілдері; еңбек 
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары.

44
Жұмыс орындарын жоспарлау кезінде көлік өткелдері мен өту 
жолдарының ұтымды енін сақтау, сондай
-
ақ көтергіш
-
көлік құралдарының 
түрлерін дұрыс анықтау қажет. Негізгі бойлық және көлденең өтпе жолдар 
тұйық болмауы тиіс [8].

жүктеу/скачать 5,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: