«Қызмет адамының жеке-бас қасиеттері» Адалдық пен туралық
Еті желінетін және желінбейтін жануарлар
жүктеу/скачать 1,1 Mb. Pdf көрінісі
|
ШÑнаиÌÑ Ð°Ð´Ð°Ð¼
| Еті желінетін және желінбейтін жануарлар
1. Құрлық жануарлары Құрлық жануарларын ерекшеліктеріне қарай топтастырып, етінің желінуінің діни үкімін түсіндіруге болады. А) етін жеу халал екені бірауыздан шешілген жануарлар тӛрт топқа бӛлінеді: 1. Сиыр, енеке, қой, ешкі, түйе, қоян, тауық, қаз, үйрек, күркетауық секілді үй жануарлары, 2. Киік, елік, тауешкі, жабайы сиыр және зебра секілді жабайы жануарлар, 3. Кептер, торғай, бӛдене, қараторғай, аққұтан сияқты құстардың еттерінің халал екенін факих ғалымдары айтады. 168 Б ұ л б ӛ лімдегі ғ ылымхал м ә ліметтері деректерді Т ү ркия Диянет Вакфы бас қ ан ғ ылымхал негізге алына отырып жазыл ғ ан. 169 Ә н ғ ам, 6\119; Араф, 7\32 170 Маида, 5\87; Ә н ғ ам, 6\140; Тахрим, 66\1; Т ә убе, 9\37. 171 Ба қ ара, 2\168; Маида 5\88, Ә нфал 8\69, Нахл, 16\114 172 Ә н ғ ам 6\141, Араф, 7\31 91 4. Шегіртке де сүннетте жеуге болатыны туралы жеке үкім бар болуына байланысты халал жануарлар тобынан орын алған 173 . Ә) Еттері харам болған жануарлар үш топқа бӛлінеді: 1. Доңыздың харам екені Құранның ашық үкімімен берілген 174 . Құранда тыйым салынған жануар - доңыз. 2. Аллаһтан басқаның атымен сойылған малдың етінің харам екені де Құранның үкіміне сүйенеді 175 . 3. Ӛлексе деп аталатын, діни тәсілмен сойылмаған немесе ӛздігінен ӛліп қалған малдың етінің харам екені де Құранның ашық үкіміне сүйенеді 176 . Б) жоғарыда берілген топтардан басқа малдардың еттерін жеудің діни үкімі фыкых ғалымдары арасында тартыс тудырған. Кейбір малдар факихтердің басым кӛпшілігі тарапынан харам немесе халал деп саналса кейбір малдарда кӛзқарастардың тең түрде бӛлінетіні байқалады. Жыртқыш жануарлар тобына жататын, яғни астыңғы және азығын үстіңгі жағында тӛрт ұзын және ӛткір тістерімен аулайтын және ӛзін қорғайтын (үй жануары болсын, болмасын) қасқыр, арыстан, жолбарыс, қабылан, маймыл, қорқау, ит, мысық секілді жануарлар мен тырнағымен аулайтын лашын, ителгі, бүркіт, күшіген сияқты жыртқыш құстар, осындай ерекшелікте болмаса да жалпы лас нәрсемен қоректенетін құзғын, қарға сияқты құстар, табиғаты жағынан жиіркенішті тышқан, жылан секілді жануарлар, сарышаян, шыбын, ӛрмекші сияқты жәндіктер факихтердің басым кӛпшілігі тарапынан харам деп саналған. 2. Су жануарлары Құран Кәрімде теңізден аулаудың және теңізден алынған тағамның халал екені білдірілген 177 , пайғамбарымыз да теңіз туралы қойылған бір сұраққа «Оның суы таза, ішінде ӛлген жануар халал» деп жауап берген 178 . Осы анықтамалар да, ӛзі туралы арнайы үкім болмаған мәселелерде мүбахтың негізге алыну қағидасы да суда ӛмір сүретін жануарларға қатысты үкімнің негізін құрайды. 1. Балық түрлері барлық мезхептер бойынша халал, бауыздаудың да керегі жоқ. Мына нәрсе бар, Ханефилер бойынша ӛздігінен ӛліп, судың бетіне шыққан балықтарды жеуге болмайды. Ханефилердің бұл кӛзқарасы денсаулық тұрғысынан ықтияттылығынан келіп шығады. Алайда, судың ӛте ыстық немесе суық болуынан, мұздың арасына қысылудан, судың ішіне қамалудан және судың алынуынан ӛлген балықтар ӛлген болып саналмайды, жеуге болады. Сонымен қатар, балық аулау үшін суға балық шӛбі тасталғанда балықтар қолға түспестен бұрын ӛлсе және олардың осы себептен ӛлгені білінсе осылайша семсер балық секілді үлкен балықтар ауланғанда судан шықпай тұрғанда басын қатты нәрсемен ұрып ӛлтірсе жеуге болады. 2. Балық түріне жатпайтын (мидия, құрбақа, шаян) су жануарларын жеу Ханефилер бойынша халал емес. Ал, қалған үш мезхеп бойынша тек суда ӛмір сүретін әртүрлі жануар (ӛздігінен ӛлсе де) халал болып саналады. Шафиғи мезхебінде Ханефилермен бір бағытта су жануарларынан еті желінетін құрлық жануарларына ұқсайтындарды халал, еті желінбейтін құрлық жануарларына ұқсайтындарды харам санайтын бір кӛзқарас та бар. жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|