Issn 1999-4214 (print) issn 2957-5095 (online) еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы
жүктеу/скачать 0,8 Mb. Pdf көрінісі
|
2. Ғ.А. БАЙТИЛЕУОВА
| Нәтижелер. Жоғарыда талданған семантикалық өрістер, фрейм мен
слоттар әртүрлі мағыналармен қатар тілдік бірліктерді қамтитынын көріп отырмыз, олардың басқа семантикалық өрістермен қиылысуы және байланысуы да мүмкін әрі лингвистикалық жүйе құра алатынын анықтадық. Адамдардың санасында ерекше орын алатын отбасы фреймінің ішкі мәні терең әрі қайшылықтарға толы екенін сөздік қордың өзінен де байқауға болады. Отбасы фреймін талдау барысында посессивті фреймдердің басым екенін байқадық: негізінен адамдарға қатысты иелік ету қатынасын білдіретін шаңырақ иесі, отбасы берекесі, ата-ана үміті, шаңырақ қожайыны іспетті сөз тіркестерін мысалға келтіруге болады; заттар мен құбылыстар арасындағы нақты байланыстарды білдіретін заттық фреймге «әке – асқар тау», «бала – бауыр етің», «өз жұртың – күншіл» сияқты қолданыстағы мақалдарды атауға болады. Студенттер өз ойларын вербализациялау барысында, мағынасы нақты слоттарды айналадағы әлеуметтік ортамен қарым-қатынас жасаудың әрі оны бейнелеудің тәсілі ретінде пайдаланады. Әрине, шынайы әлем күрделі, ал фреймдік модельдеу - нақты тақырыптар мен процестерді жүйелеуге, визуализациялауға қажет ықшам құрал. Сөз ұғымдарының семантикасын бейнелеу үшін фреймнің қажетті және тиісті жағдай екенін шетелдік зерттеушілер дәлелдеді [10, 3]. Сонымен, фрейм модельдері берілген тақырып бойынша коммуникацияға қажетті тірек сөздерді реттейді, сонымен қатар меңгеріп жатқан материалды жаңаша жеткізуге, тілдік Ғ.А. Байтилеуова, М.П. Ешимов, Р.И. Дүйсенбаева 30 № 1/2023 ВЕСТНИК Евразийского гуманитарного института. BULLETIN of the Eurasian Humanities Institute. оралымды өңдеп беруге мүмкіндік жасайтынын көруге болады. Отбасы фреймінің паремиологиялық бірліктерін құрайтын «Үйлену оңай, үй болу қиын», «Бас екеу болмай, мал екеу болмайды», «Анасына қарап, қызын ал», «Жақсы әйел – теңі жоқ жолдас, түбі жоқ сырлас», «Жақсы жұбай-жарым бақыт», «Екі жақсы қосылса, ай мен күндей жарасар. Екі жаман қосылса, ырылдасар, таласар», «Отбасы бірлігі-татулықта», «Күйеу – жүз жылдық, құда – мың жылдық», «Үй болған соң, ыдыс-аяқ сылдырламай тұрмайды» мақалдары студенттердің тілдік қорын арттыруға, оларды бейнелік фрейм ретінде қолдануға мүмкіндік береді. Отбасы концептінің фреймдік құрылымы тарихи, этнографиялық, мәдени мәнмәтінді қамтиды әрі адамдардың өмір сүру ерекшеліктерін, халықтың менталитетін сипаттайды. Тілдік фреймдерді пайдаланудың артықшылықтарына мына факторларды жатқызуға болады деп ойлаймыз: - түсініксіз сөздер азаяды; - дайын модельдерді құрастыруға ынталандырады; - коммуникацияға қажетті сөйлеу модельдері пайда болады; - сөздік қорлары артады. жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|