Issn 1607-2782 Республикалық ғылыми-әдістемелік


KEY STRATEGIES IN EFFECTIVE TEACHING FOREIGN LANGUAGES



Pdf көрінісі
бет18/33
Дата15.03.2017
өлшемі2,65 Mb.
#9388
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   33

KEY STRATEGIES IN EFFECTIVE TEACHING FOREIGN LANGUAGES
 
S.I. SADYBEKOVA, 
Candidate of Philological Sciences, docent, 
The Korkyt Ata Kyzylorda State University, 
Republic Kazakhstan 
In recent years we can more and more clearly notice the discrepancy between the actual quality of the 
language training of graduates of non­language universities and modern society’s needs for highly qualified 
professionals, practically speaking one or more foreign languages.
Major  role  in  the  successful  resolution  of  this  problem  belongs  to  the  latest  educational  technologies 
allowing students to master the most effective teaching material.
However, you need to find the basic criteria of teaching significantly improving students’ motivation to 
master a foreign language, the quality of their progress on the subject, as well as contributing to the success 
of our students in participation in student competitions, conferences in foreign languages, the defense of their 
graduation projects in the target language.
It is well known that in addition to the selection of objectives and means of education, it is im por tant to de­
termine the methods of teaching. The basic idea of   modern methods of tea ching foreign languages   is one and
the same: the best way of learning is communication. It is ne cessary to consider the following factors contri­
buting to the successful mastery of a foreign language by stu dents:
–  positive  psychological  atmosphere  where  students  feel  comfortable  and  are  in  a  climate  of  mutual 
understanding and active cooperation; share not only information but also emotions;
– creation of additional motivation helping to boost students’ interest in learning;
– independent cognitive activity of students. Providing students with ready material is discouraged; they 
must take greater ownership because it contributes to a better memorizing the lesson.
While learning a foreign language at an early stage, you should start with two ways: through the spoken 
word (oral) and through reading. If possible to choose, the first option is more appropriate for students with a 

132
good mechanical memory, a good ear and simulation capabilities. The second way may be more liked by the 
students with a good logical memory, prone to logical thinking, analysis and comparison. But what would they 
start, it is necessary to learn all kinds of language skills: speaking, writing, comprehension, reading. Of course 
at the same time, there are important ways to overcome the barrier of constraint and memorizing new words.
It’s no secret that a foreign language, especially memorizing its new words, seems to be very complicated, 
tedious process, often requiring many hours of tedious cramming. How to turn this process into a quick and 
fascinating work?
For  a  start,  imagine  people  easily  beset  several  languages    at  once,  and  thus  have  little 
difficulty,  or  small  children  mastering  the  language  in  the  course  of  the  game  or  communication. 
We offer several strategies to memorize English words using the capabilities of brain which will allow students 
memorize words much easier and faster.
Using the power of emotions
Suppose the student to remember the word «honey» (мед). For the purpose of effective (fast and easy)
memorazing the word he must associate it with something special and important to him: for example, the 
image of a loved one (as the Americans call those whom they love). If this new word appeared while reading 
a text, he has to associate it with the emotions that he experiences during the reading, and then the student will 
be able to remember the word. The fact is that any positive emotions signal that the word refers to something 
meaningful for us and increase our ability to contribute to the study.
In this regard, it is particularly important the use of interesting books, texts, films, meeting with interesting 
people under the study of the English language. The very experience of this training will be a positive emotional 
factor that help you to remember the word.
Introduction of a new word in one’s experience
The student must present himself as a small child when he first heard the word «white» (белый), began 
to repeat it, seeing the white snow, white paper, white sugar. This process takes place as under the study of 
the native language the children began to notice a new word in a variety of situations, environments, contexts 
which allow them memorize the words quickly and easily. In this case the brain creates associations with the 
various parts of the previous experience, the new word is associated with the fact that the child already knows 
that becomes a more natural and familiar. And in order to reproduce it in memory it does not need to strain; we 
need only think of sugar or snow.
Thus, in order to remember the word better it is necessary to use it more often in different situations – try 
to make it work, relaying the text, doing homework, practicing the English language with teacher, groupmates, 
with native speakers.
Belief in own ability
Another key criterion for memorizing new words is the belief of the student in his ability to learn the 
word, regardless of the quality and capacity of his memory in memorizing English words. He has to believe 
in his ability to do this, as people who successfully learn English. It is important for student to make himself 
to convince, to persuade himself that he will succeed. It’s like a kind of process of prophecy. But in any 
case, it must not program student’s brain to the contrary, to the resistance of learning, mentally repeating that 
languages   are given to him with difficulty and everything is useless.
In that case, the student needs to try to understand where this belief comes from. In this case, it is not 
necessary to refer to past experience: poor grades in English at school, at university. It is likely that a knowledge 
of the language was not necessary at that time, or whether someone felt bad, there was no time to prepare, etc. 
There is a need to believe oneself, to learn to share individual failures and their abilities at all.
Remembering forever
For successful mastering the English language a student must have a strong belief and motivation of his 
ability to not only take information, but also to store it.
It is a natural question for students about how long the acquired knowledge of English will be stored after 
completion the course of its learning. The answer to this question also depends on the beliefs and motivations 

133
of the individual. People successful in learning language usually believe in their ability to quickly recover 
knowledge. The fact is that our beliefs shape not only the ability to perceive information but the ability to store 
it. We can believe that in fact we have a good memory – just a little short. «In one ear will fly and fly out to the 
other», – we say in such cases – and as usual the reality confirms our expectations.
Therefore, the student must create the image of a quick recovery of lost skills in his mind. It is necessary to 
define the period of time during which his skills will be restored: «I will need a week for work on the language 
to remember everything», «It took me two hours to communicate with a foreigner to begin to speak fluently 
and confidently again».
5. Availability of a constant goal
According to studies people who have a good reason for learning the language can learn it much faster 
than the others. For example, if a student should go to foreign trip in a month, then he will be able to learn 
English just for this time, knowing that it will allow him to travel to a foreign internship. According to statistics 
students who are said that certain words would be required for the next lesson, remember them better than 
those are whom are not mentioned about it..
The  bottom  line  is  that  any  undertaking  is  not  possible  without  a  good  reason,  desire  and  motivation. 
Motivation gives strength. Students who start to learn English because it is fashionable, often drop out their 
learning on a halfway. And if a person has a goal, then his chance of successfully mastering the language is 
much increased.
Thus, student should always remember why he learns English. Perhaps he dreams to study in the United 
States, to get a promotion at work, to see the original version of the famous movie or dream to give lectures 
in English. Memorizing words he must choose first of all the ones that he actively uses in his native language.
6. Unconscious learning
We have already talked about the ability of a young child to easily acquiring the native language through 
play, communication, understanding the world. Person rapidly «absorbs» hundreds of new words with their 
pronunciation and grammar if he is in a country of the acquired language. And it happens despite the fact that 
they do not use the books and hack words specially!
The fact is that people who successfully master any language use the hidden potential of their unconscious 
being, while the ordinary person uses only a tiny fraction of the potential of his brain. It is known that the 
unconscious one is trained several times faster than the mind. This happens in those moments when the mind 
is «uploaded» by other activities. For example, while you are watching a movie or talking with a friend, you 
focus on the topic of conversation. Meanwhile, your unconscious being learn new words.
In this regard, you should follow these recommendations: to learn English words in practice. For example, 
to read an interesting story, watch movies, listen to audio, news and to communicate in English more often. We 
should not teach the word specifically. They do not care to remember. Consciousness will be busy by plot and 
the unconscious one can easily learn new words and expressions.
Thus, to memorize foreign words fast and easy is quite real. You need to set a goal, believe in yourselves 
and work at English. And then your ability to easily communicate, to become a highly skilled specialist who 
practically masters one or more foreign languages   or to lecture in a foreign language after the graduate or 
doctorate course will become your reality.
References:
1. Conception of the Kazakhstan Republic on Education to 2015. // Higher School of Kazakhstan. – 2004. – 
№ 1.
2. Daniel Lapp. Improve memory at any age. – St. Petersburg: Publishing «Peter», 2007.
3. Maslyko E.A., Budko A.F. Handbook of language teacher. – Minsk: Higher School, 1997.
4. Rogova G.V., Vereshchagina I.N. Methods of teaching English. – Moscow: Vlados, 1998.

134
Түйіндеме
Мақалада  студенттердің  шетел  тілін  меңгерудегі  қызығушылығын  біршама  көтеруге  мүмкіндік 
беретін оқытудың негізгі бағыттары қарастырылады. Сонымен қатар, бұл ағылшын тілі пәні бойынша 
студенттердің сапалы білім алуына, студенттік олимпиадаларда, шетел тілінде өткізілетін конферен­
цияларда және диплом жұмыстарын қорғауда ықпалын тигізеді. Қорыта келе, осының барлығы білім 
саласындағы маңызды міндеттерді шешуде, яғни ЖОО түлектерінің тілдік дайындықтарының сапасы 
мен қоғамның қазіргі талабы – бір немесе бірнеше шетел тілін меңгерген жоғары білікті мамандар 
даярлауға жетелейді. Мақалада студенттерге ми қабілетін қолдану арқылы ағылшын тіліндегі сөздерді 
жылдам әрі оңай есте сақтаудың бірнеше негізгі оқыту стратегиялары ұсынылады.
Резюме
В статье рассматриваются основные критерии обучения, позволяющие значительно повысить мо­
тивацию студентов к овладению иностранным языком. Вместе с тем это повысит их качественную 
успеваемость по предмету, а также будет способствовать успешному участию студентов в студен­
ческих олимпиадах, конференциях на иностранных языках, защите дипломных работ на изучаемом 
языке. Все это в конечном итоге приведет к решению важной образовательной задачи – соответствию 
между реальным качеством языковой подготовки выпускников вузов и современными потребностя­
ми  общества  в  высококвалифицированных  специалистах,  практически  владеющих  одним  или  не­
сколькими иностранными языками. Предлагается несколько стратегий запоминания английских слов 
с использованием возможностей мозга, которые позволят студентам запоминать слова гораздо легче 
и быстрее.
ӘОЖ 894.342­2 
ҚАПАН САТЫБАЛДИН ЖӘНЕ ДРАМАТУРГИЯ ЖАНРЫ
Ж.А. РҮСТЕМОВА, 
филология ғылымдарының кандидаты
Қ.М. ШАКИРОВА, 
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
Қазақстан Республикасы
Драматургия – қазақ әдебиетінде кенже туып, қалыптасқан жанр. Кенже дамыды дегенде де, қазақ 
драматургиясы  қазақ  әдебиетінің  қомақты  саласы  болып  қалыптасты.  М.  Әуезов,  Ғ.  Мүсіреповтен 
бастау  алған  классикалық  драматургияға  өзіндік  қолтаңбасымен  келіп  қосылған  қаламгер  Қапан 
Сатыбалдиннің шығармашылығындағы негізгі драматургиялық желілер қазақ драматургиясының қа­
лыптасып дамуымен сабақтасып жатқандығы анық. 
Қапан  Сатыбалдиннің  әдеби  сын  мақалалары  қаламгердің  тек  өз  шығармашылығы  емес,  жалпы 
қазақ  әдебиетінің  көркемдік  мәселелеріне  ұдайы  ой  қосып,  пікір  ұластырып  отырғанын  көрсетеді. 
Жазушының «Поэзиядағы беталыс», «Қазіргі қазақ драматургиясы туралы бір­екі сөз», «Қазақ совет 
драматургиясы  мәселелері»,  «Драматургиямыз  есейіп  келеді»,  «Қазақ  киноөнері»,  «Сөз  киносцена­
рий туралы», «Саттар Ерубаев», «Әке жолы», «Кәрі тарлан», «Аяулы дос», т.б. әдеби­сын мақалалары 
оның  әр  жанрдың  өзекті  жайларына  көңіл  бөліп  отырғанына,  соның  ішінде  өзінің  шығармашылық 
ғұмырбаянында  елеулі  белес  болған  драматургия  мәселелеріне  жан­жақты  барлау  жасап  отырғаны 
айғақ.

135
Қазақ әдебиетінде кеш туып, дамыған драматургия туралы арнайы сөз қозғап, мәселе көтеруге бара 
беретін шығармашылық тұлғалар көп емес. Осы жанрдың ыстығына күйіп, суығына тоңғандар 
ғана сезінер құпия, қалтарысы көп драматургияны.
Қапан  Сатыбалдин  танымал  драматургияның  қайсыбір  көкейкесті  көркемдік  мәселелерін  көре 
отырып, көтере отырып та тоғая түседі. Өзінің «Қазіргі қазақ драматургиясы туралы бір­екі сөз», «Дра­
матургиямыз есейіп келеді» атты зерттеу, проблемалық мақалаларында автор қозғаған қайсыбір жайлар 
осы ойымызды растай түспек.
Қапан Сатыбалдин қазақ әдебиеті классиктерінің барлығы дерлік драматургияда ат­ізін салып оты­
руы фактісін атап өте келіп, соның ішінде Бейімбет Майлиннің драмалық шығармаларын бөлек атап 
өтуінде де өзінің драматург маман мәніндегі талғам­танымын аша түскен.
«Дегенмен,  Майлин  Бейімбет  былайынша  қазақ  әдебиетінде  прозаиктер  қатарында  саналғанмен, 
драмалық шығармаларында өзін шебер драматург есебінде көрсете білді. Онда да, ол адам бейнесін 
айқын шығаруға олардың аузына кейіпкердің ішкі дүниесін, мінез­құлқын бұлжытпай берген ұтымды 
тапқыр  сөз  салуға  керемет  ұста  болатын.  Сонымен  бірге,  Бейімбет  жылы  юморға,  ащы  әжуаға, 
сатираға  бейім  еді.  Оның  колхоздастыру  кезінде  ауылда  болған  асыра  сілтеушілікті  шенеп  жазған 
«Талтаңбайдың тәртібі» атты пьесасындағы ұрда­жық, нойыс Талтаңбай – қазақ драматургиясының 
өмір бақи өлмес образдарының бірі» [1, 239].
«Оқиғалары  қазіргі  заман  тақырыбынан  алынып,  тартысқа  құрылған  пьесалар  да  бар,  көбіне 
жанр талаптарына таза көркемдік мәнде жауап бере алмай жатады» деп айтар ойын ашық, бүкпесіз, 
жұмбақтамай жеткізеді.
Драмалық желі, бейне ашу шеберлігі, композициялық құрылым, соқталы әрекет, тартыс маз мұнын 
айқындап  айтып  отыруында  Қапан  Сатыбалдин  жанр  сырына  тереңінен  үңіледі.  Драма лық  тартыс 
пен драмалық мінез проблемасын практика жүзінде меңгеруде қаламы ұшталған жазушылардың өзі 
шоқырақтай беретінін көлденең тастайды.
Қапан Сатыбалдин 30 жылдан астам уақыт әдеби шығармашылықта болды. Халқының мәдени, ру­
хани өмірімен бірге тыныстап, біте қайнасты.
Қайбір  мәселеде  болмасын  оның  принципшілдігі,  ненің  жайында  айтқанда  да  білімді,  біліктілігі 
көрініп  тұратын,  қаламгер  поэзия,  проза,  драматургия  жанрлары  проблемаларына  қатысты  тың, 
тұшымды  ой­пікірлерін  ұдайы  тақырыптық  жиындарда,  келелі  кеңестерде,  баспасөз  бетінде  айтып, 
жазып отырған. Оның сонымен бірге кинодраматургия мәселелеріне де қатысты ой қозғап отырғаны 
белгілі.
Қапан  Сатыбалдиннің  киносценарийлер  туралы  «Алдымен  келісіп  алайық»  атты  мақаласы  күн 
тәртібінде тұрған өзекті проблеманың біріне арналған болатын. 
«Біріншіден, кинодраматургия – көркем әдебиеттің әлі қабырғасы қатып, буыны бекімеген ең жас 
жанры. Бірақ соны жанр деп танып, бұл салада қалам тербеуге құлшына құмартып отырған жазушы 
бізде жоқтың қасы. Рас, киностудияның ондаған жазушылармен шарты бар. Бұл ретте киностудия ав­
тор тартпай отыр, қазақ жазушыларын сценарий жазуға шақырмай отыр деуі ағат айтылған, бос сөз. 
Қазір біздің киностудияға Ғабит Мүсрепов, Асқар Тоқмағамбетов, Қалижан Бекхожин, Зейін Шашкин, 
Тахауи Ахтанов, Әбдіжәміл Нұрпейісов, Жекен Жұмаханов сценарий жазып жатыр» [1, 272]. 
Қаламгер  кинодраматургияның  жанрлық  төлтума  ерекшелігін  көптеген  қаламгер  игере  алмай 
жатқанын, басқа да толып жатқан себептерді саралауда бұл салада да білгір, білікті маман екендігін 
көрсетеді. 
Кім сценарий жазуы керек деген мәселені төтесінен қойып отырып, былай дейді: «Анда­санда бір 
жазушы  кинодрамургияға  тиіп­қашып  бір  соғып  кеткенімен,  ешуақытта  сценарий  проблемасы  дұ­
рыстап шешілмейді, киностудия сценарий тапшылығынан ешуақытта құтылмайды. Бұл турада менің 
ұсынысым: Кайнекей, Қуандық, Зейнолла, Тахауи, Зейін, Әбдіжәміл, Сафуан тәрізді арғы­бергіден ха­
бары мол, әрі әдеби сауаты бар, әрі бірсыпыра өмір көрген орта буынның жазушылары осы бір өрелі 
жанрға ізденіп бел байласа деймін» [1, 274].

136
Драматургияға Қапан Сатыбалдин проза, көркем очерк, публицистика жанрларында шыңдалып ба­
рып келді. Драматургияның жанрлық талаптарын, мінез ашу, тартыс құрудың қазақ драматургиясында­
ғы, әлемдік драматургиядағы ерекшеліктерін сауатты түрде игеріп барып, жазуға кіріскеніне қалам­
гердің көп жағдайда көрермен көңілінен шыққан пьесалары куә.
Өмірінің  кейінгі  кезеңінде  Қапан  Сатыбалдин  кенже  дамып  келе  жатқан  драматургия  саласына 
ойысып,  ұзақ  жылдар  бойы  театр  сахналарында  табыспен  қойылған  драмалық  туындыларын  жаза­
ды. Драматургиядағы тарихи тақырып, бүгінгі күн тақырыбы мәселелерінің қалыптасып, көркемдік 
сапасының нығаюында драматургтің елеулі үлесі бар деуімізге болады.
Қапан Сатыбалдиннің «Аякөз ару», «Махаббат машақаты», «Қынаптан суырылған қылыш», «Қаба­
ған ит», т.б. драмалық туындылары көрермен жұртшылық тарапынан оң бағаға ие болды.
«Мен соңғы кезде көркем әдебиеттің драматургия дейтұғын поэзия мен прозаға қарағанда көп көзі­
нен қағаберіс, былайғы жұртқа бейтаныс жанрында жүрмін. Биылғы жазушылық жылымды да негізінен 
осы азабы қиын жанрға арнаймын. Қазір «Қабаған ит», «Атадан алтау», «Әрі болар шағымыз» атты үш 
пьесаның үстінде отырмын. Үшеуінің де тақырыбы – бүгінгі күн. «Қабаған ит» осы айда аяқталады, 
қалған екеуі де биыл бір жобаға келеді. Ал бұлардың көруші мен оқушының рухани қажетін ашуда 
қаншалықты кәдеге асарын әзірше кесіп айтпай қоя тұралық. Оны дер кезінде жұртшылық өзі айта 
жатар», – дейді қаламгер «Қазақ әдебиетінің» сауалнамасына берген бір жауабында. 
КСРО Жазушылар одағының 1948 жылғы ХІІ пленумында «Совет драматургиясының кезекте тұр­
ған кейбір мәселелері» туралы сөйлеген сөзінде Ғабит Мүсірепов былай дейді: «...Біздің байқауымыз­
ша, қазақ, қырғыз, өзбек, әзербайжан сияқты советтік шығыс елдерінің совет дәуіріндегі драматургия­
лары екі арнамен өрістеп келеді: бір саласы мол қорлы халық фольклоры мен тарихи тақырыптарды 
меңгеру жағында болса, екінші саламен советтік бүгінгі тақырыптар сахнаға шықты» [2, 240­245].
Осы тұрғыдан келгенде, Қапан Сатыбалдин драматургияға бүгінгі күн тақырыбын батыл енгізген 
қаламгер  есебінде  ерекшеленеді.  Жазушы­драматург  замандас  бейнесін  тұлғалауда  өмір  шындығын 
негіз етіп отырды. Ұлы Отан соғысы кезеңінің тарихи ерекшеліктері, соғыстан кейінгі кезең, бейбіт 
құрылыс жылдары, ел өміріндегі индустрияландыру мен ауыл шаруашылығын өркендету іс­шарала­
ры,  социалистік  құрылыстың  еңбек  адамдарының  жан­дүниесі,  арман­аңсары,  азаматтық  болмы­
сы, қоғамдық­әлеуметтік ахуал арқау болған ондаған пьесаларында Қапан Сатыбалдин замандастың 
өміршең, шынайы, ұлттық негізі мығым бейнесін жасады.
Зейнолла Қабдолов: «Драмадағы ең шешуші нәрсе – тартыс. Көлемді эпикалық шығарманың сюже­
ті сенімді, драмадағы тартыстың да кезең­кезеңдері – басталуы мен байламы, шиеленісі мен шешімі 
болады:  драматургиялық шығармалардың классикалық үлгілерінде бұл кезеңдер композициялық жағы­
нан шебер қиыстырылып, оқиғаны өрбіту тәртібі жазылмаған заң ретінде қатал сақталған» [3, 342], – 
дейді.
Драмалық шығарманың өзіндік ерекшеліктері, жанрлық өзгешелігі, негізгі заңдылықтары драма­
тург Қапан Сатыбалдин туындыларында айқын. Осы тұрғыдан Мырзабек Дүйсеновтің мына бір пікірін 
Қапан Сатыбалдиннің драматургия жанрындағы шығармаларын саралауда назарда ұстауға болатынын 
айтар едік.
«Драмалық шығармалардың сахналық материал екенін мойындай, оның ролін жоғары бағалай оты­
ра (өйткені кез келген көркем шығарма сахналық материалға айнала бермейді) біз оны әдеби көркем 
туынды деп қабылдаймыз. Сондықтан да ол әдебиеттің драматургия жанры саналады. Роман, повесть, 
лирика, поэманы талдағанымыз сияқты драмалық шығармаға да әдеби туынды ретінде қараймыз. Бірақ 
оның өз жанрының басты­басты шарттарын ұмытуға тиісті емеспіз. Поэманың жанрлық шарты драма­
ға (немесе керісінше) келе бермейді. Әр жанр өз табиғатын сақтаумен, соны байыптап, дамыта алуы­
мен құнды, бағалы» [4,5].
Драма тартыстың ширығып барып, шиеленісе түсіп көрініс табуын қажет етеді. Драматургия жанр­
ларына мінезді кейіпкер керек. Пьесаға жан сезімін жарқ еткізіп ашып, лақ еткізіп ақтаратын монолог 
керек. Мінез ашар диалогтар қажет.

137
Тіршіліктің өзекті тақырыбын таңдау, оны көркемдік өрісте ашу, ширыққан тіршілік тартыстарын 
қамтып отырып түйінді жайларға бойлау, адам мінезіне психологиялық барлау жасау, драматургияның 
толып жатқан басқа да заңдылық, шартын игеру қаламгерге көп талап қояды. Білім, білік, шеберлік, 
мүмкіндік керек мұнда. 
Қапан Сатыбалдин жанр талаптарына сай, сахналық шешімін тапқан ондаған драмалық шығармалар 
жазды. Бір кезеңдері тартыс ескі мен жаңаның арасында құрылды. Қазан төңкерісіне шейінгінің бәрі 
ескі аталды, кейінгінің бәрі жаңа аталды.
Қапан Сатыбалдиннің драмалық шығармаларында тартыс негізінен ескі мен жаңа бағытында емес, 
оң мен теріс, ақ пен қара, жақсы құлық пен жаманшылық, ізгілік пен аярлық, біліктілік пен тоғышарлық 
сияқты атам заманнан келе жатқан адам бойындағы кереғарлықтар арасындағы тартысқа құрылып оты­
рады.  Қозғап  отырған  мәселелері  бүгінгі  уақыттың  келелі,  көшелі  істері  болады.  Тақырып  аясында 
ашылып, қамтылады. Қолдан жасалған қоғамдық тартыс Қапан Сатыбалдин драматургиясында жоқ 
деуге болады. Осы жөнде Нығымет Ғабдуллиннің тартыс табиғатындағы эволюция жайлы айтқан мына 
бір тоқтамдары Қапан Сатыбалдин шығармашылығының да өзіндік сипаттарын айқындай түсуге мүм­
кіндік береді деуімізге болар еді.
«Елімізде жау тап жойылды, социалистік қоғамның іргесі бекіп нығайды. Енді өмірдегі күрестің 
де сипаты өзгерді. Ендігі күрес бұрынғыдай біріне бірі өш таптардың қылыш шабысқан айқасы емес, 
тегі бір, бірақ түсінік ұғымдары әр алуан адамдар арасындағы тартыс. Яғни, бір қоғам ішіндегі ескі 
мен жаңаның шарпысы. Шығармаларында осы шындықты бейнелеуге біздің драматургтеріміз де бел­
сене атсалысты. Бірақ, шынын айту керек, бізде драмалық тартыстың әлеуметтік сырларын тереңдеп 
ашу жағы жетіспей келеді. Бұған бір кездегі «тартыссыздық теориясының» да қырсығы аз тиген жоқ. 
Біздің кей драматургтер осы соңғы уақытқа дейін бір жалған тартыстың ауқымынан шыға алмай келді. 
Бұл  тартыстың  түрі  мынау:  шаруашылықты,  яки  өнеркәсіпті  өркендетуді  немесе  село  мен  қаланы 
көркейтуді көздеп, екі бастық екі түрлі жоспар ұсынады да, әрқайсысы өз ойын жүзеге асыру үшін 
күреседі және де драматург мұның біреуі керітартпа, екіншісі жаңашыл екенін күні бұрын сездіріп 
қояды.  Шындығында,  бұл  драмалық  тартыс  емес,  нағыз  «тартыссыздық».  Өйткені,  оқиғаның  қалай 
өрбіп, немен тынатынына, кімнің жеңіліп, кімнің үстем шығатынын көрермен алдын ала сезіп, біліп 
отырады» [5,17].
Негізінде, Қапан Сатыбалдиннің драмалық туындылары осындай бел алған елеулі кемшіліктерді 
мақсатты түрде қайталамауды көздейді. Жандылық жасандылыққа жеңдірмейді. Сонымен бірге уақыт 
бағдарындағы негізгі шығармашылық көркемдік үстем айшықтардан да ада емес екендігі даусыз.
Қорыта айтқанда, Қапан Сатыбалдин – драматургияға елеулі дайындықпен келген қаламгер. Ол про­
за жанрында, очерк, публицистикадағы шығармашылығында өзінің драмаға әзірлік жолынан өтті деуге 
болады. 
Әдебиеттер:
1. Сатыбалдин Қ. Таңдамалы шығармалар. Очерктер. 4 т.:– Алматы: Жазушы, 1975. – 300 б.
2. Мүсірепов Ғ. Шығармалары. 4 т. – Алматы, 1975. – 350 б.
3. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Санат, 2002. – 360 б.
4. Дүйсенов М. Қазақ драматургиясының жанр, стиль мәселесі. – Алматы: Ғылым, 1977. – 176 б.
5. Ғабдуллин Н. Ғабит Мүсрепов – драматург. Монография. – Алматы: Өнер, 1982. – 192 б.
Резюме
В статье рассматриваются научно­исследовательские работы и драматические произведения казах­
ского писателя, драматурга Капана Сатыбалдина, выявляется их значимость в формировании и станов­
лении казахской драматургии. Также определено место творчества казахского драматурга в общем ли­
тературном процессе и выявлена роль его творчества в развитии современной казахской драматургии.
18-0124

138
Summary
The article deals with scientific research and dramatic works of Kazakh writer, playwright Kapan Satybaldin, 
reveals their importance in the formation and establishment of the Kazakh drama. The place of the Kazakh 
playwright’s creativity in the general literary process and it’s role in development of modern Kazakh drama 
are defined.
ӘОЖ 372.881.111.1: 801.323.2: 809.434.2

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   33




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет